Vikipediya

Həsən əl-Əskəri: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
kRedaktənin izahı yoxdur
müəllif hüquqları pozuntusunun aradan qaldırılması
Sətir 1:
{{Müəllif|url=http://haqqyolu.com/lib/view/110 Bütünlüklə Mehdi Pişvayinin kitabından köçürmədir}}
{{Dövlət xadimi
| azərbaycan dilində adı = Həsən ibn Məhəmməd əl-Əskəri
Sətir 55 ⟶ 54:
{{İmamlar}}
 
== Həyatı ==
 
=== Həyatı barədə qısa məlumat ===
 
[[Cəfərilik|Cəfərilərin]] [[On iki imam|on birinci İmamı]] Həsən Əskəri (ə) [[Hicri qəməri təqvimi|HQ]] 8 Rəbilu Əxir<ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref>/Ramazan<ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref> 232<ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref>-ci ildə Ərəb Xilafətinin Mədinə anadan olmuşdur<ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref>. Atası onuncu [[İmam Əliyyən-Nəqi]], anası isə Hüdeysə adlı təqvalı bir qadın olmuşdur<ref name="list2">Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh.335</ref>. Bəzi tarixçilər onun adını Süsən qeyd etmişlər<ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref>. Bu qadın təqvalı və İslam baxışına malik bir qadın olmuşdur. Onun fəzilətinə gəldikdə isə bunu demək kifayət edər ki, o, İmam Əskərinin (ə) şəhadətindən sonra o cür böhranlı bir vəziyyətdə şiələrin pənahgahına çevrilmişdi<ref>"Əl Ənvarül Bəhiyyə", səh. 151</ref>.
 
İmam Əskəri (ə) Abbasi xəlifəsinin əmrilə məcburi şəkildə Samirrada Əskər adlı bir yerdə saxlanıldığı üçün Əskəri adlandırılmışdı. O Həzrətin digər məşhur ləqəblərindən biri Nəqi, başqa birisi Zəki<ref name="list4">"Dəlailül İmamət", səh.223</ref>, künyəsi isə Əbu Məhəmməd olmuşdur. O Həzrət iyirmi iki yaşında ikən atası şəhadətə yetişmişdi. Altı il şiələrin İmamı olmuş, ümumilikdə isə iyirmi səkkiz il yaşamışdır. [[Hicri qəməri təqvimi|HQ]] 260-cı ildə şəhid olmuş və Samirə şəhərində öz evindəcə,atasının qəbrinin yanında dəfn olunmuşdur.<ref name="list3">Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh.345</ref><ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref>
 
=== İmam Əskərinin həməsri olmuş xəlifələr ===
 
İmam Əskəri İmam olduğu qısa müddət ərzində bir-birindən zalım olan üç Abbasi xəlifəsinin həməsri olmuşdur. Bu üç xəlifə aşağıdakılar olmuşlar:
#Əl-Mötəzz Billah (252–255 h.q);
#Əl-Mühtədi Billah (255–256 h.q);
#Əl-Mötəmid (256–279 h.q).
 
Qiyama başladıqları ilk gündə Ələviləri himayə etmək və Bəni-Üməyyədən onların intiqamını almaq adı ilə ayağa qaxmış Bəni-Abbas, camaata verdiyi vədlərə əməl etməkdən imtina edərək Bəni-Üməyyə xəlifələri kimi, bəlkə onlardan da çox zülm etməyə,özbaşınalığa başlayırlar. [[İmam Əskəri]]nin (ə) dövründə yaşamış Abbasi xəlifələrinin çirkin əməllərini göstərmək üçün onların hakimiyyətinə və bu müddət ərzində baş vermiş hadisələrə qısa nəzər salaq.
 
=== Əl-Mötəzz ===
 
Mötəzz Mütəvəkkilin oğlu olub xəlifə Müstəinin hakimiyyətdən salınmasından sonra (252. h.q) xilafət başına keçərək öz əcdadlarının yolunu davam etdirmişdir.
 
Mütəvəkkilin ölümündən sonra dövlətin mühüm vəzifələrini türklər ələ keçirərək hakimiyyəti ələ alaraq xəlifə onlara rəhbərlik etmək əvəzinə onlar xəlifəyə rəhbərlik edirlər. Əgər xəlifə onların dediyinə əsasən hərəkət etməsəydi, dərhal onu devirər, ya da qətli üçün plan cızardılar. Aşağıda qeyd edəcəyimiz hadisə də bu həqiqəti sübut edir:
 
Bir gün Mötəzz öz yaxın adamlarını bir yerə toplayır. Sonra bir münəccim çağırtdırıb hakimiyyətdə olacağı müddəti müəyyənləşdirmək istədi. Bu zaman məclisdə hazır olub peşəsi lətifə danışmaq olan bir şəxs deyir: "Mən onun nə qədər hakimiyyətdə olacağını və hətta nə qədər yaşayacağını münəccimdən daha yaxşı bilirəm." Sonra isə öz fikrini belə açıqladı: "Nə qədər ki,türklər onu (Mötəzzi) himayə edib hakimiyyətdə qalmasını istəyirlər, o,hakimiyyətdə qalacaq, ancaq elə ki onların əlaqəsi ondan kəsildi, həmin gün onun hakimiyyətinin sonudur."<ref name="list5">İbn Təqtəqa, "Əl-Fəxri", səh.243.</ref>
 
==== Mötəzzin öldürülməsi ====
 
Türklərin sarayda böyük nüfuza malik olması nəticəsində vəziyyət elə alınmışdı ki, xəlifə ancaq simvolik bir məna daşıyır, bütün işləri isə türklər yerinə yetirirdi. Bir gün bir dəstə türk Mötəzzin sarayına girib onu sürüyə-sürüyə bir otağa aparırlar. Sonra onu kötəklə döyüb köynəyini yandırır, özünü isə sarayın həyətində günün altında qoyurlar. Həmin gün hava həddən artıq isti idi və heç kim ayağını yerə basa bilmirdi. Türklər Mötəzzi hakimiyyətdən çıxardıb bir neçə nəfəri də buna şahid tutdular. Sonra isə vəzifədən kənarlaşdırılmış xəlifəni öldürmək məqsədilə bir nəfərə tapşırırlar. Ona deyirlər ki, onu öldürmək üçün ac-susuz saxla, çoxlu əziyyət ver. Beləliklə, yarımcan olmuş xəlifəni bir sərdabəyə salıb sərdabənin qapısını bağlayırlar və Mötəzz diri-diri torpağa basdırılır.<ref name="list5">İbn Təqtəqa, "Əl-Fəxri", səh.243.</ref>
 
