İbrahim Azəri: Redaktələr arasındakı fərq

|IMDB = 2150379

}}

 

==Həyatı==

Be­lə bir ye­kun fik­ri­miz var ki, ha­mı onu gənc və is­te­dad­lı ar­tist ki­mi ta­nı­yır. Ümid edi­rik ki, bi­zim xa­hi­şi­mi­zə hör­mət edə­cək­si­niz­"I.

Mü­ra­ciə­tə teat­rın ən apa­rı­cı iş­çi­lə­ri və akt­yor­la­rı, o cüm­lə­dən Cə­fər Cab­bar­lı, Ab­bas Mir­zə Şə­rif­za­də, Alek­sandr Tü­qa­nov, Ağa­da­daş Qur­ba­nov, Mər­zi­yə Da­vu­do­va, Əzi­zə xa­nım Məm­mə­do­va, Ye­va Olens­ka­ya və baş­qa­la­rı, cə­mi 51 adam im­za at­mış­dı.

­İb­ra­hi­min ya­ra­dı­cı­lıq sal­na­mə­si gənc yaş­la­rın­dan baş­la­mış­dır. Azər­bay­can teat­rı­nın sal­na­mə­sin­də de­yi­lir ki, 1918-ci ilin 15 okt­yab­rın­da Ha­cı­bə­yov qar­daş­la­rı­nın mü­di­riy­yə­ti Ba­kı­da olan ar­tist­lər­dən iba­rət bir dəs­tə təş­kil et­mək məq­sə­di­lə ay­rı-ay­rı ar­tist­lər­lə da­nı­şıq apar­maq­da­dır. Bu dəs­tə (trup­pa) üçün Ha­cıa­ğa Ab­ba­sov, Əh­məd Ağ­dams­ki, Cə­lil Bağ­dad­bə­yov, Hü­seyn Ərəb­lins­ki, Hü­seyn­qu­lu Sa­rabs­ki, Mux­tar Məm­mə­dov, Rza Da­rab­lı, Sid­qi Ru­hul­la, Ələk­bər Hü­seyn­za­də və b. də­vət­li­lər sı­ra­sın­da İb­ra­him Ata­ki­şi­za­də (Ata­ki­şi­yev) ad­lı gənc akt­yor da var­dı (Azər­bay­can teat­rı­nın sal­na­mə­si, c.1, Ba­kı, 1975, səh. 505).

La­kin İb­ra­hi­min ya­ra­dı­cı­lıq is­te­da­dı teatr­da müx­tə­lif xa­rak­ter­li rol­lar oy­na­maq­la açıl­mış­dı. O, Aş­qa­bad­da "Ar­şın mal alan"­da Sü­ley­man ro­lun­da, M.S.Or­du­ba­di­nin "Din­çi­lər" əsə­rin­də, C.Cab­bar­lı­nın "Ay­dın", H. Ca­vi­din "To­pal Tey­mur" əsə­rin­də, "Hind ix­ti­lal­çı­la­rı" və s. əsə­ri­nin səh­nə tə­cəs­sü­mün­də müx­tə­lif rol­lar oy­na­mış­dı.

1924-ci il 4 ap­rel ta­rix­li "Kom­mu­nist" qə­ze­ti xə­bər ve­rir­di ki, "Ap­re­lin 4-də Döv­lət teat­rın­da akt­yor­la­rı­mız­dan Azə­ri və Ta­lıb­lı­nın be­ne­fi­si­nə "Qan­lı qa­la" pye­si oy­na­nı­lır. Bu ge­cə ən qüv­vət­li akt­yor­lar iş­ti­rak edə­cək. Bu­ri­yen ro­lun­da Ab­bas Mir­zə Şə­rif­za­də və Mar­qa­ri­ta ro­lun­da xəs­tə­lik­dən do­la­yı bir ay­dan bə­ri oy­na­ma­yan, ta­ma­şa­çı­la­rı­mı­zın se­vim­li­si Mər­zi­yə xa­nım oy­na­ya­caq­dır".

"Qan­lı qa­la" pye­si fran­sız ya­zı­çı­sı Alek­sandr Dü­ma­nın qə­lə­mi­nə məx­sus idi. Əsə­ri Azər­bay­can di­li­nə gör­kəm­li akt­yor Ka­zım Zi­ya tər­cü­mə et­miş­di.

Teatr­da ça­lış­ma­sı­na bax­ma­ya­raq İ.A­zə­ri özü­nün mü­sa­vat­çı əqi­də­si­ni qo­ru­yub sax­la­mış, ilk Cüm­hu­riy­yə­tin ənə­nə­lə­ri­nə sa­diq qal­mış­dır.

