Xristian esxatologiyası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
da |
||
Sətir 4:
'''Xristian esxatologiyası''' ([[yunan dili|yunan]]. ἔσχατος, esxatos, "son", "axırıncı", + [[yunan dili|yunan]]. λογος, logos, "elm") – xristian [[teologiya]]sının [[Bibliya]] əsasında dünyanın sonu, bəşəriyyətin aqibəti kimi məsələləri tədqiq edən sahəsidir.
Xristian esxatologiyasının tədqiq etdiyi başlıca mövzular bunlardır: [[ölüm]] və [[axirət]], [[cənnət]] və [[cəhənnəm]], [[İsa Məsih]]in [[Parusiya|ikinci gəlişi]], ölülərin dirilməsi
== İsanın esxatoloji görüşləri ==
Sətir 42:
== Ölülərin dirilməsi ==
Ölülərin dirilməsi təlimi hələ [[xristianlıq]]dan qabaq da mövcud idi. [[Əhdi-Ətiq]]də Daniel Peyğəmbərin Kitabında belə ayə vardır: “Torpağın altında yatanların çoxu əbədi həyat, bəzisi isə əbədi xəcalət və rüsvayçılıq üçün oyanacaq.” <ref>Daniel 12:2</ref>
[[Əhdi-Cədid]] müntəzəm olaraq ölülərin diriləcəklərindən bəhs edir. Məsih gələcəyi anda Ona sadiq qalmış mərhum möminlər diriləcəklər, Məsihin gəlişinədək sağ qalanlar isə bundan dərhal sonra dəyişiləcəklər. Bu təlim “sirr” adlandırılır.<ref>Bax: 1 Korinflilərə Məktub 15:51-52: “Baxın sizə bir sirr açmaq istəyirəm: hamımız vəfat etməyəcəyik, amma son şeypur çalınanda bir andaca, bir göz qırpımındaca hamımız dəyişiləcəyik. Çünki şeypur çalınacaq, ölülər çürüməzliklə diriləcək, bizsə dəyişiləcəyik.”; 1 Saloniklilərə Məktub 4:16-17: “Rəbb Özü əmrini səsləndirməklə, baş mələyin sədası və Allahın şeypuru ilə göydən enəcək. Əvvəlcə Məsihdə olaraq ölənlər diriləcək. Ondan sonra sağ qalan bizlər Rəbbi havada qarşılamaq üçün onlarla birgə buludlar içində götürülüb-aparılacaq və beləcə daim Rəblə olacağıq.”</ref>
Lakin [[Əhdi-Cədid]]ə görə, ölülərin dirilməsi iki mərhələdə baş verəcək. Birinci dirilmədə yalnız cənnətə gedənlər iştirak edəcəklər. İkinci dirilmədə isə məhkum olub əbədi olaraq məhv olanlar iştirak edəcəklər:
<blockquote>Birinci dirilmədə iştirak edənlər bəxtiyar və müqəddəsdir. İkinci ölümün onlar üzərində səlahiyyəti yoxdur. Əksinə, onlar Allahın və Məsihin kahinləri olub Onunla birgə min il padşahlıq edəcək.<ref>Vəhy Kitabı 20:6</ref></blockquote>
İkinci dirilmə isə son dərəcə qorxunc obrazlarla təsvir olunur:
<blockquote>Mən gördüm ki, böyükdən kiçiyə qədər ölülər taxtın önündə dayanıb. Kitablar açıldı və həyat kitabı olan başqa bir kitab da açıldı. Ölülər kitablarda yazılanlara əsasən öz əməllərinə görə mühakimə olundu.<br/>
Dəniz öz içində olan ölüləri, ölüm və ölülər diyarı da öz qoynunda olan ölüləri təslim etdi. Hər biri öz əməlinə görə mühakimə olundu.<br/>
Ölüm və ölülər diyarı odlu gölə atıldı. Bu odlu göl ikinci ölümdür.<br/>
Kimin adı həyat kitabına yazılmayıbsa, o, odlu gölə atıldı. <ref>Vəhy Kitabı 20:12-15</ref></blockquote>
Xristian inancına görə, [[qiyamət günü]]ndə ölümdən dirilənlərin bədənləri “çürüməz”, “izzətli”, “ruhani” olacaqdır. [[Həvari Pavel]] bu inancı əkilən toxum məsəli ilə açıqlamışdır:
<blockquote>Ölülərin dirilməsi də belədir. Əkilən toxum çürüyər, ondan əmələ gəlib dirilən bədən çürüməz; əkilən toxum hörmətsiz, dirilən bədən izzətlidir; əkilən toxum zəif, dirilən bədən qüvvətlidir; əkilən toxum təbii, dirilən bədən ruhanidir. Təbii bədən varsa, ruhani bədən də var. <ref>1 Korinflilərə Məktub 15:42-44</ref></blockquote>
“Çürüməz” bədən ölümə, xəstəliyə, qocalmağa məruz qalmayacaqdır. “İzzətli” bədən dedikdə, Allahın əzəli məqsədinə uyğun olaraq bütün yaradılışın üzərində hökmran olan, Allahın surətini əks etdirən, nur saçan varlıq kimi insan nəzərdə tutulur:
<blockquote>O zaman salehlər Atalarının Padşahlığında günəş kimi parlayacaqlar. <ref>Matta Müjdəsi 13:43</ref></blockquote>
<blockquote>Ağıllı adamlar göy qübbəsinin parıltısı kimi, çoxunu salehliyə döndərənlər ulduzlar kimi əbədi və daim parlayacaq.<ref>Daniel 12:3</ref></blockquote>
“Ruhani bədən” heç demək deyil ki, dirilmiş bədən fiziki yaxud maddi olmayacaqdır. Lakin əbədi həyatda dirilmiş bədən artıq “cismani” arzularla iradə olunmayacaqdır:
<blockquote>İnsanlar ölülər arasından diriləndə nə evlənir, nə də ərə gedirlər. Ancaq səmadakı mələklər kimi olurlar. <ref>Mark Müjdəsi 12:25</ref></blockquote>
== Minillik padşahlıq (Millenium, xiliazm) ==
Vəhy Kitabında göydən enən bir mələyin Şeytanı min il müddətinə zəncirlədiyi təsvir edilir:
<blockquote>Onu dibsiz dərinliyə atdı və qapısını bağlayıb möhürlədi ki, min il bitənə qədər millətləri daha aldada bilməsin. Bundan sonra isə o, qısa bir müddətə azad edilməlidir.<br/>
Taxtları və onların üzərində oturanları da gördüm. Onlara hökm etmək ixtiyarı verildi. İsa barədə şəhadət və Allahın kəlamı uğrunda boynu vurulmuş canları da gördüm. Vəhşi heyvana və onun surətinə səcdə etməyib alınlarına və əllərinə damğanı qəbul etməmişdilər. Onlar dirilib Məsihlə birgə min il padşahlıq etdi.<br/>
Bu, birinci dirilmədir. Qalan ölülərsə min il bitməyincə dirilmədi…<br/>
onlar Allahın və Məsihin kahinləri olub Onunla birgə min il padşahlıq edəcək.<ref>Vəhy Kitabı 20:1-6</ref></blockquote>
Xristian kilsəsinin tarixində millenium adlanan bu minillik padşahlıq barəsində üç əsas inanc olmuşdur:
* Amillenializm ([[latın dili|latın dilindən]] – “min il yoxdur”) minillik padşahlığı məcazi mənada qəbul edir. [[Katolik]] kilsəsi Avqustinin təfsirinə əsasən amillenializm təlimini qəbul etmişdir. [[Pravoslav]] kilsəsində bu inanca üstünlük verildiyi halda, pravoslav ilahiyyatı bu məsələni açıq hesab edir. [[Protestant]]lar arasında [[lüteran]], reformat, [[anqlikan]], metodist və b. kilsələr amillenializm inancını qəbul edirlər.
* Postmillenializm ([[latın dili|latın dilindən]] – “min ildən sonra”) Məsihin minillik padşahlığından sonra təkrar gələcəyini öyrədir.
* Premillenializm ([[latın dili|latın dilindən]] – “min ildən öncə”) Məsihin minillik padşahlığından öncə təkrar gələcəyini öyrədir.
Bir sıra protestant kilsələri postmillenializm və ya premilenializm təliminə üstünlük verirlər.
== Əbədi məhkəmə ==
Əbədi məhkəmə barəsində təlimə [[Əhdi-Cədid]]in müxtəlif yerlərində rast gəlmək olar.<ref>Bax: Vəhy Kitabı 20:11-15; Həvarilərin İşləri 17:30-31; Romalılara Məktub 2:5; İbranilərə Məktub 6:2; Yəhudanın Məktubu 7 və s.</ref>
[[Həvarilər]] öyrədirdilər ki, dirilərlə ölüləri mühakimə edəcək Şəxs Məsih olacaqdır.<ref>Bax: 2 Timoteyə Məktub 4:1; Həvarilərin İşləri 10:42</ref> Bütün dünyanın Hakimi olmaq hüququnu Məsihə [[Xristianlıqda Ata|Ata Allah]] vermişdir:
<blockquote>Çünki Atanın Özündə həyat olduğu kimi Oğula da Özündə həyat olmağı bəxş etdi.<br/>
Hökm çıxarmaq səlahiyyətini də Ona verdi, çünki O, Bəşər Oğludur.<ref>Yəhya Müjdəsi 5:26-27</ref></blockquote>
[[Xristian]] inancına görə, əbədi mühakimədə İlahi haqq-ədalətin təntənəsi gerçəkləşəcəkdir.
Vəhy Kitabında əbədi məhkəmə belə təsvir olunur:
<blockquote>Mən gördüm ki, böyükdən kiçiyə qədər ölülər taxtın önündə dayanıb. Kitablar açıldı və həyat kitabı olan başqa bir kitab da açıldı. Ölülər kitablarda yazılanlara əsasən öz əməllərinə görə mühakimə olundu.<br/>
Kimin adı həyat kitabına yazılmayıbsa, o, odlu gölə atıldı.<ref>Vəhy Kitabı 20:12, 15</ref></blockquote>
Adları həyat kitabında yazılan möminlər də mühakimə olunacaqlar, lakin onlara hökm çıxarılmayacaq, əksinə, bəraət veriləcək:
<blockquote>Biz hamımız Allahın hökm kürsüsünün qarşısında dayanacağıq... hər birimiz özü üçün Allaha hesabat verəcək<ref>Romalılara Məktub 14:10, 12</ref></blockquote>
<blockquote>Çünki hər birimiz bu bədəndə olanda etdiyimiz əməllər pis də olsa, yaxşı da olsa, onların əvəzini almaq üçün Məsihin hökm kürsüsü önünə çıxmalıyıq.<ref>2 Korinflilərə Məktub 5:10</ref></blockquote>
<blockquote>Doğrusunu, doğrusunu sizə deyirəm: Mənim sözümə qulaq asıb Məni Göndərənə inanan şəxs əbədi həyata malikdir və ona hökm çıxarılmayacaq, əksinə, ölümdən həyata keçib.<ref>Yəhya Müjdəsi 5:24</ref></blockquote>
== Yeni göylər və yeni yer ==
| |||