=== Əl-Mühtədi ===
 
İmam Əskərinin (ə) həməsri olmuş ikinci,ümumilikdə isə on dördüncü Abbasi xəlifəsi olmuş Mühtədi hicrətin iki yüz əlli beşinci ilində qardaşı Mötəzzin ölümündən sonra hakimiyyətə gəlir. O da qardaşı kimi heç bir sərbəstliyə malik olmur və Abbasilər sarayındakı türklərin oyuncağına çevrilir. Mühtədi digər Abbasi xəlifələrilə müqayisədə ədalətli və orta səviyyəli bir şəxs olmuş, əxlaq, rəftar və davranış baxımından Bəni-Üməyyə xəlifələri arasında Ömər ibn Əbdüləzizdən heç də geri qalmırdı. O, bəzi vaxtlar deyirdi: "Əməvi xəlifələri arasında heç olmasa bir nəfər (Ömər ibn Əbdüləziz) ədalətli xəlifə olmuşdur. Bizim üçün eybdir ki, Abbasi xəlifələri arasında bir nəfər ona oxşamasın." Buna görə də, o da Ömər ibn Əbdüləziz kimi mümkün qədər camaatın şikayətlərinə yetişir,yemək-içmək və geyimdə nisbətən ədaləti qoruyurdu. O, hakimiyyətə gəldikdən sonra saraydan əyləncə və şərab məclislərini yığışdırdı. Tarixçilər bu barədə kifayət qədər yazmış və onun bu hərəkətini təqdirəlayiq bilmişlər<ref>İslamın Siyasi Tarixi, c.3, səh.377</ref>. Belə nəzərə çarpır ki, Mühtədinin bu işdən məqsədi siyasi-ictimai gedişatı qorumaq olmuşdur. O, yaxşı başa düşürdü ki,cəmiyyət arasında ondan da layiqli və savadlı şəxslər var və belə olduğu halda, o,hökuməti onlara təhvil verməli, özü isə kənara çəkilməlidir. Bu hərəkətləri ilə o, özünə sosial baza toplamaq istəyirdi. Yoxsa tarixçilər demişkən günlərini oruc halında keçirib duz-çörək və sirkə ilə iftar edən şəxs öz nəfsini elə ram etməlidir ki, əsla hakimiyyət fikrində olmasın. Halbuki, Mühtədi də qardaşı Mötəzz kimi öldürüldüyü günə qədər hakimiyyətdə olmuşdur. Tarix onun kimi xəlifələri çox görüb və bu cür hərəkətlərin İlahi məqsəd daşıması ağıla batası deyil. Mühtədinin dünyatələb və zalımlığının ən aşkar sübutu budur ki, o, İmam Əskərini (ə) həbs etdirir və o Həzrət onun hakimiyyətinin son gününə qədər zindanda qalır. Hətta Mühtədi İmamı öldürmək fikrinə də düşmüşdü.<ref>Əllaə Məclisi, "Biharül Ənvar", c.50, səh. 313</ref>
 
=== Əl-Mötəmid ===
 
Həsən Əskərinin həməsri olmuş üçüncü Abbasi xəlifəsi Mötəmid olmuşdur. İmam Əskəri (ə) İmamət dövrünün dörd ilini onun hakimiyyəti vaxtında keçirmişdir. Mötəmid hicrətin iki yüz iyirmi doqquzuncu ilində anadan olmuş, iki yüz əlli altıncı ildə türklər vasitəsilə hakimiyyətə gəlmiş və iki yüz yetmiş doqquzuncu ildə vəfat etmişdir. Tarixçilər (Mötəmidin əmisi oğlu) Mühtədi<ref>Mühtədi, Vasiq ibn Mötəsimin oğlu Mötədi isə Mütəvəkkil ibn Mötəsimin oğlu idi.</ref> barədə təqdirəlayiq sözlər yazıb onu nisbətən tərifləmişlərsə, ondan fərqli olaraq Mötəmidin əxlaq pozğunluğuna dair kifayət qədər məlumat yazmışlar. Hamı yekdilliklə qeyd etmişdir ki, o, kef-damağ, eyş-işrət vurğunu olmuş və əsla camaatın çətinliklərinə yetişməmişdir. Buna görə də, camaat ondan əl götürmüş və onun qardaşı Müvəffəqə (Təlhəyə) ümid bəsləmişdi. Mötəmidin başı həddən artıq əyyaşlığa qarışdığından<ref>"Tarixül Xüləfa", səh. 363–367</ref>, hakimiyyəti onun qardaşı Müvəffəq idarə edirdi. Tarixçilər Müvəffəqin Mötəmidin xəlifə olduğu müddət ərzində iqtidarda olduğu barədə yazırlar: "Zahirdə Mötəmidin xəlifə olmasına baxmayaraq, hökuməti əsas idarə edən Müvəffəq olmuşdur və Mötəmidin yalnız quru adı var idi.<ref>İbn Təqtəqa, "Əl Fəxri", səh. 250</ref>
 
=== İmam Əskərinin (ə) dövründə siyasi-ictimai vəziyyət ===
 
Qeyd etdiyimiz kimi Abbasi xəlifələri İmamlara qarşı əllərindən gələn bütün təzyiqləri həyata keçirirdilər. Bu təzyiqlər [[İmam Cavad]] (ə), [[İmam Əliyyən-Nəqi]] (ə) və [[İmam Əskəri]]nin (ə) Samirrada olduğu dövrdə özünün son həddinə çatır. Bu təzyiqlərin şiddətindən Abbasilərin hökumət mərkəzində (Samirrada) yaşamış üç İmam cavan yaşlarında ikən şəhadət şərbətini içmişdir. [[İmam Cavad]] (ə) iyirmi beş, [[İmam Əliyyən-Nəqi]] (ə) qırx bir, İmam Əskəri (ə) isə iyirmi səkkiz yaşında şəhid olmuşdur. Üçünün yaşını bir-birinin üstə gəldikdə cəmi doxsan dörd il edir. Bu isə onlara qarşı yönəldilmiş təzyiqlərin nə dərəcədə güclü olduğunu göstərir. [[İmam Əskəri]]yə (ə) qarşı olunan təzyiqlər özündən qabaqkı iki İmama olunmuş təzyiqlərdən çox olmuşdur. Bunun isə iki səbəbi var:
 
İmam Əskərinin (ə) dövründə şiələr İraqda böyük bir qüdrətə sahib olmuşdular. Bütün camaat da bilirdi ki, onlar rəsmi xəlifəyə qarşı mənfi mövqedə durur və Abbasi xəlifələrinin heç birini rəsmən xəlifə kimi qəbul etmirlər. Onların fikrincə, İslamda xəlifəlik məqamı Həzrət Əlinin (ə) övladlarına məxsusdur. O dövrdə də bu ailənin parlaq nümayəndəsi məhz İmam Əskəri (ə) olmuşdur. Şiələrin böyük bir qüdrətə çatmasını Mötəmidin vəziri Übeydullahın bu məsələyə etiraf etməsi də təsdiq edir. Belə ki, İmam Əskərinin (ə) şəhadətindən sonra o Həzrətin qardaşı Cəfər Kəzzab Übeydullahın yanına gəlib deyir: "Əgər sən məni qardaşımın yerinə (İmam) təyin etsən, mən bu işə görə sənə ildə iyirmi min dinar pul verərəm." Vəzir (Übeydullah) onun bu sözündən qəzəblənib deyir: "Axmaq, xəlifə sənin atanı ([[İmam Əliyyən-Nəqi]] (əleyhissəlamı)) və qardaşını İmam bilənlərin üstünə bu fikirlərindən dönmək üçün o qədər qılınc çəkdi, ancaq onları öz fikirlərindən döndərə bilmədi, nə qədər çalışsa da buna nail olmadı. Əgər sən də şiələrin fikrində İmamsansa, onda xəlifəyə-filana ehtiyac yoxdur, yox, əgər onların fikrincə İmam deyilsənsə, onda bizim səyimizin bir xeyri olmayacaq."<ref>"Kəşfül Ğümmə", c.3, səh. 197</ref>
 
