Uşaqlıq (anatomiya): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k r2.6.4) (Bot redaktəsi əlavə edilir: sn:Chibereko |
k tire |
||
Sətir 10:
| Miqyas = 300
| Şəkil2 = Illu female pelvis.jpg
| İzah2 = 1. Uşaqlığın girdə bağı
| Map =
| MapPos =
| MapCaption =
| Embrional = Müller axacağı
| Sistem = [[Sidik-cinsiyyət sistemi|Sidik-cinsiyyət]]
| Üzv = [[Qadın cinsiyyət üzvləri|Qadın cinsiyyət]]
| Arteriya = {{lang-la|art. uterinae}}, {{lang-la|art. ovarica}}
| Vena = {{lang-la|plexus venosus uterinus}}
Sətir 26:
| DorlandsID = A05.360.319.679
}}
'''Uşaqlıq'''
== Ümumi məlumat ==
Uşaqlıq öndən arxaya yastılaşmış armuda bənzəyir; girdə enli ucu sərbəst olaraq yuxarıya və önə dar, ucu aşağı və arxaya çevrilmişdir. Yuxarı çox hissəsi uşaqlıq cismi
[[Şəkil:Ostium_uteri.jpg|330px|left|thumb|Uşaqlıq yolu dəliyi,<br />A. doğmamış qadında,<br />B. doğmuş qadında]]
Səthlərindən biri
Uşaqlıq boşluğu aşağıda boğaz nahiyəsində uşaqlıq boynu kanalına
== Uşaqlığın ölçüləri ==
Sətir 41:
== Uşaqlıq və periton ==
Uşaqlığın çox hissəsi [[periton]] ilə örtülü olduğu üçün [[Şəkil:]] onu intraperitonial (peritondaxili) üzvlərdən hesab etmək olar. [[Visseral periton]] arxadan uşaqlığın cismini, boynunu (uşaqlıq yolu hissəsindən başqa) və uşaqlıq yolunun arxa tağını örtərək düz bağırsağın ön səthinə keşir; beləliklə durada düz bağırsaq-uşaqlıq çalası
Visseral periton uşaqlığın ön və arxa səthlərini örtərək yan kənarlarında bir-birinə birləşir və uşaqlığın enli bağını
== Uşaqlığın bağ aparatı ==
Uşaqlığın enli bağı
Uşaqlığın enli bağını [[çöz]] ilə müqayisə etmək olar; bunun səfhələri arasında damar və sinirlərdən başqa bir neçə digər üzv vardır: yuxarı kənarında [[uşaqlıq borusu]], bir az aşağıda uşaqlığın girdə bağı
Uşaqlığın enli bağı yumurtalıq. uşaqlıq borusu və uşaqlıq ilə rabitədə olduğu üçün üç hissəyə bölünür: 1) Boru çözü
[[Şəkil:Uşaqlıq (anatomiya).gif|left|thumb|300px|Uşaqlıq və yumurtalıqlar (insan)<br />
1 — uşaqlıq borusunun mənfəzi və ya dəliyi ({{lang-la|ostium uterinum salpingis}});<br />
Sətir 62:
19 — Uşaqlıq boynu kanalı ({{lang-la|canalis cervicalis}});<br />
20 — [[uşaqlıq boynu]] ({{lang-la|cervix uteri}})]]
2) Yumurtalıq çözü
== Uşaqlığın girdə bağı ==
Uşaqlığın girdə bağı
== Uşaqlığın divarı ==
Sətir 77:
Serozaltı qat {{lang-la|tela subserosa}} ancaq uşaqlıq boynunun uşaqlıq yolu üstü hissəsinin ({{lang-la|portio supravaginalis}}) ətrafında və enli bağın uşaqlığa bağlanan kənarında olur və özü də {{lang-la|parametrium}} adlanır.
