Polşa: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 38:
|}
 
'''Polşa''' və ya '''Polşa Respublikası''' ({{lang-pl|Rzeczpospolita Polska}}) — [[Avropa]]da dövlət. Mərkəzi Avropada olub qərbdə [[Almaniya]], cənubda [[Çex Respublikası]] və [[Slovakiya]], şərqdə [[Ukrayna]] və [[Belarus]], şimalda isə [[Baltik Dənizidənizi]], [[Litva]] və [[Rusiya]] ([[Kalininqrad vilayəti]]) ilə həmsərhəddir. Ölkənin həmçinin [[Danimarka]] və [[İsveç]] ilə dəniz sərhədləri vardır. Polşanın ərazisi 312.683 km²-dir (dünyada ərazisinə görə 69-cu yerdədir). Əhalisi 38.1 milyondan çoxdur, sakinlər əsasən tarixi mərkəz [[Krakov]] və paytaxt [[Varşava]] kimi böyük şəhərlərdə məskunlaşmışdır.
 
İlk polyak dövləti [[966]]-cı ildə yaradılmışdı. Həmin dövlətin sərhədləri təxminən bugünkü Polşa sərhədləri ilə üst-üstə düşür. Polşa [[1025]]-ci ildə krallığa çevrilmiş, [[1569]]-cu ildə isə Böyük Litva hersoqluğu ilə birləşərək Polşa-Litva birliyinin əsasını qoydu. Bu ittifaq yalnız [[1795]]-ci ildə dağılmışdı. [[1918]]-cu ildə müstəqilliyini yenidən qazanan Polşa [[İkinci Dünya Müharibəsi]] dövründə [[Adolf Hitler]] Almaniyası tərəfindən işğal olunmuş, müharibə bitdikidən sonra isə kommunist dövlət kimi [[SSRİ]]-nin nəzarət etdiyi Şərq Blokuna daxil olmuşdu. [[1989]]-cu ildə kommunist rejimi devrildikdən sonra Polşada "Üçüncü Respublika" quruldu. Bu gün Avropa İttifaqının ən çox əhaliyə malik 6-cı ölkəsi olan Polşa 16 voyevodaliqdan ({{lang-pl|województwo}}) ibarət liberal demokratik dövlətdir. Ölkə [[Avropa Birliyi]], [[NATO]], [[BMT]], [[İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı]], [[Dünya Ticarət Təşkilatı]]nın üzvüdür.
 
== Tarix ==
Sətir 125:
Polşa Avropanın ən dindar ölkəsidir. Katolik olduğunu söyləyənlər 90% ,gədəri insan nizamlı olaraq Kilsəyə getdiyini bəyan edənlər 80%ə çatmaqdadır. Dini inancı olanlar arasından 4 qrup seçə bilərik. Birinci qrupa aid 15% polşalı cox dindar olub, hər gun dini ayinlərini yerinə yetirib, böyük bir inancla dua edənlərdir. İkinci qrup- 35-55% xalq, bu insanlar Allaha inanır və dua edir amma hər vaxt kilsənin səsinə qulaq asmır. Üçüncü qrup- 20-25% Allaha inanıb, kilsəyə cox nadir gedənlərdir. Ayrıca kilsəni tənqid edirlər. Dördüncü qrup 20-30% insanlar Allaha inanıb, dua etməyən və kilsəyə getməyənlərdir. Polşa Məclisi (Seym) Başçı kürsüsünün arxasında Xaç vardır. Konstitusiyada əlaqədar hər hissədə Katolikliyə yer ayırlmışdır. Bu mənada, Katolisizm dövlətin rəsmi dini olaraq qəbul edilməkdədir də deyilə bilər. Kilsə, dövlət, siyasət və cəmiyyət həyatında lazım olduğunda istifadə etdiyi ciddi bir nüfuza malikdir. Bəzi Katolik keşiş və qruplar siyasətə açıqca girməkdə və bu günki koalisiya iqtidarının ən böyük və ən kiçik partiyalarını dəstəkləməkdədir.
 
Bu gün Polşada heç bir adam və ya rəsmi və ya xüsusi təşkilatın Katolikliyi açıqca rədd etməsi ya da tənqid etməsi düşünülməməlidir. Kilsə ilə açıqca tərs düşən bir partiyanın siyasi həyatda yer sahibi olması az qala qeyri-mümkündür. Papa [[II İohanİoann PaulaPavel]] qarşı sərt yazı yazan bir jurnalist məhkəmə tərəfindən sərt cəzaya məhkum edilmişdir. Rəsmi təşkilatın Dövlət ilə Kilsə əlaqəsini 1989-cu ildə qəbul olunan qanunla təşkil etməkdədir. Bu qanunlar, inanc azadlığını zəmanət altına almaqda, Roma Katolik Kilsəsinin radio və televiziya proqramları etməsinə, ayrıca məktəb, xəstəxana və tarixi dəyəri olan binaları işlətməsinə icazə verməkdədir. Lublin Katolik Universiteti və Varşava İlahiyyat Akademiyası xaricində bir çox universitet və təhsil təşkilatında ilahiyyat fakültələri vardır. 28 İyul 1993 tarixində hökumət, Baş yepiskopluq ilə aralarındakı qarşılıqlı əlaqələri təşkil edən bir Konkordato imzalamış, söz mövzusu razılaşma üzərində 5 il görüşmələr edildikdən sonra Parlament tərəfindən qanuniləşdirilmişdir. Varşava Baş yepiskopu, eyni zamanda Polşa Baş yepiskopudur (ki 1981-ci ildən bu yana bu vəzifəsi Kardinal [[Józef Glemp]] icra etməkdədir). Dini paytaxt Gnieznodur və bu şəhərin yepiskopu doğrudan baş yepiskop ünvanı almışdır. 1978 ili Oktyabr ayında, Krakov Yepiskopu, kardinal Karol Wojtyła (Karol Voytıua), II İohanİoann Paul (ikinci Jan Pol)Pavel adı ilə Papa seçilmişdir. Wojtyła, 2005-ci ildə ölmüşdür.
 
== İqtisadiyyat ==