|
Nübüvvət mənsəbi Əbul-bəşər [[Adəm peyğəmbər|Adəm]] və onun övladı [[Şeys peyğəmbər|Şeysd]]ən sonra bütün xüsusiyyətlər, İsmi-əzəm və vəsiyyətnamə ilə ona yetişdi.
O həzrətin rəvayətlərdə İdris adlandırılması onun həddən artıq dərs və kitabla məşğul olmasıdır. Tarix və rəvayətlərə görə ilk yazı yazan, paltar tikən və dərzilik öyrədən şəxs İdris idi. Ondan qabaq insanlar özlərini heyvan dəriləri ilə örtürdülər. O, bir çox elmlərin- nücüm, (münəccimlik), hesab (cəbr), həndəsə, heyət (astronomiya) və s. elmlərin mənşəyi və ilk müəllimi kimi hesab olunur. Əbdül Vəhhab Nəccarın “Qisəsül"Qisəsül-ənbiya”ənbiya" kitabında onun Misirə gəlməsi, orada məskunlaşması və camaatı haqqa, əmr be mərufa, nəhy əz münkərə dəvət etməsi yazılır. Əlavə edir ki, o dövrün camaatı yetmiş iki dildə danışırdılar və Allah-taala bütün bunları ona öyrətdi. İdris də siyasət, şəhər idarəetmə və ölkə qayda-qanunlarını camaata öyrətdi. Həmçinin şəhərsalma yollarını da onlara öyrətdi. Bunun nəticəsində yer kürrəsində 188 şəhər salındı və onların ən kiçiyi Rəha şəhəri idi.
== İdrisin şəriət və dini ==
İdris camaatı Allahın dininə, yeganəliyinə və ona ibadət etməyə dəvət edərək deyirdi: -“Bu"Bu dünyada yaxşı, saleh əməl axirətdə onun əzabından qurtuluşa səbəbdir.”" O, camaatı dünyada zöhdlə yaşamağa və ədaləti bərqərar etməyə çağırırdı. Həmçinin onları müəyyən vaxtlarda namaz qılmağa, müəyyən günlərdə oruc tutmağa, din düşmənləri ilə cihad etməyə, zəkat verməyə, zəiflərə kömək etməyə, cənabətdən paklığa, it və donuz kimi heyvanlardan çəkinməyə, məst edici içkilərdən uzaq olmağa və s. kimi haram şeylərdən çəkinməyə əmr edirdi. Onlar üçün bəzi bayramlar da təyin etmişdi ki, onlarda qurban kəssinlər. O, özündən sonra gələn peyğəmbəri müjdə verib onun nişanələrini camaata çatdırdı və camaatı üç təbəqəyə: -kahinlər, əmirlər və rəiyyətə bölmüşdü.
=== Başqa əhvalatlar ===
Tarixdə İdris peyğəmbərin ən böyük peyğəmbərlərdən olması və Allah-taalanın bütün mənəvi, zahiri və batini nemətləri onda toplaması qeyd olunur. Nübüvvət mənsəbindən əlavə zahirdə də qüdrət və əzəmətə çatması, camaatın ona hökmran kimi itaət etməsi və böyük hörmətlə yanaşması yazılır.
Şiə rəvayətlərində gəlmişdir ki, İdrisin dövründə zalım bir padşah yaşayırdı. O zorla camaatın əkin sahələrini və mal-dövlətlərini almışdı. Onun gözəl bir qadını var idi və işlərini onunla məsləhət edir, onun dediyi ilə rəftar edirdi. Bir gün zülmləri xatirinə İdrisin nifrətinə giriftar oldular. Özü, o gözəl qadını və bütün tabeçiləri nabud oldular. İllər boyu camaata qıtlıq üz verdi. Geniş məlumat üçün Şeyx Səduqun “Kəmalud"Kəmalud-din”din" kitabına müraciət edə bilərsiz.
Ravəndidən Vəhb ibni Münəbbihə yetişən sənədlə nəql etdiyi rəvayətdə deyilir ki, İdrisin boyu hündür, sinəsi geniş, səsi alçaq, danışığı sakit və yeriyəndə addımlarını qısa atırdı... O yerə kimi ki, deyir: -“O"O, paltar tikən ilk şəxs idi və hər vaxt iynə vuranda Allaha təsbih edir, onun böyüklüyünü və birliyini xatırladırdı. Hər gün camaatın yaxşı əməl etməklərinə baxmayaraq onun əməlləri asimana qalxırdı.”"
O dövrdə mələklər yerə enib camaatla əl verib salamlaşır və söhbət edirdilər. Bu onların saleh, pak və layiqli bəndə olmalarından irəli gəlirdi. Bu vəziyyət həzrət Nuha qədər davam etdi. Ondan sonra artıq camaat mələkləri görmədilər.
[[İmam Sadiq]] (ə) Səhlə məscidinin fəziləti barəsində buyurur: -“Hər"Hər vaxt [[Kufə]]yə getdin hökmən Səhlə məscidinə gedib namaz qıl və Allahdan öz istəklərini dilə, çünki Səhlə məscidi İdris peyğəmbərin evi idi və orada dərzilik edib namaz qılardı.”"