Əzələ qişası {{lang-la|tunica muscularis s. myometrium}} uşaqlığın ən qalın təbəqəsidir; əzələ və elastik liflərdən eləcə də lifli birləşdirici toxumadan təşkil olunmuşdur. Bu qişa üç təbəqəyə bölünür: 1) daxili boylama təbəqəsi
Uşaqlıq boynunun əzələ qişasından bir cüt əzələ dəstəsi başlayaraq arxaya doğru gedir və düz bağırsağın yanlarında II və III [[oma fəqərələri]]nin sümüküstlüyünə bağlanır. Bu əzələdəstələrinə {{lang-la|m.rectouterinus}} deyilir; bunlar birləşdirici toxuma dəstələri ilə birlikdə peritondan əmələ gəlmiş büküşdə ({{lang-la|plica rectouterina}}) yerləşmişdir. Burada iştirak edən birləşdirici toxuma lifləri {{lang-la|ligamentum rectouterinum}} adlanır.
Uşaqlığın selikli qişası
== Uşaqlığın rentgen şəkli ==
Sətir 88:
== Uşaqlığın topoqrafiyası ==
Qeyd olunduğu kimi, uşaqlıq kiçik çanaqda düz bağırsağın önündə, sidikliyin arxasında orta xətdə, frontal istiqamətdə yerləşmişdir. Ayaq üstə durmuş vəziyyətdə və sidiklik ilə düz bağırsaq boş olan zaman, uşaqlığın normal vəziyyəti belədir: bütövlüklə önə mailidir və eyni zamanda cismi ilə boynu arasında önə bükülmüşdür, belə ki, dibi önə, sidikliyə doğru baxır. Uşaqlığın ön maili olmasına
Uşaqlığın belə bir vəziyyəti xüsusi fiksasiya aparatından asılıdır. Uşaqlığın fiksasiyasında möxtəlif üzvlər iştirak edir: [[periton]], uşaqlıq bağları və əzələlər, çanaq fassiyası, uşaqlıq yolu və çanaq dibi. Uşaqlığın fiksasiyasında ən əsas rol, onun uşaqlıq yolu və {{lang-la|lig. cardinale uteri}} vasitəsilə çanaq dibinə bağlanması oynayır. Bu bağ sıx birləşdirici toxumadan təşkil olaraq, uşaqlığın enli bağının əsasında çəkilmişdir. Bu bağda lifli toxumadan başqa [[saya əzələ]] lifləri və damarlar vardır.
Sətir 94:
{{lang-la|Lig. cardinale}} frontal istiqamətdə duraraq uşaqlığın yan tərəflərə doğru hərəkətinə mane olur və həm də aşağı tərəfdən çanağın xüsusi fassiyası ({{lang-la|fascia pelvis}}) ilə birləşir. Uşaqlıq bağlarından və əzələlərindən {{lang-la|lig. teres uteri}} uşaqlığın atxa tərəfə əyilməsinə və {{lang-la|mm.rectouterini}} ön tərəfə hərəkət etməsinə mane olurlar.
Uşaqlıq çox təsbit olmasına baxmayaraq müəyyən dərəcədə mütəhərrikdir, odur ki yerdəyişməyə məruz qalır; önə ({{lang-la|anteposition}}), arxaya ({{lang-la|retropositio}}) və yanlara ({{lang-la|lateropositio}}) yerini dəyişir. Bədən vəziyyətini dəyişdikcə uşaqlığın vəziyyəti də dəyişir; qadın arxası üstə yatarsa, uşaqlıq arxaya, oma çuxuruna doğru və yanı üstə yatarsa yan tərəfə doğru əyiləcəkdir. əgər [[sidiklik]] dolu olarsa, uşaqlıq dibi düzlənir və yuxarı qalxır. Bəzən uşaqlığın dala mail olmasına
Uşaqlıq {{lang-la|anteversio-anteflexio}} vəziyyətində olduqda ən yuxarı nöqtəsi kiçik çanaq girəcəyindən 2 sm aşağı, dördüncü oma fəqərəsi bərabərliyində olur. Uşaqlıq dibi ilə uşaqlığın dəliyi təxminən bir səthdə (birinci büzdüm fəqərəsindən keçən üfüqi səthdə) olub, boynu kiçik çanağın dal hissəsində və dibi ön hissəsində yerləşmişdir.
