10:39, 20 noyabr 2011 tarixindəki versiya redaktə EmausBot (müzakirə \| töhfələr) Botlar 133.496 redaktə k r2.6.4) (Bot redaktəsi dəyişdirilir: uk:Микола I (імператор Росії) ← Əvvəlki redaktə		11:03, 21 noyabr 2011 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Vagobot (müzakirə \| töhfələr) Botlar 469.530 redaktə k Dırnaq Sonrakı redaktə →
Sətir 32: [[Avstriya]] impetorunun xahişi ilə I Nikolay rus qoşunlarının [[Macarıstan]]da baş verən inqilabi çıxışların yatırılmasında iştirakına göstəriş vermiş, macar inqilabı boğulduqdan sonra inqilabi çıxışlarda iştirak edənlərin bir qismi Türkiyədə sığınacaq tapmışdılar. Yaranmış şəraitdə [[Rusiya]]nın əlinə [[Qara dəniz]] boğazlarına müdaxilə etmək üçün fürsət düşmüşdü və [[III Napoleon]] bundan istifadə edərək Müqəddəs İttifaqın parçalanması üçün müxtəlif üsullara əl atdı. I Nikolay [[Türkiyə]]dən inadla macar inqilabçılarının geri qaytarılmasını tələb edir, sultan isə bundan qəti olaraq imtina edirdi. Məhz bu zəmində «"Şərq məsələsi»"yenidən kəskinləşməyə başladı ki, bu da müharibəyə gətirib çıxardı. Şərq məsələsinin kökləri tarixin dərinliklərindədir, konseptual əsaları isə rus çarı [[I Pyotr]]un «"Vəsiyyətnaməsinə»" əsasən qoyulmuşdur. [[Avropa]] dövlətləri bu məsələdən istifadə etməklə aşağıdakı məqsədlri reallaşdırmağa çalışırdılar: - Türkiyənin Avropa qitəsində yerləşən torpaqlarının onun əlindən alınması. - Qüds və Vifleym şəhərindəki xristian müqəddəslərin qəbrlərinin müsəlmanların hakimiyyətindən azad edilməsi. Sətir 39: - Fransa onu iflic vəziyyətinə salmış Müqəddəs Ittifaqın dağıdılmasına çalışırdı. - I Nikolay isə Qara dəniz boğazında Rusiyanın ağalığına nail olunmasını istəyirdi. Avropa dövlətlərindən İngiltərə Qara dəniz boğazında qüdrətli Rusiyadansa, zəif Türkiyənin olmasına üstünlük verirdi. Avstriya isə şərq böhranından Balkanlarda möhkəmlənmək üçün bir vasitə kimi istifidə etməyə çalışırdı. K.Marks yazırdı ki, «"Avropa müharibə tufanlarından, siyasi sarsıntılardan qurtaran kimi, ənənəvi məsələ ilə qarşılaşır. Bu qurtarmaq bilməyən şərq məsələsidir»". I Nikolay Müqəddəs Ittifaqın meydana gəlməsindən sonra Avropada əminamanlığı qorumaq adı altında rus qoşunlarının bir neçə dəfə Avropada görünməsinə nail olmuşdu və Rusiyaya “Avropanın jandarmı” adını qazandırmışdı. Artıq XIX əsrin ortaları üçün I Nikolayda belə bir fikir yaranmışdı ki, Türkiyə «"xəstə adam»" timsalıdadır və tezliklə «"öləcəkdir»". Buna görə də, Türkiyə imperiyasının ərazisini bölüşdürmək və Qara dəniz planını reallaşdırmaq olar. Halbuki bu dövrdə beynəlxalq şərait kəskin şəkildə Rusiyanın əleyhinə idi. Avropa dövlətlərinin hamısı Rusiyanın cahangirliyindən bezmişdi və ona qarşı çıxış etmək üçün fürsət axtarırdı. Belə fürsəti isə rəqiblərinə I Nikolay özü verdi. 