Abbasilər sülaləsi və onların davamçıları bir çox rəvayətlərə əsasən bilirdilər ki, bütün azğın hökumətləri tar-mar edəcək vəd edilmiş Məhdi (ə) İmam Əskərinin (ə) nəslindən olacaq. Buna görə də, onlar daima [[İmam Əskəri]]ni (ə) təqib edirdilər ki, oğlunu ələ keçirib öldürsünlər. (Necə ki, Firon Musa əleyhissəlamı uşaqlığından ələ keçirmək üçün əbəs yerə səy edirdi.) Bu barədə İmam Əskərinin (ə) şəhadəti bölməsində ətraflı məlumat verəcəyik.
 
Yuxarıda qeyd etdiyimiz iki səbəbə görə on birinci İmama qarşı təzyiqlər həddən artıq çox idi və hər tərəfdən o Həzrət nəzarət altına alınmışdı. Abbasi xəlifəsi, [[İmam Əskəri]]nin (ə) mühüm ictimai nüfuz və mövqeyindən o qədər narahat idi ki, o Həzrəti həftənin birinci və dördüncü günləri saraya gəlməyə məcbur etmişdi.<ref>"Mənaqibi-Ali-Əbutalib", c.4, səh. 434</ref><ref>"Dəlailül İmamə", səh. 226</ref>
 
Abbasilər o qədər qorxurdular ki, bununla kifayətlənmir, xəlifə Mötəzz İmamı tutub zindana saldırır. Hətta xəlifə, Səid Hacibə əmr edir ki, o Həzrəti Kufəyə tərəf aparıb yolda qətlə yetirsin. Ancaq üç gündən sonra türklər onun özünü qətlə yetirirlər. Mötəzdən sonra xəlifə Mühtədi də İmam Əskərini (ə) tutub həbs edir və Mötəzz kimi o da, İmamı qətlə yetirmək istəyir. Lakin [[Allah]] buna icazə vermir və türklər onun öz əleyhinə qiyam edərək onu öldürürlər.<ref>"Kitabul Qeybət", səh. 134</ref>
 
=== Həsən Əskərinin təhlükəsizlik təbdirləri ===
 
Dediklərimizdən əlavə, əldə olan bir sıra tarixi sübutlar bir tərəfdən Abbasilərin İmama və eləcə də, o Həzrətin şiələrinə qarşı yönəltdiyi hiylə və xaincəsinə işlətdikləri planların nə dərəcədə olduğunu, digər tərəfdən isə İmamın çox diqqətli olduğunu və həyata keçirdiyi təhlükəsizlik tədbirlərini müəyyənləşdirir. Aşağıda qeyd edilmiş məqamları buna dair nümunə göstərmək olar:
 
Əbu Haşim Davud ibn Qasim Cəfəri deyir<ref>Əbu-Haşim, Cəfər Təyyarın nəslindən olub şiə məzhəbinin parlaq nümayəndələrindən biri olması ilə yanaşı, həm də İmam Cavad (əleyhissəlam), İmam Əliyyən-Nəqi (əleyhissəlam) və İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın səhabələrindən olmuşdur. (Qamusur Rical, c.4, səh. 255–258.)</ref>: "Biz bir neçə nəfər zindanda olarkən [[İmam Əskəri]] (ə) və qardaşı Cəfəri də zindana gətirirlər. [[İmam Əskəri]]yə (ə) hörmət əlaməti olaraq ona xidmət etmək məqsədilə, o Həzrətə yaxınlaşdıq. Orada bizimlə birgə əcəm (qeyri-ərəb) bir şəxs də var idi və o, Ələvilərdən olduğunu iddia edirdi. İmam diqqətini ona cəlb edib buyurdu: "Əgər aranızda sizdən olmayan bir şəxs olmasaydı, sizin nə vaxt azad olcağınızı deyərdim." Sonra isə həmin əcəm şəxsə buyurdu ki, qırağa çıxsın. O da qırağa çıxdı. Sonra o Həzrət buyurdu: "O, sizin danışdıqlarınız barədə xəlifə üçün məlumat toplayıb onu kağıza yazaraq paltarlarının arasında gizlətmişdir." Orada olanlardan biri onun paltarlarını axtarıb yazdığı məlumatı tapdı. Bizim haqqımızda çox əhəmiyyətli, eyni zamanda təhlükəli məlumatlar yazmışdı."<ref>"Əl Fusulul Muhimmə, səh. 304</ref>
 
Bu hadisədən belə başa düşülür ki, Abbasilər İmama və şiələrə nəzarət etmək məqsədilə hətta zindanda da, onların üstündə gizli nəzarətçi saxlayırmışlar.
 
İmam Əskərinin (ə) Əhməd ibn İshaq adlı bir səhabəsi deyir: İmam Əskərinin hüzuruna gedib ondan bir şey yazmasını xahiş edərək dedim: "Sizin xəttinizi görmək istəyirəm, qoy bir məktub gəldikdə xəttinizi tanıyım" (və düşmən sizin adınızdan məktub yaza bilməsin). O Həzrət buyurdu: "Mənim xəttim (bir məktubda) bəzi hissələrdə nazik qələmlə, bəzi hissələrdə isə enli qələmlə yazılmışdır. Əgər bir məktubda bu cür xətt fərqi görsən, qorxma (mənim məktubumdur)..."<ref name="list 6"> Mənaqibi-Ali-Əbutalib, c.4, səh. 433</ref>
 
İmamın səhabələrindən biri deyir: "Biz bir neçə nəfər Samirra şəhərinə getdik. Gözləyirdik ki, [[İmam Əskəri]] (ə) evdən çıxsın və biz onu küçədə görək. Bu vaxt o Həzrətdən bizə bu məzmunda bir məktub yetişdi: "Heç biriniz mənə salam verməyin, heç biriniz də mənə tərəf yaxınlaşmayın. Çünki bu, sizin canınız üçün təhlükəyə səbəb olar."<ref name="list 6"> Mənaqibi-Ali-Əbutalib, c.4, səh. 433</ref>
 
Əbdüləziz Bəlxi deyir: "Bir gün qoyun bazarına tərəf gedən küçədə oturmuşdum. Birdən şəhər darvazasına tərəf gedən [[İmam Əskəri]]ni (ə) gördüm. Ürəyimdə dedim yaxşı olar ki, "Ey camaat, bu, [[Allah]]ın hüccətidir, onu tanıyın!" – deyə qışqırım. Ancaq fikirləşdim ki, onda məni öldürərlər. O Həzrət mənə yaxınlaşarkən mən ona baxdıqda, barmağını ağzına tutub mənə işarə etdi ki, sakit olum. Mən tez ona tərəf gedib əl-ayağını öpməyə başladım. O, mənə buyurdu: "Ehtiyatlı ol, əgər bu sirri faş etsən, həlak olarsan." Həmin gün axşam İmamın hüzuruna getdim. O Həzrət mənə buyurdu ki, gərək sirri saxlayasınız, yoxsa öldürülərsiniz. Özünüzü həlak etməyin!"<ref>"İsbatul Vəsiyyə", səh. 243</ref>
 
İmam Əskərinin (ə) dövründə Ələvilərdən biri işləmək məqsədilə Samirradan çıxıb Cəbəl (İranın Qərb hissəsindəki dağlardan Həmədan və Qəzvinədək olan ərazi) şəhərlərindən birinə gedir. İmamın dostlarından olan hələvanlı bir şəxs onunla rastlaşıb soruşur: Haradan gəlmisən?
 
