|
|wikidili=
}}
'''Qafqaz albanlarının dili''' və ya sadəcə '''alban dili''' -– [[Qafqaz Albaniyası]]nın yaradıcıları və alban tayfa ittfaqının əsas tayfalarından biri olan [[Qafqaz albanları]]nın danışdığı dil. Alban dili müxtəlif tədqiqatçılar tərəfindən türk dilləri <ref>Q. Qeybullayev -– Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, 1994</ref> <ref>F. Ağasıoğlu (Cəlilov) -– Azər xalqı, Bakı, 2005</ref> və Qafqaz dilləri <ref>Еремян С. Т. Раннефеодальные государства Закавказья в III— VII вв. "Очерки истории СССР". М., 1958, səh 304</ref> <ref>Шанидзе А. Г. Язык и письмо кавказских албанцев. М., 1960, səh 8</ref>. qrupuna aid edilirdi. Lakin son dövrlərdə aparılan ətraflı tədqiqatlar <ref>Q. Qeybulayev -– Qarabağın etnik tarixi, Bakı, 1993</ref> <ref>Erix Fayql -– İpək yolu üzərində qədim odlar diyarı -– Azərbaycan tarixi, Bakı, 2008</ref> <ref>F. Ağasıoğlu (Cəlilov) -– Tanrı elçisi Azər oğlu İbrahim, Bakı, 2007</ref> alban dilinin qədim türk dillərindən biri olduğunu birmənalı olaraq sübut etmişdir. [[Qafqaz albanları|Albanlar]]ın [[Azərbaycan türkləri]]nin etnogenezində böyük rol oynadığı danılmazdır. Eləcə də alban dili [[Azərbaycan türkcəsi]]nin formalaşmasında mühüm rol oynamış və dilin alt təbəqəsinin -– bazasının formalaşmasında sak dili, maday dili və digər dillərlə birgə çıxış etmişdir <ref>Q. Qeybullayev -– Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, 1994, səh. 237</ref>.
Tarixi taleyin xüsusi hökmülə Albaniyanın yerli mənşəli yazılı abidələri dövrümüzə qədim erməni dilində (qrabar) gəlib çatmışdır. Lakin XIII əsrədək alban ədəbiyyatı, şübhəsiz, alban dilində yazılmışdır<ref>Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə), Bakı, 2007, II cild, səh 127</ref>.
V-VII əsrlər [[Alban əlifbası|alban yazısı]]nın çiçəklənmə dövrü hesab olunur. Məhz bu dövrdə, A.Q.Şanidzenin sözləri ilə desək, ''"albanlar Qafqazın siyasi və mədəni həyatının bütün sahələrində gürcülər və ermənilərlə eyni dərəcədə bərabər fəallıqla iştirak edirdilər"'' <ref>Шанидзе А. Г. Язык и письмо кавказских албанцев. М., 1960, səh 14</ref>.
Erkən alban ədəbiyyatı əlverişli tarixi-mədəni şəraitdə təşəkkül tapdı. Bu -– müstəqil Alban dövlətinin mövcud olduğu, [[Alban Arşakiləri|alban arşakiləri]]nin və onları əvəz edən böyük alban hökmdarları -– [[Mihranilər]]in hakimiyyətdə olduqları, müstəqil [[Alban Həvari Kilsəsi|alban kilsəsi]]nin fəaliyyət dövrü idi.
Ədəbiyyatın inkişafı nəticəsində maraq dairəsi genişlənmiş, bu isə öz əksini müxtəlif janrlarda tapmışdı: agioqrafik əsərlər, tarixi xronikalar, hüquqi sənədlər -– kilsə qanunları və dünyəvi qanunlar yaranmağa başladı. V-VI əsrlərdə siyasi səbəblər üzündən ədəbiyyatda ellinpərəst istiqamət nəzərə çarpdı.
{{Qafqaz Albaniyası}}
== İstinadlar ==
|
