Əməliyyat sistemi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 25:
== Əməliyyat sistemlərinin təsnifatı ==
Ümumiyyətlə [[kompüter]]in [[proqram təminatı]]nı iki qrupa bölmək olar: [[Sistem proqram təminatı]] və [[tətbiqi proqram təminatı]]. Əslində istifadəçi ilə təmasda məqsəd əsasən ıstifadəçinin istədiyi [[tətbiqi proqram]]ı [[disk]]dən yaddaşa yükləmək və [[mikroprosessor]]u həmin proqram kodlarını icra etməyə yönəltməkdir. Bu işi görmək üçün [[ROM-BIOS]]-un bir çox ibtidai funksiyaları təməl rolunu oynaya bilər. [[Tətbiqi proqram]]ın yaddaşda işləməsi üçün, bundan başqa, yaddaşın idarə edilməsi və ən başlıcası isə [[disk]]də bu və ya digər şəkildə [[fayl sistemi]]ni qurmaq və onu idarə etmək gərəkdir. Bütün bu funksiyalar əməliyyat sisteminin üzərinə düşür. Onda sistem proqram təminatını altyapı və üstqurum kimi iki hissəyə ayırmaq olar. Burada [[BIOS]] sistem proqram təminatının altyapısını, onun təməlini, əməliyyat sistemi isə sistem proqram təminatının üstqurumunu təşkil edir. Aparat qurğularına münasibətdə isə [[BIOS]] aparat qurğularını birbaşa idarə edirsə, əməliyyat sistemləri isə aparaturaya çox zaman [[BIOS-un funksiyaları]] vasitəsilə, bəzən isə birbaşa müraciət edirlər. Əməliyyat sistemi, qurğuların tətbiqi proqramların istifadəsi üçün [[proqram interfeysi]] yaratmaqla o, tətbiqi proqramların işləməsi üçün bir mühit təşkil edir. Proqramçı nəzərindən tətbiqi proqram, qurğuları daha "uzaqdan"- əməliyyat sisteminin rəhbərliyi ilə (yəni əməliyyat sisteminin proqram interfeysi ilə), qismən isə [[BIOS]] vasitəsilə (BIOSun funksiyalarından [[kəsilmələr]] vasitəsilə istifadə etməklə), çox az hallarda isə qurğuya birbaşa müraciət etməklə ([[port]]lar vasitəsilə) onu idarə edirlər. Tətbiqi proqramın əməliyyat sisteminin proqram interfeysi vasitəsilə fiziki qurğunu idarə etməsi onun digər maşında qüsursuz işləməsinə zəmanət verir.
Hər bir əməliyyat sisteminin tipindən asılı olmayaraq üç əsas vəzifəsi vardır:
* Diskdə fayl sisteminin idarə edilməsi
* Giriş-çıxış qurğularını idarə etmək
* İstifadəçi interfeysi yaratmaqdır (başqa sözlə- istifadəçi ilə kompyuter arasında ünsiyyəti təmin etməkdir).
Deməli, nəticə etibarilə: sistem proqram təminatını iki qrupa ayırmaq olar- [[hesablama sistemi]]ni alt səviyyədən idarə edən (qurğulara birbaşa müraciət etməklə) və [[hesablama sistemi]]ni üst səviyyədən ([[BIOS]] funksiyaları vasitəsilə) idarə edən. İkincilər məhz əməliyyat sistemini təşkil edirlər. Deməli əməliyyat sistemi istifadəçi və [[tətbiqi proqram]] arasinda əlaqəçi rolunu oynayır. Əməliyyat sistemi tipindən asılı olaraq [[mikroprosessoru]] bu və ya digər rejimlərdə işlətməklə onun resursundan bu və ya digər dərəcədə effektiv istifadə etməyə imkan verir. Əməliyyat sistemi hesablama sisteminin tipindən (əsasən [[prosessor]]ların tipi, onların sayı və arxitekturası nəzərdə tutulur) asılı olaraq hesablama sistemi resurslarından istifadənin effektivliyini təmin etməlidir. Əməliyyat sistemlərinin aşağıdakı növləri mövcuddur:
* sistemlə eyni vaxtda işləyən istifadəçilərin sayına görə: biristifadəçili, çoxistifadəçili;
* sistemin idarə olunması ilə eyni vaxtda yerinə yetirilən məsələlərin sayına görə: birməsələli, çoxməsələli;
| |||