Elektrik mühərriki: Redaktələr arasındakı fərq

1820-ci ildə [[danimarka]]lı [[kimya]]çı Hans Kristian Östred elektromaqnetismus fenomenini kəşf edir. Həmin ildə ingilis fiziki [[Maykl Faradey]] “elektromaqnetik dönmə” haqqında işini çap etdirir. O, müstəvi üzərində nal formalı maqnit arasında elektrik keçirici lövhənin fırlanmasını və bu prosesin əksini sübut edən qurğunu nümayiş etdirir. 1822-ci ildə Peter Barlov onun adı ilə bağlı olan ''Barlov'' çarxını düzəldir. Amerikalı çilingər ''Tomas Davenport'' [[1834]]-cü ildə ''Vermontda'' kommutatoru düzəldir və 1837-ci ildə dünyada ilk dəfə olaraq elektrik [[mühərrik]]i üzrə patent alır. Avropada ''Anyos Yedlik'' və ''Herman Yakobi'' eyni qaydada praktikada tətbiq oluna biləcək mühərriklərin düzəldilməsi üzrə işləyirlər. Yakobinin mühərrikiri elektrik ilə maqnit sahəsinin yaranmasına əsaslanırdı. Onun düzəltdiyi maqnet çubuqlar dəyişən cərəyan sayəsində 180° dönə bilirdi. Hər yarım dövrdən sonra xüsusi mexanizmin köməyi ilə cərəyanın istiqaməti dəyişdirilərək rotorun daimi fırlanması əldə edilir. ''Yakobi'' 1838-ci ildə [[Peterburq]] şəhərində 6 nəfəri daşıya biləcək gəmini 220 Vatt gücündə mühərriklə hərəkət etdirir. Onun gəmisi 4,5 k/saat sürətinə malik idi. [[Texnika]]nın tarixində 1837/38-ci illər elektromexaniki ötürmənin yaranması illəri sayılır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu dövrdə sabit cərəyanla işləyən mühərriklər az tətbiq olunurdu. Dəyişən cərəyanla işləyən mühərriklərin tətbiqi yeni konstruksiyanın layihələndirilməsini tələb edirdi. 1841-ci ildə ''Çarlz Vitston'' ilk dəfə olaraq dəyişən cərəyanla işləyən sinxron mühərrikini düzəldir. Ancaq bu mühərrikin bir çox çatışmayan cəhətləri var idi. Ən əsası ondan ibarət idi ki, mühərriki işə salmaq üçün əlavə təcilləndirici mühərrik lazım idi. 1888-ci ildə italiyalı fizik Ferraris və xorvatiyalı ixtiraçı ''[[Nikolas Tesla|Nikola Tesla]]'' (1856-1943, o sonralar [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]]-da çalışmışdır, şəkil 2.63) fırlanan elektromaqnit sahəsi hadisəsini kəşf edirlər. Teslanın etdiyi ixtiralar elektrotexnikada yeni eranın başlanğıcını qoyaraq butun dünyada böyük maraqla qarşılanmışdır. 1888-ci ildə ABŞ-ın “''Westinghouse Elektrik Company''” firması Teslanın bütün ixtiralarını alaraq elektrik mühərriklərinin istehsalı ilə məşğul olur. Sonralar Almaniyanın AEG firmasında çalışan mühəndis ''[[Dolivo-Dobrovolski]]'' (1862-1919, o rus mənşəli idi) Teslanın mühərrikini təkmilləşdirərək daha mükəmməl bir [[maşın]] ixtira edir. Onun əsas işləri mühərrikin [[rotor]]unun yeni formada düzəldilməsi ilə bağlı olmuşdur. Aparıcı rotorun materialı onun işində böyük rol oynayırdı. Rotor gərək həm kiçik elektrik müqavimətinə, həm də yaxşı maqnit keçiriciliyinə malik olmalı idi. Dolivo-Dobrovolski poladdan hazırlanmış silindrik rotorun periferiyası üzrə mis çubuqlar keçirir. Onun bu konstruksiyası gözlənilən nəticəni verir və bu günə kimi praktikada geniş tətbiq olunur. Dolivo-Dobrovolski 1889-u ildə öz rotoruna patent alır. Öz ilk 3 fazalı mühərrikini Dolivo-Dobrovolski 1889-cu ildə düzəldir. Onun apardığı tədqiqatlar nəticəsində asinxron mühərriklərinin effektivliyini kəskin artırmaq mümkün olmuşdur. Bu mühərriklərin texniki parametrləri o dövrdə mövcud olan başqa mühərriklərin parametrlərindən yüksək idi. Ona görə də, sonralar asinxron mühərriklər elektrik cərəyanı ilə təmin edilə bilən bütün istehsal sahələrində başqa mühərrikləri sıxışdıraraq geniş tətbiq olunur. Elektrik mühərriklərinin yaradılması istiqamətində aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, cərəyan mənbəyi kimi batareyalardan istifadə etmək imkanı artıq tükənmişdir. Buna görə də, mütəxəssislər yeni texniki imkanlar üzərində işləməyə başlayırlar. Bunsuz elektrik mühərriklərinin geniş tətbiqi mümkün deyildi.