|
[[Şəkil:Alania 10 12.png|thumb|200px| Alanların orta əsrlər(10-cu 12-ci əsr) xəritəsi]]
'''Alanlar''' ([[Qədim türk dili|Göytürkçe]]: ''As''/''Ar''; [[Çin dili|Çince]] ''Alan''/''A-Lan''/''Yancai''; eski [[Yunan dili|Yunanca]]: ''Ἀλανοί''; [[Latın dili|Latince]]: ''Alani''/''Halani'') [[Şimali Qafqaz|Şimali]] və [[Cənubi Qafqaz]] ərazisində antik və erkən [[orta əsrlər dövrü]]ndə yaşamış qədim [[Türkİran xalqları|TürkŞərqi İran]]<ref name="iranica.com">[http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v1f8/v1f8a013.html Encyclopedia Iranica, "Alans" V. I. Abaev External link]</ref><ref>Agustí Alemany, ''Sources on the Alans: A Critical Compilation.'' [[Brill Academic Publishers]], 2000 ISBN 90-04-11442-4</ref><ref>For [[ethnogenesis]], see [[Walter Pohl]], "Conceptions of Ethnicity in Early Medieval Studies" ''Debating the Middle Ages: Issues and Readings'', ed. Lester K. Little and Barbara H. Rosenwein, (Blackwell), 1998, pp 13–24) ([http://www.kroraina.com/bulgar/pohl_etnicihttp://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ethnic_group&action=editty.html On-line text]).</ref> mənşəli tayfalardan biribiridir. Alan adı yazılı kaynaklarda ilk defa M.S. 1. yy'da ortaya çıkar ve Çin kaynaklarına göre Alanlar dokuz [[Tiele]]-Türk boylarından biridir.<ref>Duan, "Dingling, Gaoju and Tiele", s. 47-49, 330-339</ref><ref>Denis Sinor, [http://books.google.de/books?id=ST6TRNuWmHsC The Cambridge History of Early Inner Asia], Vol. 1, 1990, s.271</ref>
Eramzın əvvəllərində nəhəng bir ərazidə-[[Ural]]-[[Volqa]] çayları arasında bir etnos alan adı ilə məlumdur. Digər tərəfdən [[Şimali Qafqaz]]da yaşayan irandilli [[osetinlər]]in özünüadlandırması "allon"dur. Bu isə tarixşünaslıqda alan adlanan tayfanın [[osetinlər]]in ([[Digor]]/[[Dügər]] Türkleri) əcdadı hesab edilməsinə kifayət etmişdir. [[Osetinlər]]in tarixi,mənşəyi və dili üzrə mütəxəssis V.İ. Abayev özü yazıb ki,osetinlərin Şərqdən gəlməsi fikri səhvdir. O, [[osetin dili]]ndə qədim yunan,latın,alman və s. xalqların dilinə məxsus sözlər aşkar etmişdir. Elə isə mənbələrdə [[Ural]]-[[Volqa]] çayları arasında yaşadıqları qeyd edilən alanların dilində bu sözlər ola bilərmi?
Alanların bir kısmı [[Qıpçaqlar|Qıpçaq]] ([[Qaraçaylılar|Karaçay]]-[[Balkarlar]]ın ataları) ve diğer kısmı [[Oğuz türkləri|Oğuz]] ([[Azərbaycanlılar|Azerilerin]] bir kısmın ataları) dallarına ağit.<ref>Zakiev M. Z., [http://s155239215.onlinehome.us/turkic/24Alans/WhoAreAlansEn.htm Who are Alans?], Kazan, 1995</ref> Ayrıca Karaçay-Balkarlar kendilerine bugüne kadar Alan ile hitap ederler ve komşu halklar tarafından da aynı hitabı almaktadırlar.<ref>[http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:TurkSoylenceSozlugu.pdf Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt]</ref><ref>Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi, Cilt 10, Yeni Türkiye, 2002, s. 472:
* ''"Karaçay-Malkarlılar ayrıca kendileri için tarihî bir etnonim olan "Alan" adını kullanır ve birbirlerine "Alan" diye hitap ederler."''</ref>
Q. Qeybullayev gostərir ki,əslində alanlar təmiz türklər idi. Alan etnonimindəki "al" köku Alat (Ələt) və Alar türk tayfalarının adlarında da iştirak edir. [[Abbasqulu ağa Bakıxanov]] yazır ki, alanların adətləri [[hunlar]]ın adəti ilə eyni idi. [[Prokopi Kessari]] (VI əsr) adlı tarixçi yazır ki, alanlar mənşəcə [[massagetlər]]dəndir.([[massagetlər]]in tarixən [[Azərbaycan]]da və [[Orta Asiya]]da yaşayan türk mənşəli tayfa olması məlumdur.) Bütün bu faktlar isə alanların irandilli osetin yox türkmənşəli tayfa olmasını göstərir.
== Həmçinin bax ==
* [[Osetinlər]]
* [[Qədim və Erkən Orta Əsrlər türk tayfaları]]
== Mənbələr ==
# Qiyasəddin Qeybullayev-Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən,Bakı,1994
# A.Bakıxanov-Gülüstani-İrəm,Bakı,1990
|
