Ümumi Daxili Məhsul: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k r2.7.2) (Bot redaktəsi dəyişdirilir: bn:মোট দেশজ উৎপাদন; kosmetik dəyişmələr
k tire
Sətir 6:
]]
 
'''Ümumi Daxili Məhsul''' ([[ingiliscə]] Gross Domestic Product ('''GDP''')), qısaldılmış '''ÜDM''' - bir ölkənin sərhədləri çərçivəsində müəyyən bir müddət ərzində [[ixrac]], dövlət daxili istifadə və ehtiyat üçün istehsal olunan son məhsulların və xidmətlərin toplam dəyəridir. Adambaşına düşən ÜDM, ölkədə yaşayan insanların [[həyat səviyyəsi]]nin əsas göstəricilərindən biri kimi qəbul edilir.
 
Beynəlxalq müqayisə üçün ÜDM-u eyni bir [[valyuta]]da hesablamağın iki yolu var: məzənnə və ya alıcılıq qabiliyyətinin pariteti (AQP) (daha dəqiq hesablama yoludur) yolu ilə.
Sətir 13:
== Nominal və real ÜDM ==
 
''Nominal ÜDM'' – hesablamada istehsal edilən məhsulların aktual [[bazar qiyməti]] götürülür. Bu səbəbdən nominal ÜDM məhsulun qiymət dəyişikliklərindən asılıdır - yəni [[inflyasiya]]([[deflyasiya]]) nəticəsində məhsulun qiyməti qalxdıqda(düşdükdə) nominal ÜDM da qalxır(düşür).
Məsələn, ölkədə cəmi 2 məhsul istehsal edilir, A və B məhsulları. [[2007]]-ci ildə A məhsulundan 100 ədəd, B məhsulundan isə 200 ədəd istehsal edilib. A məhsulunun 2007-ci ildə bazar qiyməti 30, B məhsulununku isə 20 [[pul vahidi]]dir. Bu halda 2007-ci ildə ''ÜDM = 100 * 30 + 200 * 20 = 7000''. [[2008]]-ci ildə 10% inflasiya olduğu halda və istehsalın artmadığı halda ''nominal ÜDM 100 * 33 + 200 * 22 = 7700'' olur. Gördüyümüz kimi hətta istehsalın artmadığı halda nominal ÜDM 700 pul vahidi artdı.
 
Sətir 26:
ÜDM-u hesablamağın bir neçə yolu var:
 
* <math>{UDM = C + I + G + (EX - IM)}</math>
** C - [[Əhalinin istehlak xərcləri]]
** I - Ümumi xüsusi [[investisiya]]lar
** G - [[Dövlət xərcləri]]
** EX - İxrac
** İM – [[İdxal]]
 
* <math>{UDM = IMD - OM + V - S}</math>
** IMD – İstehsal edilən son məhsulların dəyəri
** OM – Son məhsul (İMD) üçün istifadə olunan başqa məhsulların dəyəri
Sətir 42:
** ''XÜDM = G + DG + V – S''
** XÜDM – Xalis ÜDM
** A - [[Amortizasiya]]
** G – [[Razılaşma]]ya əsasən hüquqi və ya fiziki şəxsin (yəni, işəgötürənin) işçisinə ödəməli olduğu məbləğlər
** DG – Digər [[gəlir|gəlirlər]]
Sətir 59:
[[Şəkil:Ümumi Daxili Məhsul 04.png|400px|thumb|right]]
 
''1.'' [[Rusiya]] - 15922 USD <br />
''2.'' [[Türkiyə]] - 13138 USD <br />
''3.'' [[Qazaxıstan]] – 11416 USD <br />
''4.'' [[İran]] – 11250 USD <br />
Sətir 71:
 
Dünyanın ÜDM-u 2008-ci il üçün 68999 mlrd. USD təşkil etmişdir. Ən böyük ÜDM isə [[Amerika Birləşmiş Ştatları]]ndadır, 14264 mlrd. USD. Adambaşına düşən ÜDM-a görə ilkin yerləri [[Qətər]] və Lüksemburq ([[İMF]]) tutur, ~80000 USD.
ÜDM-da vətəndaşların sosial tələbləri (ədalətlilik dərəcəsi - hər bir sahədə, sığorta, sabitlik, havanın, suyun və yemək məhsullarının keyfiyyəti, istirahət üçün şərait və s.) nəzərə alınmadığına görə, adambaşına düşən ÜDM ölkədə yaşayan insanların həyat səviyyəsinin əsas göstəricilərindən biri kimi qəbul edilsə də, yeganə göstərici kimi qəbul edilə bilməz. Həyat səviyyəsinin ölçülməsində bu üsullar da kömək ola bilər:
* [[Gini-Index]] – dövlətin gəlirlərinin vətəndaşları arasında ədalətli bölüşdürülməsini müəyyən etmək üçün bir üsul
* İnsan İnkişafı İndeksi ([[İnsan inkişafı indeksi|İİİ]]) – vətəndaşların ümumi inkişafı (xalqın gəlirlərindən, vətəndaşların orta həyat müddətindən və təhsil səviyyəsindən ibarətdir)