Sətir 101:
Yeni doğulmuş qızların uşaqlığı sidiklik kimi böyük çanaq boşluğunda və uşaqlıq boruları ilə yumurtalıqları qalça çuxurlarında yerləşir. Uşaqlıq boynu cisminə nisbətən uzun (təxminən uşaqlığın <small>2/3</small>-nə bərabərdir) və özü də çox qalındır; cismi yastılaşmış və rudiment halda, divarları nazik və dibi yastıdır. Selikli qişada olan {{lang-la|plicae palmatae}} artıq dərəcədə inkişaf etmiş və uşaqlığın bütün nahiyəsini tutmuşdur, [[uşaqlıq yolu]] hissəsi az inkişaf etmiş olur. 9-10 yaşına qədər uşaqlıq zəif inkişaf edir; 12 yaşından sonra sürətlə böyüməyə başlayır: cismi uzanır, divarları qalınlaşır, boşluğu və dibi müəyyən şəkil alır, selikli qişa büküşləri hamarlaşır. Büluğa çatdıqda uşaqlıq cisminin uzunluğu boynuna bərabər olub, uşaqlıq yolu hissəsi böyüyür və uşaqlıq dəliyi girdə çuxurcuğa bənzəyir.
Doğmamış cavan qadının uşaqlığı büluğa çatmış qızın uşaqlığından fərqlənmir. Doğmuş qadının uşaqlığının ölçüləri böyük, cismi boynundan uzun, boşluğu geniş və oval şəklində olur, uşaqlıq dəliyi köndələn yarıq şəklini alır; bu yarıq uşaqlıq yolu hissəsini ön və dal dodaq
Qocalıq dövründə uşaqlığın ölçüləri kiçilir, boynu atrofiya olur, {{lang-la|portio vaginalis}} yavaş-yavaş kiçilir və nəhayət itir, divarları nazikləşir, vəziləri reduksiya edir, selikli qişası öz rəngini itirir və epitel hüceyrələrinin kirpikləri tökülür.
Sətir 108:
[[Şəkil:Gray1170.png|250px|thumb|left|Uşaqlıq arteriyaları]]
[[Şəkil:Gray589.png|300px|thumb|right|Uşaqlığın vaskulyarizasiyası]]
Uşaqlıq bir cüt Uşaqlıq arteriyaları
Uşaqlıqdan venoz qan venalar vasitəsilə əzələ qişasının xaricində olan uşaqlıq venoz kələfinə ({{lang-la|plexus venosus uterinus}}) yığışır və buradan üç yol ilə axır: 1) uşaqlığın yuxarı hissəsindən
Uşaqlığın dibindən və qismən cismindən gələn limfa damarları uşaqlıq borusundan və yumurtalıqdan gələn limfa damarları ilə birləşərək yumurtalıq arteriya və venaları ilə bərabər yuxarı doğru gedir və bel limfa düyünlərinə açılır. Uşaqlıq dibindən yığılan limfanın bir hissəsi girdə bağ ilə gedərək qasıq limfa düyünlərinə tökülür. Uşaqlığın boynundan və qismən cismindən başlayan limfa damarları uşaqlıq arteriyası ilə gedərək daxili qalça, düz bağırsaq və oma limfa düyünlərinə açılır.
Sətir 116:
Uşaqlıq iki mənbədən sinirlərini alır: simpatik sinirlərinin aşağı qarınaltı kələfdən və parasimpatik sinirlərinin II, III,IV oma sinirlərindən ({{lang-la|nn. splanchnici pelvini}}) qəbul edir. Bunlar uşaqlıq boynu ətrafında kələf ({{lang-la|plexus utero vaginalis}}) əmələ gətirir. Bu kələfdə bir neçə simpatik qanqlion vardır.
== Mənbələr ==
* Prof. [[Kamil Balakişiyev|Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin]], İnsanın Normal Anatomiyası, II cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı
* Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)
* [http://de.labs.wikimedia.org/wiki/Gray%27s_Anatomy:_Embryologie/Gray's Anatomy: Embryologie]
|