— Samirradan.
 
— Filan məhəllə və küçəni tanıyırsan?
 
— Bəli!
 
— [[İmam Əskəri]]dən (ə) xəbərin varmı?
 
— Xeyr!
 
— Bura nə üçün gəlmisən?
 
— İşləmək üçün.
 
— Mənim əlli dinar pulum var, onu götür, birlikdə Samirraya gedək. Məni orada [[İmam Əskəri]]nin (ə) evinə apar.
 
Ələvi şəxs qəbul edib onu İmamın evinə aparır...<ref>"Kəşfül Ğümmə", səh. 216</ref>
 
Bu hadisədən məlum olur ki,hökumətin ciddi təqibi nəticəsində İmam Əskərinin (ə) yanına getmək həddən artıq çətin olmuşdur. Bundan əlavə, Hələvandan olan kişinin Ələvi şəxsə onu İmam Əskərinin (ə) evinə aparmasına görə bu məbləğdə pul verməsi, o dövrdə İmamla görüşməyin nə qədər əhəmiyyətə malik olduğunu göstərir. Çünki o vaxt əlli dinar pul böyük məbləğ olmuşdur. Ona görə ki, bəzi alimlər (tarixçilər) o vaxt bir dinarı bir dəvənin pulu (bir dəvəyə bərabər) hesab etmişlər<ref>"İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", səh.181</ref>. Deməli, o vaxtın əlli dinarı dəyər baxımından indiki dövrdə əlli dəvənin qiymətinə bərabər olmuşdur.<ref>[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 4-6]</ref>
 
=== İmam Əskərinin (ə) yeddicəhətli fəaliyyəti ===
 
Abbasilər hökumətinin amansız təqibinə, bu qədər əzab-əziyyətlərinə baxmayaraq [[İmam Əskəri]] (ə) bir sıra siyasi-ictimai və elmi fəaliyyətlər göstərmişdir. O Həzrətin fəaliyyətlərini aşağıdakı şəkildə xülasə etmək olar:
 
1)–İslam dininin müdafiəsi uğrunda göstərdiyi elmi fəaliyyətlər, müxaliflərin şübhə və iradlarını rədd etmək və əsl İslam ideyasını camaata çatdırmaq;
 
2)–Nümayəndələr təyin etmək, qasid və məktublar vasitəsilə uzaq yerlərin şiələri ilə əlaqə saxlamaq;
 
3)–Abbasilər hökumətinin son dərəcə nəzarətinə baxmayaraq gizli siyasi fəaliyyət;
 
4)–Şiələri, xüsusən də, yaxın dostlarını maliyyə cəhətdən təmin etmək;
 
5)–Mühüm şiə ünsürlərini müşkülat qarşısında siyasi baxımdan qüvvətləndirmək;
 
6)–İmaməti inkar edənləri cəlb etmək və şiələri arxayınlaşdırmaq üçün qeybi məlumatlardan geniş istifadə etmək;
 
7)–Şiələri öz oğlu on ikinci İmamın qeybə çəkilməsi dövrünə hazırlamaq.
 
İndi isə bu fəaliyyətlərin hər birini ayrı-ayrılıqda şərh edirik.<ref name="list7">[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 6]</ref>
 
=== Elmi fəaliyyətlər ===
 
Düzdür, İmam Əskəri (ə) Abbasilər hökumətinin yaratdığı o cür pis və məhdud şəraitdə öz geniş elmini bütün cəmiyyətə çatdıra bilməzdi. Lakin buna baxmayaraq, o Həzrət çətinliklə də olsa, hər birinin İslam maarifini yaymaqda və düşmənlərin iradlarını rədd etməkdə böyük rolu olmuş və neçə şagird yetişdirmişdi. Şeyx Tusi o Həzrətin şagirdlərinin sayının yüzdən çox olduğunu qeyd etmişdir<ref>Şeyx Tusi, "Rical", səh. 427</ref>. Onların arasında Əhməd ibn İshaq Əşəri Qummi,Əbu Haşim Davud ibn Qasim Cəfəri, Abdullah ibn Cəfər Himyəri, Əbu Əmr Osman ibn Səid Əmri, Əli ibn Cəfər və Məhəmməd ibn Həsən Səffar kimi böyük şəxsiyyətlər də olmuşdur. Əgər onların göstərdiyi xidmət və fəaliyyətləri barədə yazsaq, bu kitaba sığmaz. Onlar haqqında geniş məlumatı yalnız "rical" kitablarından ələ gətirmək olar.<ref>Rical elmi hədis deyənlərdən bəhs edir.</ref>
 
Bu cür şagirdlər yetişdirməkdən əlavə, bəzi vaxtlar müsəlmanlar üçün elə çətinliklər yaranır və müsəlmanlar elə çıxılmaz vəziyyətə düşürdülər ki, onu [[İmam Əskəri]]dən (ə) başqa heç kəs həll edə bilmirdi. İmam bu cür hallarda öz İmamət elmi sayəsində fövqəladə bir tədbir töküb müşkülü həll edir və müsəlmanları çıxılmaz vəziyyətdən qurtarırdı. Buna dair aşağıdakı iki nümunəni göstərmək olar.<ref name="list7">[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 6]</ref>
 
