Şüalanma: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Eagle94 (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
(Fərq yoxdur)

17:07, 27 avqust 2012 versiyası

Şüalanma – enerjinin şüalar vasitəsilə köçürülməsinə deyilir. Şüalanma tam vakuumda da baş verir. Güclü və yaxud zəif qızdırılmış bütün cisimlər (insan bədəni, soba, lampa) enerji şüalandırır. Şüalanma cisimlərdən yayılaraq başqa cisimlərin üzərinə düşür. Bu halda şüalanma enerjisinin bir hissəsi əks olunur, bir hissəsi cisimlər tərəfindən udularaq onların daxili enerjisinə çevrilir. Bunun nəticəsində cisimlər qızır. "Radiaktiv" maddələrin alfa, betta və qamma kimi şüaların yayılmasını və ya Kosmosda yayılan hər hansı bir elektromaqnetik şüanı meydana gətirən ünsürlərin hamısına Radiasiya deyilir. Bir maddənin atom nüvəsindəki neytronların sayı, proton sayına görə olduqca çoxdursa, bu cür maddələr qərarsız bir quruluş göstərməkdə və nüvəsindəki neytronlar alfa, betta və qamma kimi müxtəlif şüalar yaymaq sürətiylə parçalanmaqdadırlar. Ətrafına bu şəkildə şüa saçaraq parçalanan maddələrə Radioaktiv maddə ("işıqlanmış maddə") deyilir.

3 fərqli tipdəki radiasiya şüalarının keçişi:
Alfa (α) şüaları kağızın sonuna doğru nüfuz edə bilmir.
Beta (β) şüaları kağızı keçdikdən sonra alüminium nömrəsindən keçə bilmir.
Qamma (γ) şüaları isə kağız, alüminium və güllə nömrələrindən korlaşaraq keçə bilir.

Tarix

Vilhelm Rentgenin kəşfindən sonra Bekkerel işıqla aktivləşdirilən lüminsə edilmiş materialların rentgen şüası buraxıb-buraxmaması üzərində tədqiqat aparmağa başlamışdır. O, uran-kalium sulfatını (uran duzlarından biridir) qalın, qara kağıza bükərək, fotoqraf plastinlərinin üzərinə qoymuş və onu bir neçə saat günəş şüası altında saxlamışdır. Nəticədə uran duzunun rentgen şüaları buraxdığı aşkar edilmişdir. Lakin qaranlıq məkanda təcrübə keçirərkən də eyni hal müşahidə edən Bekkerel sonralar yalnız uran birləşmələrinin özbaşına şüa buraxdığını aşkarlamışdır. 1896-cı ildə isə saf uranın uran duzundan üç-dörd dəfə daha artıq şüalanma mənbəyi olduğunu aşkar edən alimin şərəfinə, bu şüalar Bekkerel şüaları adlandırılmışdır.

Bu təbiət hadisəsi sonralar dünya fizikləri tərəfindən öyrənilən radiasiya elm sahəsi idi. Sonrakı illər ərzində alimlərin apardıqları tədqiqatlar nəticəsində radiasiya ilə bağlı bir sıra suallar cavabını tapmışdır. Bir müddət keçdikdən sonra Bekkerel bu şüaların elektronlardan ibarət olduğu qənaətinə gəlmişdir. Mariya və Pyer Küri toriumda da bu xassəni müşahidə etmiş, daha sonra isə polonium və radium adlı iki yeni elementi kəşf etmişdilər.

1903-cü ildə Antuan Anri Bekkerel MariyaPyer Küri ilə bərabər, "Radiasiyanın araşdırılması sahəsində fövqəladə xidmətlərinə görə" fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür. Mərasim zamanı mükafatı təqdim edən akademik Terneblad hər üç laureatın xüsusi növ şüalanmanı kəşf etməsinə görə elm qarşısındakı xidmətlərini yüksək qiymətləndirmiş, həmçinin bu şüaların öyrənilməsini gələcəyin işi, yeni enerji mənbəyi olacağını bildirmişdir.

Xarici keçidlər