1853-cü il yanvarın 9-da ingilis diplomatik korpusu Çar sarayında olarkən I Nikolay İngiltərənin Rusiyadakı səfiri Seymur Hamiltona yaxınlaşaraq Türkiyənin gələcəyinə İngiltərənin münasibətinin necə olacağı fikrini öyrənmək istədiyini bildirdi. Səfir Rusiyanın mövqeyini İngiltərə hökumətinə çatdırmağa söz verdi. Bir aydan sonra, fevralın 9-da İngiltərənin stats katibi Con Rosselin imzası ilə Rusiyanın mövqeyinə İngiltərənin kəskin mənfi münsibətini bildirən cavab gəldi. Fransa və Avstriya da analoji mövqe nümayiş etdirdilər. Artıq bu dövr üçün Rusiyanın Xarici İşlər naziri Nesselrode I Nikolayı inandırmışdı ki, Türkiyə Avropa dövlətlərinin gözündən düşmüşdür. Rusiyanın Fransadakı səfiri Kiselyov, İngiltərədəki səfiri Brunnov və Avstryadakı səfiri Meyndorf I Nikolayı arxayınlaşdırmışdılar ki, Rusiya Türkiyəyə müdaxilə edəcəyi təqdirdə Avropa diplomatiyasının dəstəyini qazanacaqdır. Çar elə hesab edirdi ki, [[1848]]-49-cu il inqilabından sonra Avstiya Rusiyaya müttəfiq olmaq üçün onun tərəfindən çıxış edəcəkdir. Fransa isə 1852-ci il dövlət çevrilişindən sonra özünə gəlməyib, buna görə də Avropada hamı Rusiyanın tərəfində duracaq. Çar bununla olduqca ciddi siyasi səhvə yol verirdi. Çünki Fransa keçmiş müttəfiqlərin arasını vurmaq üçün belə fürsəti çoxdan gözləyirdi. Xaricdəki rus diplomatlarından yalnız [[Aleksandr Qorçakov]] əvvəlcə Vyanadan, sonra isə Alman knyazlarından I Nikolayın adına göndərdiyi təqdimatda göstərirdi ki, Avropadakı beynəlxalq şərait Rusiyanın əleyhinə çevrilmişdir. Avstriya Rusiyanın hegemonluğundan çıxmaq üçün fürsət axtarır. III Napoleon isə «"Avropa konsertini»" dağıtmaq üçün bəhanə gəzir. Təsadüfü deyildi ki, Fransa Avropa dövlətlərindən ilkini kimi, 1853-cü ildə hələ [[1740]]-cı ildə imzalanmış Fransa-Türkiyə müqaviləsinin şərtlərini bərpa etməyə müvəffəq olmuşdu. Müqavilənin şərtlərinə görə, [[Fransa]] Yaxın Şərqin katolik xristianları üzərində Türkiyədən qəyyumluq hüququ alırdı. Bundan xəbər tutan I Nikolay türk sultanına etirazını bildirərək analoji hüququn [[1829]]-cu il [[Ədirnə sülhü]] ilə Türkiyənin pravoslav xristianlarına aid olduğunu bildirmişdi. Fransanın həqiqi məqsəd-lərindən bəhs edən Xarici İşlər Naziri Druyen de Lyus sonralar qeyd edirdi ki, «"Müqəddəs yerlər»" məsələsinin Fransa üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Bu qədər hay-küy salmış «"Şərq məsələsi»" III Napoleona ona görə lazım idi ki, o artıq yarım əsrə yaxın Fransanı iflic vəziyyətinə salmış «"Konstantinopol İttifaqının»" (Müqəddəs İttifaq nəzərdə tutulur – S.J.) dağıda bilsin. Yalnız bu yolla İngiltərə, Avstriya və Prussiyanın Rusiyadan ayırmaq mümkün idi. I Nikolayın belə mövqeyi üzündən [[1853]]-cü ilin əvvəllərindən etibarən Rusiya-Türkiyə münasibətləri kəskinləşməyə başladı. Rusiyanın aparıcı Avropa dövətləri ilə münasibətləri də yaxşı vəziyyətdə deyildi. Fransız diplomatiyasının qəsdən təhriki ilə Tütk sultanı Əbdül Məcid Rusiyaya münasibətdə daha az barışdırıcı mövqe tutmağa başlamışdı. Istambuldakı İgilis səfiri də Türkiyənin Rusiyaya qarşı mövqeyinin pisləşməsində az rol oynamamışdı. Məhz belə vəziyyətə I Nikolayın əmri ilə Hərbi Dəniz Naziri knyaz A.J.Menşikov Rusiyanın Türkiyədə fövqaladə səlahiyyətli səfiri təyin edildi. Onun isə nəinki diplomatiyadan, normal danışıqlar aparmaqdan xəbəri yox idi. A.Menşikov 1853-cü il 10 martın 10-da XİN Rüfət