Mirseyid Sultanqaliyev: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yeni səhifə: '''Mirseyid Heydərqaliyeviç Sultanqaliev''' (13 iyul 1882-28 yanvar 1940)—tatar siyasi xadimi. == Həyatı == Sultan Qaliyev 1882-ci ilin iyulun 13-də Başqı... |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 6:
Daha sonra mətbuat mühitinə gələn Sultan Qaliyev müxtəlif qəzetlərdə müxtəlif təxəllüslərlə yazılar yazır. Müxtəlif yerlərdə çalışmasına baxmayaraq, 1915-ci
ildə yenidən müəllimlik peşəsinə qayıdır. Azərbaycana gələn ziyalı Sultan-Qaliyev Bakıda bir tatar məktəbində müəllim işləməyə başlayır.
Bakıda baş verən ictimai siyasi fəaliyyəti yaxından izləməklə kifayətlənməyən Sultan-Qaliyev [[Məhəmmədəmin Rəsulzadə]] ilə tanış olur. Daha sonra müsavatçılar başda olmaqla milli qüvvələrin başlatdığı hərəkata fəal olaraq qoşulur. Onun fəaliyyəti və düşüncələri, uğrunda mübarizə apardığı ideyalar illər keçsə də, bu gün də öz aktuallığını saxlayır və müasir dövrdə tarixin bir sıra müəmmalı və sirli məqamlarını öyrənmək baxımından əhəmiyyətlidir.
=== 1917-ci il inqilabı və Qaliyevin fəaliyyəti ===
1917-ci ildə Rusiya inqilabı başlayarkən S. Qaliyev Bakıda idi. İnqilabdan sonra S. Qaliyev Bütün Rusiya Müsəlmanları Konqresində iştirak etmək üçün Moskvaya çağırılır.
Baş Katibliyə seçilən Sultan-Qaliev konqres bitəndən sonra Kazana yola düşür. Məhz bu addımdan sonra onun siyasi fəaliyyəti başlamış oldu. Kazanda Molla Nur Vahidov tərəfindən təşkilatlanan Müsəlman Sosialist Komitəsinə qatılır. Sultan-Qaliyev 1917-ci ildə Rus Kommunist Partiyasına üzv olur və bolşeviklərlə fəal əlaqələr qurmağa başlayır.
Rusiyada Vətəndaş müharibəsindən istifadə edən uzaqgörən ziyalı imperiya daxilində əzilən türklərin azad həyata qovuşması üçün Qızıl Orduda xidmət edən türkləri çar hökümətinə qarşı təşkilatlandırmağa başladı. Ancaq 1918-ci
ildə mübarizə yoldaşı və silahdaşı Molla Nur Vahidovun Çex legionerləri tərəfindən qətli S. Qaliyevin milli mübarizəsində tək qalmasına səbəb oldu. Artıq onun üzərinə daha ağır və məsuliyyətli işlər düşürdü. Bu işlər arasında Mərkəzi müsəlman Komissarlığının üzvü, müsəlman Əsgəri Kolleqiyumu başqanı, Narkomatsın rəsmi yayın orqanı olan “Jizn Natsionalnostey” nəşrinin redaktorluğu da vardı.
1918-ci il yanvarın 10-u bolşevik partiya toplantısında İdil-Uralda Tatar Başkırd Milli Dövlətinin qurulması ilə bağlı cəhdlər edildi. Molla Nur Vahidovun
istəyi ilə Mərkəz Müsəlman Komissarlığının adı Tatar-Başkırd Komissarlığı olaraq dəyişdirildi.
1918-ci il mayın 10-16-da Moskvada Tatar-Başqırd Cümhuriyyətinin Qurucu Məclis hazırlıq toplantısı keçirildi. Bu özlüyündə böyük tarixi hadisə sayıla bilərdi.
Tatar-Başqırd Burjua milliyətçiləri Zəki Vəlidi Togan ve Sadri Maksudi bölgə muxtarlıq istəkləri ilə bağlı Leninlə razılığa gələ bilmək üçün mübarizə aparırdı. S. Qaliyev türk-müsəlman xalqların bölünməsinə qarşı idi.
1918-ci il mayın 2-i Molla Nur Vahidovun rəhbərliyi altında Mərkəzi Müsəlman Əsgəri Komitəsi qurularaq Müsəlman Qızılordusunun təşkilatlanması vəzifəsi Sultanqaliyevə tapşırıldı. O, Beşinci Qızıl ordunun yüzdə yetmiş beşini təşkil
edən Tatar-Başqırd Taburlarını və Müsəlman Qızıl Alayını təşkilatlandırdı.
Molla Nur Vahidov ve Sultan Qaliyev 1918-ci ilin yayında, 17-20 iyunda Kazanda Müsəlman Bolşeviklərin Bütün Rusiya Konqresini topladılar. Müstəqil dövlət qurma istəyinin müzakirə edildiyi bu konqresdə S. Qaliyev bütün türk və müsəlman xalqların Birləşmiş Cəbhəsi modelini müdafiə etdi.
Burjuva milliyətçisi Zeki Velidi Togan qrupu isə Türk xalqlarının ayrı ayrı federativ dövlətlər qurması fikrini müdafiə etdilər.
Ağlar və çex legionları 1918-ci ilin avqustunda Kazan
== İstinadlar ==
| |||