Vilyam Harvey: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k r2.6.4) (Bot redaktəsi əlavə edilir: my:ဝီလီယံ ဟာဗေး |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 20:
Uilyam Harvey, qan dövranınin və ürəyin funksiyasının ilk dəfə izahını verən, məşhur ingilis həkimi, [[1578]]-ci ildə İngiltərənin [[Kent graflığı]]nda [[Folkeston]] şəhərində tacir ailəsində anadan olmuşdur. Harveyin "Heyvanlarda ürəyin və qanın hərəkətinin anatomik tədqiqatı" haqlı olaraq fiziologiya tarixində əm lazımlı kitab sayılır. Hal azırda bizim malik olduğumuz qan dövranı haqqında sadə və aydın təsəvvürümüzə görə Harveyin nəzəriyyəsinə borcluyuq. Belə ki, bizə belə adi görünən məlumatlar Harveyə qədər ki bioloqlara aydın deyildir. Onların [[ürək]] və qan damarları haqqında təsəvvürləri tam başqa idi: 1) [[Aristotel]] və [[Qalen]] nəzəriyyələrinə görə qida qaraciyərdə qana çevrilir və venalar vasitəsilə orqanlara daşınır; 2) ürək qanı qızdırır; 3) arteriyalar hava ilə doludur; 4) ürək həyat ruhu istehsal edir; 5) [[arteriya]] və [[vena]]lar qanla dolub boşalaraq bir dəfə ürək istiqamətinə, ikinci dəfə isə əks istqamətdə hərəkətdə olur.
Məşhur həkim [[Qalen]] coxlu sayda meyitlərin yarılmasında şəxsən iştirakına baxmayaraq heç təsəvvürünə də gətirə bilmirdi ki, qan cərəyan edir. Bunu heç biologiya ilə dərindən maraqlanmış [[Arximed]] də təsəvvür edə bilmirdi. Hətta Harveyin kitabı işıq üzü görəndən sonra da bir çox alimlər, həkimlər onun bu ideyasına şübhə ilə yanaşırdılar və inana bilmirdilər ki, qan insan bədənində daim qapalı sistemdə cərəyan edir və ürək bu cərəyanı enerji ilə təmin edir.
Harvey ilk dəfə olaraq qanın cərəyanını sadə riyazi hesablama ilə izah etmişdir. O göstərirdi ki ürək hər vurğusunda 2 [[unsiya]] qan vurur. Nəzərə alsaq ki hər dəqiqədə ürək 72 dəfə vurur onda nəticə etibarı ilə hər saatda ürək 540 [[funt]] qanı aortaya vurur. Bu ədəd insanın öz çəkisindən və malik olduğu qanın
Harvey öz kitabında aydın şəkildə göstərirdi ki, arteriya vasitəsilə qan ürəkdən çıxır və venalar vasitəsilə ürəyə qayıdır. Mikroskopa malik olmadığı ücün kapilyarlarin mövcudluğunu sübuta yetirə bilməsə də varlığını müəyyən etmişdir. Harveyin ölümündən bir qədər sonra italyan bioloqu [[Malpiqi]] tərəfindən kapilyarların mövcudluğu sübuta yetirilmişdir. Əvvəlcə güclü müqavimətə rast gəlməsinə baxmayaraq Harveyin nəzəriyyəsi ölümündən br qədər öncə alimlər [[Dekart]], [[Şleger]] və [[Peke]] tərəfindən qəbul olunmuşdur.
Sətir 28:
== Həyatı ==
[[Şəkil:Heyvanlarda_ürəyin_və_qanın_hərəkətinin_anatomik_tədqiqatı_kitabıdan_illüstrasiya.jpg|thumb|left|200 px|"Heyvanlarda ürəyin və qanın hərəkətinin anatomik tədqiqatı" kitabından illüstrasiya]]
Harvey uzun, maraqlı və uğurlu həyat sürmüşdür. [[1588]]-ci ildə [[Kenterberi]]də kral məktəbinə daxil olur. [[1593]]-cü ilin mayında [[Kembric universiteti]]nin nəzdindəki Kiz-kollecinə qəbul olunmuş, [[1572]]-ci ildə Kenterberi arxiyepiskopu tərəfindən tibb üzrə təsis olunmuş təqaüdə layiq görülmüşdür. [[1597]]-ci ildə Harvey [[bakalavr]] dərəcəsi alaraq kolleci tərk edir. [[1600]]-cü ildə həmin dövrün ən
== Mənbələr ==
|