== İdrisin Quranda adı və onun asimana çəkilməsi ==
[[Qurani-Kərim]]də iki yerdə İdrisin adı gəlmişdir. Biri [[Məryəm Surəsi|Məryəm surəsind]]ə, o biri isə “Ənbiya”"Ənbiya" surəsindədir. [[Ənbiya Surəsi|Ənbiya surəsind]]ə onun ancaq adı çəkilmişdir. Amma [[Məryəm Surəsi|Məryəm surəsi]] isə onun sifətlərini belə buyurmuşdur:
-“"(Ya [[Məhəmməd peyğəmbər|Məhəmməd]]) kitabda İdrisi yad et! O, həqiqətən büsbütün doğrudanışan (siddiq) bir peyğəmbər idi. Biz onu böyük məqama qaldırdıq.”"
Bu cümlənin: -“Biz"Biz onu böyük məqama qaldırdıq”qaldırdıq" mə`nasında müfəssirlər arasında ixtilaf var. Bir dəstəsi deyirlər ki, yəni biz onun məqamını qaldırdıq və ona ən yüksək dərəcəni verdik. Başqaları isə deyirlər ki, yəni biz onu asimana apardıq və yuxarıdakı aləmdə yerləşdirdik. Onun asimana qaldırılmasının keyfiyyətində də müxtəlif nəzəriyyələr verilmişdir. Bir sıra rəvayətlərdə deyilir ki, Allah mələklərin birinə qəzəblənərək qanadlarını sındırıb bir adaya atdı. O, illərlə, İdris peyğəmbərliyə seçilənə qədər orada qaldı. O, İdris peyğəmbərin yanına gəlib onun haqqında, qanadlarının yenidən qaytarılması üçün dua etməsini istədi. İdris dua etdi və Allah taala onun günahlarından keçib qanadlarını qaytardı. Mələyin İdrisdən minnətli olduğuna görə ona ərz etdi:
-«Sənin nə hacətin var?»
[[Təbəri]], [[Fərid]], [[Cədiy]] və başqalarının nəql etdiyi rəvayətdə Allahın hirslənmə məsələsi qeyd olunmamışdır. Rəvayətin qalan hissəsi bir balaca ixtilafla Kəbül-Əhbardan da nəql olunmuşdur.
Amma Ravəndinin “Qisəsül"Qisəsül-ənbiya”ənbiya" kitabında İbni Abbasdan etdiyi rəvayətdə deyilir ki, Əzrail İdrisi ziyarət etmək üçün Allahdan yerə enməyə icazə istədi. Alllah ona icazə verdi. O, İdrisin yanına gəlib bir müddət onunla ünsüyyətdə oldu. Bir az sonra İdris onu tanıdı və ondan onu asimana aparmasını istədi. Əzrail də Allahdan icazə alıb onu asimana apardı. Sonra cəhənnəmlə behişti ona göstərdi. İdris behiştə daxil oldu. Hələ də oradadır və oradan çıxmamışdır.
== İdrisin ömrü ==
Onun ömr müddəti dəqiq deyil. Yəqubi kimi bəziləri onun ömrünün 300 il olmasını yazırlar. İbni Əsir “Kamil”"Kamil" kitabında yazır ki, Allah taala İdrisi 365 il ömr etdikdən sonra asimana apardı. Məsudi isə “İsbatul"İsbatul-vəsiyyə”vəsiyyə" kitabında Allah taalanın onu asimana aparan günü ömründən 360, ya 350 il keçdiyini yazır.
== İdrisə nazil olan səhifələr ==
[[Məsudi]] və başqaları İdrisə nazil olan səhifələrin sayının otuz olduğunu yazırlar. Başqa bir xəbərdə Əbuzər Rəsuli Əkrəm (s)-dən nəql edir ki, o həzrət İdrisə nazil olan səhifənin sayını otuz olduğunu buyurmuşdur.
[[Məclisi]] “Biharul"Biharul-ənvar”ınənvar"ın dua hissəsində [[İbni Mətviyə]]dən iyirmi doqquz səhifə nəql edir. İbni Mətvəyə müqəddimədə buyurur ki, mən onları böyük zəhmətlərə qatlaşaraq ərəbcəyə tərcümə etdim və onların hər biri xüsusi ada malikdir. (Məsələn: Həmd səhifəsi, Xəlq səhifəsi, Rizqu-ruzi səhifəsi, Mərifət səhifəsi və s.) Qalanlarının öyüd-nəsihətlərlə dolu olmasına baxmayaraq çox uzun və geniş olduğundan onları bəyan etmirik. Amma elm və mərifət əhlinə yuxarıda qeyd olunan kitaba müraciət etmək məsləhət görülür.
[[Seyyid ibni Tavus]] və başqaları bir neçə hissəsini pərakəndə şəkildə nəql etmişlər. Artıq məlumat üçün “Biharul"Biharul-ənvar”ınənvar"ın 11-ci cildinin yeni nəşrinə müraciət edə bilərsiniz.
[[Əbdül Vəhhab Nəccar]] “Qisəsül"Qisəsül-ənbiya”ənbiya" kitabında o həzrətdən hikmətamiz və mövizəvi xarakter daşıyan cümlələr nəql etmişdir. Onlardan bəzilərini burada zikr edirik:
#Heç kəs Allahın nemətlərinin şükürünü onun xalqına hörmət etmək və ya onlara bir şey bağışlamaq kimi əməllərlə yerinə yetirə bilməz.
| 