=== Filosofun səhvi ===
 
İbn Şəhr Aşub yazır: "İraq sakini, İslam və ərəb filosoflarından biri hesab olunan İshaq Kendi "Quranın ziddiyyətləri" adlı bir kitab yazır.<ref>Əslində bu kitabı onun oğlu yazmışdır.</ref> O,uzun müddət cəmiyyətdən aralanıb evdə oturaraq bu kitabı yazmışdı. Bir gün onun şagirdlərindən biri [[İmam Əskəri]]nin (ə) hüzuruna gəlir. İmam onu görcək buyurur: "Sizin aranızda müəlliminiz Kendiyə cavab verə bilən rəşadətli bir kişi yoxdur?" Şagird deyir: "Biz hamımız onun şagirdiyik və müəllimin səhvinə etiraz edə bilmərik." İmam buyurdu: "Bəzi məsələləri sənə başa salsam, onu öz müəlliminə deyə bilərsənmi?" Şagird "Bəli!" – deyə cavab verir. İmam buyurur: "Buradan qayıtdıqdan sonra müəlliminin yanına get və onunla ünsiyyətdə ol. Tamamilə ünsiyyət tapdıqdan sonra ona de ki, mənim üçün bir məsələ irəli çıxıb və onu sizdən başqa heç kəsin həll etməyə səlahiyyəti yoxdur. Məsələ isə budur ki, Quranı söyləyən şəxs sizin ondan başa düşdüyünüz mənadan başqa bir məna nəzərdə tuta bilərmi? O, sənin cavabında deyəcək: Ola bilər. Onda sən ona deyərsən ki, bəlkə [[Allah]]-taala Quranda buyurduğu ifadələrdən sizin başa düşdüyünüz mənadan başqa bir məna nəzərdə tutmuşdur, lakin siz isə Onun ifadəsini başqa mənaya yozursunuz." Sonra İmam əlavə edərək buyurdu: "O, ağıllı adamdır, bu məsələ onun səhvini özünə başa salmaq üçün kifayət edər." Şagird müəlliminin yanına gəlib İmamın buyurduğu kimi etdi. Nəhayət, məsələni ortaya atmağın vaxtı gəlib çatdı. O, İmamın sualını bu cür irəli sürdü: "Ola bilərmi ki, bir nəfər bir söz deyib ondan müəyyən bir mənanı nəzərdə tutsun, ancaq həmin mənanı oxucu, yaxud dinləyici başa düşməsin? Başqa sözlə desək, bir sözü deyən şəxsin məqsədi həmin sözü dinləyən şəxsin başa düşdüyü məna ilə fərq edə bilərmi?" İraqlı filosof diqqətlə şagirdin sualını dinləyib dedi: "Sualını bir də de!" Şagird sualı təkrar etdi. Müəllim bir öz fikirləşib dedi: "Bəli, ola bilər ki, sözü deyən şəxs nəzərində müəyyən bir məna tutur, dinləyici isə onun nəzərində tutduğu mənadan başqa bir mənanı başa düşür." Belə bir sualı öz şagirdinin düşünüb deyə bilməməsini və onun fikrinə bu sualın gələ bilməməsini yaxşı başa düşən müəllim üzünü şagirdə tutub deyir: "Səni and verirəm ki, həqiqəti mənə deyəsən. Bu sual haradan sənin fikrinə gəldi?" Şagird deyir: "Belə bir sualın mənim fikrimə gəlməsinin nə eybi var?"
 
Müəllim: "Yox, sənin hələ bu məsələni başa düşməyinə çox var. De görüm bu sualı sənə kim deyib?"
 
Şagird: "Doğrusunu bilmək istəyirsənsə, bu sualı mənə İmam Əskəri (ə) öyrədib."
 
Müəllim: "Bax indi düz dedin."
 
Sonra müəllim əlavə edib dedi: "Bu cür suallar ancaq onların ailəsinə yaraşıb. (Həqiqəti üzə çıxaran yalnız onlardır.)
 
Müəllim öz səhvini anlayıb həqiqəti başa düşdükdən sonra böyük bir ocaq qalanmasını əmr edir və öz nəzərinə görə "Quranın ziddiyyətləri" barədə yazdıqlarını oda atıb yandırır.<ref>[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 7]</ref>
 
=== Rahibin əli açılır ===
 
Bir dəfə Samirrada bərk quraqlıq düşür. Xəlifə Mötəmid əmr edir ki, camaat "istisqa"<ref>İstisqa namazı quraqlıq düşərkən və yağış yağmayan zaman Allahdan yağış istəmək məqsədilə qılınan namazdır.
[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 7]</ref> namazına çıxsın. Camaat üç gün dalbadal istisqa namazına gedib dua etsə də, lakin yağış yağmır. Dördüncü gün isə xristian yepiskopların baş kotoliki, rahiblər və xristanlanlarla birlikdə səhraya gedir. Rahiblərdən biri hər dəfə əlini göyə qaldırıb dua etdikdə dolu yağmağa başlayırdı. Sonrası gün baş katolik də həmin işi təkrar edir. O qədər yağış yağır ki, camaat daha yağış istəmir. Bu iş camaatın təəccübünə və müsəlmanların böyük bir qisminin İslam dinində şəkk edib xristianlığa meyl etməsinə səbəb olur. Xəlifə bu işdən narahat olur, məcbur olub zindanda olan [[İmam Əskəri]]ni (ə) saraya çağırtdırıb deyir: "Cəddin Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) ümməti yolunu azır, onların dadına çat!" [[İmam Əskəri]] (ə) buyurdu: "Baş katolik və rahiblərə de ki, sabah səhraya gəlsinlər." Xəlifə dedi: "Camaat daha yağış istəmir. Kifayət qədər yağış yağıb, daha səhraya getməyin nə mənası var?" İmam buyurdu: "Şəkk-şübhəni aradan götürmək istəyirəm." Xəlifə əmr edir ki, sabah xristianların başçısı rahiblərlə birlikdə səhraya getsin. İmam Əskəri (ə) da çoxsaylı müsəlmanlarla birlikdə səhraya gedir. Baş katolik və rahiblər yağış yağması məqsədilə əllərini duaya qaldırırlar. Göy üzü tutularaq yağış yağmağa başlayır. Bu vaxt İmam Əskəri (ə) buyurur ki, gedin, filan rahibin əlində nə varsa, çıxarın. Onun ovcunda bir parça qara rəngli adam sümüyü var idi. İmam sümük parçasını bir parçaya büküb rahibə buyurur: "Yenə də [[Allah]]dan istə ki, yağış yağsın!" Rahib yenə əlini göyə qaldırdı. Ancaq bu dəfə əvvəlkindən fərqli olaraq, bulud çəkilir və günəş çıxır. Camaat hamı təəccüblənib mat qalmışdı. Xəlifə İmamdan soruşdu: "Bu sümük nədir?" İmam Əskəri (ə) buyurdu: "Bu,peyğəmbərlərdən birinin sümüyüdür, onu qəbirdən çıxarmışlar. Hansı peyğəmbərin sümüyü görünərsə, həmin an mütləq yağış yağmalıdır." Xəlifə İmamı alqışladı. Sümüyü yoxlayıb gördülər ki, o, həqiqətən də, Peyğəmbər sümüyüdür. Bu hadisə İmamın zindandan azad olmasına və o Həzrətin camaatın yanında hörmətinin daha da artmasına səbəb olur. İmam Əskəri (ə) bu fürsətdən istifadə edib onunla bir yerdə zindanda olan dostlarının azad edilməsini xəlifədən istəyir. Xəlifə İmamın istəyini qəbul edib onları da azad edir.<ref>"Nurul Əbsar", səh. 167</ref>
 