paşaya Rusiyanın aşağıdakı məzmunda notasını təqdim etdi: - Rusiyanın Türkiyədəki pravoslav kilsəsi və pravoslav əhalisi üzərində qəyyumluq hüququ təsdiq edilsin. Sətir 68: Sinop epizodundan sonra ingilis və fransız donanması Qara dəniz boğazlarına daxil oldu və 1854-cü ilin yanvarında admirallar bildirdilər ki, Qara dənizə daxil olmaqda əsas məqsədləri Türkiyənin sahil məntəqələrini rusların qəfil hücumundan qorumaqdır. Çətin vəziyyətə düşmüş I Nikolay Fransa və İngiltərədəki səfirlərindən generalların bəyanatının Rusiyaya aid olub-olmamasını öyrənməyi tələb etdi. Məlum oldu ki, generalların bəyanatı ancaq Türkiyə ilə bağlıdır və çarın əmri ilə Londondakı rus səfiri Brunnov İngiltərə ilə diplomatik münasibətləri kəsərək geri qayıtdı. Anoloji addım Parisdəki rus səfiri Kiselyov tərəfindən də atıldı. [[1854]]-cü il yanvarın 29-da Fransanın hökumət orqanı olan «"Monityer»" qəzetində III Napoleonun I Nikolaya açıq məktubu dərc olundu. İlk dəfə idi ki, bir monarx digər monarxa mətbuat vasitəsi ilə açıq müraciət edirdi. Müraciətdə Sinop döyüşünün təkcə Türkiyənin yox, İngiltərə və Fransanın da ləyaqətini təhqir etdiyi göstərilirdi. Ancaq müraciətdə Türkiyə ətrafında baş verənlərin daha çox İngiltərə ilə bağlı olması öz əksini tapmışdı. Bununla belə, III Napoleon tələb edirdi ki, nə qədər Rusiya Avropa ilə üz-üzə qalmayıb rus donanması Qara dənizdən çıxarılmalı, Türkiyəyə qeyd-şərt irəli sürülmədən danışıqlar başlamalıdır. III Napoleonun bəyanatına I Nikolayın Rusiya XİN-nin mətbuat orqanı olan “Jurnal De Sen-Peterburqda” cavab məktubu dərc olundu. Jurnalda dərc edilməklə yanaşı, I Nikolay cavab məktubunu rəsmi sənəd kimi Fransanın Rusiyadakı səfirinə də təqdim etdi. Məktubda Sinop döyüşünün günahı I Nikolay tərəfindən həm Türkiyə, həm də İngiltərə və Fransa üzərinə qoyulurdu. Burada göstərilirdi ki, İngiltərə və Fransa diplomatiyasının təhriki ilə Türkiyə-Rusiya münasibətləri müharibə həddinə çatmışdır. Hər iki hökmdar məktubun sonuna “Siz əlahəzrətin yaxın dostu” kunu imza qoymuşdular. Sətir 84: * [http://vivovoco.rsl.ru/VV/PAPERS/HISTORY/PALK_OUT.HTM ''Киняпина Н.С.'' Внешняя политика НИКОЛАЯ I] * [http://vivovoco.rsl.ru/VV/PAPERS/HISTORY/AMBASS1.HTM ''Мильчина В.'' Посол Франции при дворе Николая І: военный или штатский?] * [http://gatchina3000.ru/brockhaus-and-efron-encyclopedic-dictionary/071/71940.htm «"Николай I»" в Большом энциклопедическом словаре Брокгауза и Ефрона] * [http://www.diphis.ru/index.php?option=content&task=view&id=88#13 Николай I как дипломат.] Главы из книги «"[[История дипломатии]]»" под редакцией В. П. Потемкина * [http://memoirs.ru/texts/Nikolai_RS85_10.htm ''Николай I.'' Записка императора Николая I о военных действиях на Кавказе (около 1845 г.) // Русская старина, 1885. – Т. 48. - № 10. – С. 209-212.] * [http://www.memoirs.ru/rarhtml/1381Nikolai1.htm ''Николай I.'' Записки императора Николая Павловича о прусских делах. 1848 г. / Сообщ. В.Ф. Ратч // Русская старина, 1870. – Т. 1. – Изд. 3-е. – Спб., 1875. – С. 295-303.]

I Nikolay: Redaktələr arasındakı fərq