Əmr cümləsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Dırnaq |
k tire |
||
Sətir 1:
{{dil-qaralama}}
Əmr cümləsi
Cümlənin bu növü danışan şəxsin fikirlərini, arzu və istəyini, işə, hərəkətə münasibətini müxtəlif çalarda ifadə edir; məs.: İlahi, yandıq! Yaratdıqlarına rəhmin gəlsin! (Ə.Haqverdiyev) Çəkil get, dinməz otur yerində. Get öz mənzilində otur. Get, bala, ağlını başına cəm elə və otur yerində. (Ə.Haqverdiyev) Ey bu axşamın sahibi, oğlumu sənə tapşırıram. Sən onun ağlını qılıncı, qılıncını ağlı kimi iti, baxtını atı kimi yüyrək, taleyini göylər çırağı kimi işıqlı elə. (F.Kərimzadə) Dayı, mənim də bir məsləhətimə qulaq asın də. Qoy Əbu-Səid Arazı keçsin. (F.Kərimzadə)
Sətir 6:
Göründüyü kimi, bu cür cümlələrdə əksərən xitabların iştirakı vacib olur.
Şübhəsiz, əmr cümləsini formalaşdıran əsas vasitə intonasiyadır. Lakin burada digər vasitələrin
Əmr cümlələrinin xəbəri əksərən felin əmr formasında olur; məs.: Çalış artıq söz danışma, Müşərrəf. Sualıma cavab ver. (İ.Hüseynov) Xahiş eləyək, köhnə, təcrübəli tədris mütəxəssisi kimi izah eləsin, başa salsın səni. (İ.Hüseynov) İcazə ver, sənnən elqızı kimi danışım, Məleykə bacı... Get burdan! Bir də ayağın dəyməsin Qonaqlıya. (İ.Hüseynov) Əsməsin hicranın qara yelləri, Çəkin Qarabağdan qara əlləri! (N.Xəzri) Qoy günəş dünyada ümidlə yansın. (N.Xəzri) Qorusun qoy bəşər öz qürurunu! (N.Xəzri) Baxsın gələcəyə hər nurlu düha, Qoy uçsun insanlıq məğrur sabaha. (N.Xəzri)
Sətir 14:
Əmr cümləsi fe"lin əmr forması ilə əmr ədatlarının birgə işlənməsi yolu ilə daha çox formalaşır: Qoy qızların üzü gün kimi gülsün, Kişinin üzündən mərdlik tökülsün. (S.Vurğun) Di ver cavabını, nə durmusan, din! (S.Vurğun) Qoy açılsın min bir çiçək, Qızıl güldən ətir çəkək. (S.Vurğun) Di gəl durnalara bir şer deyək. (S. Vurğun)
Bu ədatlar müstəqil əmr cümlələri yarada bilməsə də, müxtəlif məna incəliklərinin
Əmr cümlələri məsdərlərin köməyi ilə də formalaşır; məs.: Qaçaqmalçıları həbs etmək! Heç kəsi sərhədi keçməyə qoymamaq!
Sətir 24:
- Nə gəzirsən burda?.. Yəni sən belə hesab eləyirsən ki, təzədən əmi olacaqsan ona?- Olacam, Qurban. Gəlmişəm evə aparım. Xahiş eləyirəm, qarışma. (İ.Hüseynov) Gedim bir az da dincəlim.
Əmr cümləsinin ifadə etiyi məna mətn daxilində daha aydın başa düşülür. Gəlmişəm evə aparım
Xəbəri əmr formasının birinci şəxs cəmində olan cümlələrdə təklif, arzu, istək, məsləhət, çağırış, səfərbərlik mənaları daha çox nəzərə çarpır:
| |||