=== Şiələrlə əlaqə yaratmaq ===
 
İmam Əskərinin (ə) dövründə bir çox şəhərlərdə şiələrin sayı artmış və onlar müxtəlif yerlərdə mərkəzləşdirilmişdilər. Kufə, Bağdad, Nişabur, Qum, Abe (Ave), Mədain, Xorasan, Yəmən, Rey, Azərbaycan, Samirra, Qorqan (Corcan) və Bəsrə kimi yerlər artıq şiələrin mərkəzinə çevrilmişdi. Bu şəhərlər arasında Samirra, Kufə, Bağdad, Qum və Nişabur bir sıra səbəblər üzündən xüsusi əhəmiyyətə malik idi.<ref>"İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", səh. 223</ref>
 
Şiə mərkəzlərinin çoxalması və müxtəlif yerlərdə olması, onların həm İmamət xətti ilə, həm də bir-biri ilə əlaqə saxlamaları üçün tənzimlənmiş bir əlaqə mərkəzi tələb edirdi. Belə ki, bu mərkəz onları siyasi və dini baxımdan idarə etməli idi. Belə bir mərkəzə olan ehtiyac artıq doqquzuncu İmamın dövründən hiss olunmağa başlanmışdı. [[İmam Cavad]] (ə) və [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) həyatından danışarkən artıq o vaxtdan belə bir mərkəzin yarandığını qeyd etmişdik. Bu iş İmam Əskərinin (ə) dövründə də, davam etdirilirdi. Tarixi qaynaqlara əsasən, İmam Əskəri (ə) şiələr arasında tanınmış şəxsləri seçib müxtəlif yerlərə nümayəndə göndərmiş, onlarla əlaqə saxlayaraq bütün şiələrə nəzarət edə bilmişdir. Bu nümayəndələr arasında o Həzrətin Nişabur şəhərindəki nümayəndəsi İbrahim ibn Əbduhu nümunə göstərmək olar. İmam Əskəri (ə) İshaq ibn İsmayıl və Nişabur şiələrinə yazdığı geniş məktubda İslam ümmətinin hidayət edilməsində (düz yola yönəldilməsində) İmamətin rolunu, İmamlardan itaət etməyin nə dərəcədə vacib olduğunu izah etdikdən və İmamın əmrindən çıxmamağı tapşırdıqdan sonra yazmışdır: "İshaq, sən İbrahim ibn Əbduhu yanında mənim nümayəndəmsən. O da Məhəmməd Musa Nişaburi vasitəsilə ona göndərdiyim məktuba əməl etsin. Sən və şəhərinizdə olanların hamısı məktubda göstərilənlərə əməl etməlisiniz! İbrahim mənim məktubumu hamıya oxusun. Qoy heç kimdə şəkk-şübhə qalmasın... [[Allah]]ın sonsuz rəhməti İbrahim ibn Əbduha, sənə və bizdən itaət edən bütün şəxslərə olsun. Mənim bu məktubu oxumuş şəhərinizdəki bütün şiələrim və o tərəflərdə haqdan dönməyən bütün şəxslər bizə çatdırılacaq şəri vergiləri İbrahim ibn Əbduha, o isə Raziyə, ya da onun dediyi bir şəxsə təhvil verməlidir. Bu, mənim əmrimdir..."<ref>"İxtiyari Mərifətir Rical", səh. 575–580.</ref>
 
Bu məktubdan şiələrin maddi vəziyyətini dirçəltməkdə böyük rol oynayan şəri vergilərin yığılması məsələsindən əlavə, belə başa düşülür ki, İmamın nümayəndələrinin müəyyən mərtəbələri olmuş, hər birinin fəaliyyət dairəsi həmin mərtəbəyə əsasən, müəyyən edilmişdi. Toplanmış şəri vergilər axırda əsas nümayəndəyə, ondan da birbaşa İmama çatdırlımalı idi. İmam Əskəri (ə) sanki İbrahim ibn Əbduhun fəaliyyət dairəsini müəyyənləşdirmək və onun mövqeyini möhkəmlətmək məqsədilə Abdullah ibn Həmdiveyh Beyhəqiyə yazdığı məktubda buyurur: "Mən İbrahim ibn Əbduhu o tərəflərin və sizin məntəqənin şəri vergilərini toplamaq üçün təyin etmişəm. O,şiələr yanında mənim sədaqətli və etibarlı nümayəndəmdir. Təqvalı olun,özünüzü gözləyin, şəri vergilərinizi ödəyin, heç kəs onu ödəməkdən boyun qaçırmaqda, ya onu kecikdirməkdə üzürlü sayılmır..." Deyəsən bəzi şiələr İmam Əskərinin (ə) İbrahim ibn Əbduh barədə yazdığı məktubda şəkk edib onun saxtalaşdırıldığını zənn etmiş, buna görə də İmam başqa bir məktubda yazmışdır: "Oranın (Nişaburun) şəri vergilərinin toplanılması üçün İbrahim ibn Əbduhun mənim vəkilim olması barədə oxuduğunuz məktub mənim öz xəttimlədir..."<ref>"İxtiyari Mərifətir Rical", səh. 580.</ref>
 
İmam Əskərinin (ə) digər bir nümayəndəsi isə o Həzrətin yaxın dostlarından və Qum şiələrinin adlı-sanlı şəxslərindən olan Əhməd ibn İshaq ibn Abdullah Qummi Əşəri olmuşdur. Bəzi "rical" mütəxəssisləri onu qumlularla [[İmam Əskəri]] (ə) arasında vasitəçi və o Həzrətin yaxın dostlarından biri kimi qələmə vermişlər.<ref>"Fihristi Əsmai Müsənnifiş Şiə", səh. 66</ref> Başqa alimlər isə onu İmamın vəkil və nümayəndəsi bilmişlər.<ref>"İmam Əskəri əleyhissəlamın həyatı", səh. 333</ref> "Biharül-ənvar" kitabında gəlmiş bir hədisdən belə başa düşülür ki, o, İmamın Qumdakı nümayəndəsi olmuşdur. Görkəmli tarixçi Məhəmməd ibn Cərir ət-Təbəri yazır: "Əhməd ibn İshaq Qummi Əşəri Şeyx Səduqun müəllimi və [[İmam Əskəri]]nin (ə) nümayəndəsi olmuşdur. İmam Əskəri (ə) vəfat etdikdən sonra isə Həzrət Sahib əz-Zamanin (ə) nümayəndəsi olmuşdur.<ref>Əllamə Məclisi, "Biharül Ənvar", c. 50, səh. 323</ref> O Həzrət ona məktublar yazır, o da Qum və onun ətraf məntəqələrindən şəri vergiləri toplayıb ona çatdırırdı."<ref>"Dəlailül İmamət", səh. 272</ref> O, (Əhməd ibn İshaq) Qum şiələrindən topladığı yüz altımış kisə qızıl-gümüşü İmam Zaman əleyhissəlama çatdırır ki, bu da toplanmış şəri vergilərin külli miqdarda olduğunu göstərir.
 