İb­ra­him Azə­ri­nin fər­di is­tin­taq işin­də (iş ¹ 602) onun ai­lə­si və tər­cü­me­yi-ha­lı ilə bağ­lı bə­zi mə­qam­la­rın üzə­rin­də da­yan­maq is­tə­yi­rik. Azər­bay­can Föv­qə­la­də Ko­mis­si­ya­sı­nın 828 say­lı həvs və­rə­qin­də gös­tə­ri­lir ki, İb­ra­him Ağa Kə­rim oğ­lu Ata­ki­şi­yev Azər­bay­can SSR-də ya­şa­yır, türk­dür, yə­ni azər­bay­can­lı­dır, əs­lən Ba­kı­nın Co­rat kən­din­dən­dir, 29 ya­şı var, 1897-ci ilin mar­tın­da do­ğul­muş­dur. Sa­vad­lı­dır, ali-ib­ti­dai mək­tə­bi bi­tir­miş­dir. 56 yaş­lı ana­sı Ru­qiy­yə ev­dar qa­dın­dır, ba­cı­sı Bil­qe­yi­sin 16 ya­şı, di­gər ba­cı­sı Qız­qa­yı­tın 14 ya­şı var, hər iki­si mək­təb şa­gird­lə­ri­dir. Özün­dən bö­yük qar­da­şı Zey­na­lın 32 ya­şı var və o, aş­baz iş­lə­yir. İb­ra­him Azə­ri bi­tə­rəf­dir və ix­ti­sa­sı akt­yor­luq­dur. Həbs və­rə­qin­də onun 1917-ci ilə­dək təh­sil al­dı­ğı, 1917-1918-ci il­lər­də te­atr sa­hə­sin­də ça­lış­dı­ğı, 1918-21-ci il­lər­də hər­bi xid­mət­də ol­du­ğu qeyd olun­muş­dur.

…İb­ra­him Azə­ri bir müd­dət Mosk­va­da Bu­tır­ka həbs­xa­na­sın­da sax­lan­mış 1927-ci ilin qı­şın­da 30-dan ar­tıq şəx­sin da­xil ol­du­ğu bir qrup­la So­lov­ki­yə gə­lib çıx­mış, bir müd­dət Pa­pas ada­sın­da, da­ha son­ra So­lov­ki­də, ümu­mən Ka­re­li­ya­nın me­şə­lə­rin­də ağac tə­da­rü­kü ilə məş­ğul ol­muş­du. Çox eh­ti­mal ki, İb­ra­him Azə­ri də mü­sa­vat­çı­la­rın So­lov­ki­də ke­çir­dik­lə­ri mün­tə­zəm ac­lıq ak­si­ya­la­rın­da iş­ti­rak et­miş­di.

1934-cü il­də 10 il­lik So­lov­ki sür­gü­nü­nü 8 ilə çə­kə­rək iki il tez və­tə­nə qa­yı­dan İb­ra­him Azə­ri iş­siz-güc­süz qal­mış, bir müd­dət sə­fil hə­ya­tı ke­çir­mə­yə məc­bur ol­muş­du. Onun 1934-cü il­dən son­ra­kı hə­ya­tı və fəa­liy­yə­ti­nə şa­ir və ədə­biy­yat­şü­nas Ata­ba­ba Mu­sa­xan­lı­nın 1937-ci ilin de­kab­rın­da onun haq­qın­da ver­di­yi ifa­də işıq sa­lır:

Sual do­ğur? İb­ra­him Azə­ri 1950-ci il­lə­rin so­nun­da bə­raət ala bil­miş­di­mi? Bu sua­la bir­mə­na­lı ca­vab ver­mək çə­tin­dir. Be­lə ki, So­lov­ki sür­gü­nün­də ol­muş mü­sa­vat­çı­la­rın heç də ha­mı­sı bə­raət ala bil­mə­miş­di. (Hə­min şəxs­lə­rin bir qis­mi yal­nız ke­çən əs­rin 90-cı il­lə­rin­də bə­raət ala bil­miş­di­lər).

1937-ci ilin tut­ha­tu­tun­da So­lov­ki­dən qa­yı­dan­la­rın ək­sə­riy­yə­ti həbs olun­du və gül­lə­lən­di. Doğ­ru­dur, Da­mokl qı­lın­cı bu də­fə İb­ra­him­dən yan keç­di. Am­ma bu to­xu­nul­maz­lıq sı­ğor­ta­lan­maq de­mək de­yil­di və hər an onu həbs və sür­gün göz­lə­yə bi­lər­di. Odur ki, onun ai­lə və şəx­si hə­yat qur­ma­sı da 1937-ci il­dən son­ra­ya tə­sa­düf et­di. Öv­lad­la­rı isə 40-cı il­lər­də dün­ya­ya gə­lib: iki qız, bir oğ­lan.

A­ta­mı Adil İs­gən­də­rov vax­ti­lə iş­lə­miş ol­du­ğu Aka­de­mik Dram Teat­rı­na də­vət et­miş­di. Am­ma de­miş­di ki, diş­lə­ri­ni dü­zəlt­sin, fı­sıl­tı ilə da­nı­şır. Bu ata­mın xo­şu­na gəl­mə­miş­di. Onun diş­lə­ri uzaq Şi­ma­lın şax­ta və dəh­şət­lə­rin­də tö­kül­müş­dü. O bir da­ha Azd­ra­ma­ya üz tut­ma­dı…"

90-cı il­lər­də SSRİ Xalq ar­tis­ti Qri­qo­ri İje­nov öz hə­ya­tı­na həsr edil­miş bir sə­nəd­li film­də Si­bir sür­gü­nü za­ma­nı çək­di­yi əziy­yət­lər­dən da­nış­dı. Tomsk şə­hə­ri­nin teat­rın­da ça­lı­şan Q.İ­je­no­vun ək­sər diş­lə­ri tö­kü­lüb­müş. Pu­lu ol­ma­dı­ğın­dan diş­lə­ri­ni dü­zəlt­mə­yə də im­ka­nı yox­muş. Bu­na gö­rə də ta­ma­şa­la­ra utan­dı­ğın­dan çı­xa bil­mir­miş. Bö­yük akt­yor bu­na gö­rə çək­di­yi iz­ti­rab­lar­dan ağ­rı ilə söz açır­dı…