Əhvazlı İbrahim ibn Məhziyar da İmam Əskərinin (ə) nümayəndələrindən biri olmuşdur. O,topladığı bir qədər şəri vergini İmam Əskəriyə (ə) çatdıra bilməmiş, o Həzrətin şəhadətindən sonra İbrahim xəstələndiyindən oğlu Məhəmmədə vəsiyyət edir ki,yığılmış şəri vergiləri Həzrət Məhdi əleyhissəlama çatdırsın. O,atasının vəsiyyətini yerinə yetirərək atasının əvəzinə on ikinci İmamın nümayəndəsi təyin olunur.<ref>Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh. 351</ref>
 
İmam Əskərinin (ə) nümayəndələrinin başında Məhəmməd ibn Osman Əmri dururdu. Digər nümayəndələr isə onun vasitəsilə İmamla əlaqə saxlayırdılar. Onlar adətən topladıqları şəri vergiləri Məhəmmədə, o isə onları İmam Əskəriyə (ə) çatdırırdı.
 
=== Qasidlər və məktublar ===
 
Həsən Əskəri şiə mərkəzlərində nümayəndələr təyin etməkdən əlavə, qasidlər vasitəsilə də şiələrlə əlaqə saxlayır və bu yolla onların müşkülatını həll edirdi. Bu sahədə İmam Əskərinin (ə) ən yaxın dostlarından biri olan Əbül-Ədyanın misilsiz xidmətlərini nümunə göstərmək olar.<ref>"Reyhanətül Ədəb", c.7, səh.570</ref> O, İmamın məktublarını müxtəlif yerlərdə yaşayan şiələrə çatdırır, eləcə də şiələrin İmama yazdığı məktubları, sualları,həmçinin, onların çətinlik və müşkütlatını, habelə İmama göndərdikləri şəri vergiləri Samirraya gətirərək İmama çatdırırdı. Onun İmam Əskərinin (ə) ömrünün son günlərində göstərdiyi fəaliyyəti barədə o Həzrətin şəhadəti bölməsində şərh verəcəyik.
 
Qasidlərdən başqa Həsən Əskəri məktublaşma yolu ilə də şiələrlə əlaqə saxlayır və onları öz hidayət qanadı altına alırdı. İmamın ibn Babəveyhə yazdığı məktub bu məktublaşmalardan bir nümunədir.<ref>"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 425</ref> (Bu barədə "mühüm şiə ünsürlərini müşkülat qarşısında siyasi baxımdan qüvvətləndirmək" bölməsində söhbət edəcəyik.)<ref>"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 428</ref> Bundan əlavə, o Həzrət Qum və Ave şəhərlərinin şiələrinə də iki məktub yazmışdır. Bu məktublar hədis kitablarında dərc olunmuşdur.<ref>"Məadinül Hikmət fi Məkatibil Əimmə", səh. 264</ref> Müxtəlif münasibətlərlə o Həzrətin yazdığı başqa məktublar da vardır.<ref>"Tühəfül Üqul", səh. 486</ref> Bir rəvayətə görə Həsən Əskəri şəhadətindən bir neçə gün qabaq hicrətin iki yüz altımışıncı ili rəbiül-əvvəl ayının səkkizində [[Mədinə]] camaatına çoxlu məktub yazmışdır.<ref>Əllamə Məclisi, "Biharül Ənvar", c. 50, səh. 331</ref>
 
=== Gizli siyasi fəaliyyətlər ===
 
Abbasilər hökumətinin son dərəcə nəzarətinə baxmayaraq Həsən Əskəri bir sıra gizli siyasi fəaliyyətlər aparmış, bu fəaliyyətlər zamanı çox incə və gizli metodlardan istifadə edərək saray casuslarının gözündən uzaq olmuşdur. Bu fəaliyyətlərə dair çoxlu nümunələr vardır, lakin biz aşağıda qeyd etdiyimiz iki nümunə ilə kifayətlənirik:
 
1)İmam Əskərinin (ə) ən yaxın və səmimi dostlarından olan Osman ibn Səid Əmri yağ satmaq adı altında gizli fəaliyyət göstərirdi. Şiələr şəri vergilərini İmama göndərmək istəyəndə onu Osmana verir, o isə yağ qablarına qoyub onu İmama çatdırırdı.<ref>"Əl Qeybət", səh. 214</ref>
 
2)İmam Əskərinin (ə) hamamını qızdırmaq üçün odun daşıyan Davud ibn Əsvəd deyir: Bir gün İmam məni çağırıb mənə qalın, uzun və dairəvi bir çubuq verib buyurur ki, bu çubuğu apar ver Osman ibn Səidə. Mən çubuğu götürüb yola düşdüm. Yolda bir nəfər su daşıyanla rastlaşdım. Onun qatırı yolu kəsmişdi. O, məndən qatırı kənara çəkmək üçün kömək istədi. Mən İmamın verdiyi çubuğu qaldırıb qatıra çəkdim. Çubuq sındı, gözüm çubuğun içərsində olan məktublara sataşdı. Tez çubuğu qoltuğuma vurub geri qayıtdım. Su daşıyan isə məni söyə-söyə qaldı... İmamın evinə çatdıqda o Həzrətin xadimi qabağıma çıxıb dedi: "Ağa deyir ki, nə üçün çubuğu qatıra vurub sındırdın?" Dedim ki, bilmirdim çubuğun içərsində məktub var. İmam buyurdu: "Nəyə görə elə bir iş görürsən ki, sonradan üzr istəməli olasan? Bundan sonra bir də belə bir iş görmə. Əgər eşitsən ki, bir nəfər bizi söyür, yenə də işin olmasın, çıx yolunu get. Biz çox pis şəhərdə yaşayırıq. Sən ancaq öz işini gör. Bunu da bil ki, sənin bütün işlərin bizə çatdırılır."<ref>"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 427</ref>
 
Bu hadisədən məlum olur ki, Həsən Əskəri gizli məktubları çubuğun arasına qoyub sirsaxlayan və etimadını doğrultmuş Osman ibn Səidə göndərir. Özü də bu işi vəzifəsi hamam qızdırmaq üçün odun daşıyan və heç kəsin gümanına gəlməyən bir şəxsə tapşırır. Ancaq onun ehtiyatsızlığı ucbatından az qala bu sirrin üstü açılacaqdı.
 
=== Şiələri maddi cəhətdən təmin etmək ===
 
İmam Əskərinin (ə) fəaiyyətlərindən biri də şiələri, xüsusən də, yaxın dostlarını maddi cəhətdən təmin etmək idi. O Həzrətin həyatı barədə mütaliə edilsə, bəzi vaxtlar şiələrdən bir neçəsinin İmamın hüzuruna gedib yoxsulluqdan şikayətlənməsinin, İmamın da onların maddi ehtiyacını ödəməsinin şahidi olarıq. Hətta bəzi vaxtlar onlar özləri şikayətlənməzdən qabaq İmam özü onların maddi ehtiyacını aradan qaldırırdı. İmam Əskərinin (ə) bu hərəkəti şiələrin maddi çətinlik ucbatından hökumətə tərəf cəlb olunmasının qarşısını alırdı. Buna dair aşağıdakı nümunələri qeyd etmək olar:
 
1)Əbu Haşim Cəfəri deyir: "Maddi cəhətdən çox pis vəziyyətə düşmüşdüm. Vəziyyətimi məktub vasitəsilə [[İmam Əskəri]]yə (ə) bildirmək istədim, ancaq utandığımdan bu fikirdən əl çəkdim. Evə gəldikdə, İmam mənim üçün yüz dinar pul göndərib məktubda da yazır ki, nə vaxt ehtiyacın oldu, bizə xəbər ver,utanma, [[Allah]]ın sayəsində öz istədiyinə çatarsan."<ref>Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh. 343</ref>
 
2)Əli ibn Zeyd Ələvi deyir: Həsən Əskəri mənə bir qədər pul verib buyurur: "Get bu pula özün üçün bir kəniz al. Sənin kənizin ölüb." Evə qayıtdıqda gördüm ki, doğurdan da, kənizim ölüb."<ref name="list8">"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 431</ref>
 
3)Əbu Haşim Cəfəri deyir: "Maddi çətinliyim barədə İmama xəbər çatdırdım. O Həzrət mənə beş yüz dinar pul verib buyurdu ki, Əbu Haşim, bunları götür, az olsa, bizi bağışla."<ref name="list8">"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 431</ref>
 
4)Əbu Tahir ibn Bilal bir dəfə həcc ziyarətinə gedib orada görür ki, Əli ibn Cəfər külli miqdarda pul paylayır. Həcdən qayıtdıqdan sonra hadisəni İmam Əskəriyə (ə) çatdırır. İmam onun cavabında yazır: "Əvvəl demişdim, ona yüz min dinar versinlər, sonra bir o qədər də əlavə etdik, ancaq o, bizi nəzərə alıb bunu qəbul etmədi." Bu hadisədən sonra Əli ibn Cəfər İmamın hüzuruna gedir və İmamın əmrinə əsasən, ona otuz min dinar pul verirlər."<ref>"Əl Qeybət", səh. 212</ref>
 
Bu hadisədən belə başa düşülür ki, Əli ibn Cəfər Hicazda külli miqdarda pul paylamışdır. Onun payladığı pulların hara sərf edildiyi hədisdə müəyyən edilməsə də onun miqdarından belə başa düşülür ki, bu, geniş və qabaqcadan hazırlanmış (nəzərdə tutulmuş) bir proqram əsasında qurulmuş və təbii ki,ehtiyacı olan, sayılıb-seçilmiş, mübarizə aparan şiə başçıları həmin puldan istifadə etmişlər. Şübhəsiz ki, bu iş İmam Əskərinin (ə) göstərişi və maddi köməyi ilə həyata keçmişdir.
 
İmam Əskərinin (ə) şəraitinin məhdud olmasına baxmayaraq bu kimi böyük məbləğlərin ödənilməsi heç də təəccüblü gəlməməli, yaxud inkar edilməməlidir. Çünki İmamın siyasi-ictimai fəaliyyəti Abbasi hökumətinin ciddi nəzarəti altında olsa da, müxtəlif yerlərdə yaşayan çoxsaylı şiələr o Həzrətə külli miqdarda pul (şəri vergilər) göndərirdilər. Məsələn, tarix deyir: "Qorqan ([[Cürcan]]) şəhərindən bir nəfər İmam Əskərinin (ə) hüzuruna gəlib yerlilərinin göndərdiyi şəri vergiləri o Həzrətin Mübarək adlı xadiminə təhvil verir."<ref>"Kəşfül Ğümmə", c. 3, səh. 217</ref> Yaxud Cəbəl məntəqəsindən bir nəfər Ələvinin vasitəsilə İmamın yanına gəlmiş şəxs o Həzrətə dörd min dinar pul verir.<ref>"Kəşfül Ğümmə", c. 3, səh. 216</ref> Yaxud bundan qabaq qeyd etdiyimiz kimi İmamın Qumdakı nümayəndəsi (Əhməd ibn İshaq) şiələrdən topladığı yüz altımış kisə qızıl-gümüşü o Həzrətə çatdırır.<ref>"Ehticac", səh. 257</ref> Bunlardan əlavə, İmam Əskərinin (ə) müxtəlif şəhərlərdə olan nümayəndələri külli miqdarda şəri vergi toplamış, lakin onu İmamın şəhadətinə qədər o Həzrətə göndərə bilmədiklərindən İmam Zaman əleyhissəlama çatdırmışlar. Buna misal olaraq Əli ibn Məhziyarın topladığı, onun vəfatından sonra isə oğlu Məhəmmədin İmam Zamanin (ə) nümayəndəsinə çatdırdığı külli miqdarda pulu qeyd etmək olar.<ref>Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh. 351</ref> Həmçinin, Cəbəl əhalisindən olan bir nəfərin<ref>"Əlamül Vəra, səh. 448</ref> yanındakı yeddi yüz dinar, eləcə də İmran Həmədani adlı bir şiədəki beş yüz dinarı buna misal göstərmək olar.<ref>[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 11-12]</ref>
 
=== Mühüm şiə şəxsiyyətlərini müşkülat qarşısında siyasi baxımdan qüvvətləndirmək ===
 
İmam Əskərinin (ə) ən əsas fəaliyyətlərindən biri də şiələrin görkəmli şəxslərini siyasi mübarizə çətinlikləri qarşısında şiə amalını müdafiə etmək məqsədilə himayə etməsi olmuşdur. Şiələrin görkəmli nümayəndələri çətinliklərlə üzləşdiyindən İmam Əskəri (ə) müxtəlif məqamlarda yeri gəldikcə onlara təskinlik verib öz himayəsi altına alır, çətinliklər, yoxsulluq, təzyiqlər qarşısında daha dözümlü olmaları və böyük siyasi-ictimai məsuliyyətlərini, dini vəzifələrini layiqincəsinə yerinə yetirmələri üçün onları ruhlandırırdı. Məhəmməd ibn Həsən ibn Məymun deyir: Bir dəfə İmam Əskəriyə (ə) bir məktub yazıb kasıbçılıqdan şikayətləndim. Ancaq sonra öz-özümə dedim ki, məgər [[İmam Sadiq]] (ə) buyurmayıbmı ki, bizimlə birgə kasıb yaşamaq başqaları ilə varlı yaşamaqdan, bizimlə birlikdə ölmək düşmənlərlə birgə yaşmaqdan yaxşıdır?
 
Həsən Əskəri cavabında yazdı: "Bizim dostlarımızın günahları çoxaldıqda, [[Allah]]-taala onları kasıblıqla imtahana çəkir. Bəzi vaxtlar onların bir çox günahlarından keçir. Özün dediyin kimi bizimlə kasıb yaşamaq başqaları ilə varlı yaşamaqdan yaxşıdır. Biz, bizə arxalananlar üçün arxa, bizdən hidayət diləyənlər üçün bir nuruq. Biz (azğınlıqdan qurtarmaq üçün) bizə üz tutmuş şəxslərin gözətçisiyik. Bizi istəyən şəxslər ([[Allah]] dərgahında) yüksək mərhələdə bizimlə birlikdə olacaqlar. Bizim yolumuzu getməyənlər isə Cəhənnəmə tərəf getməli olacaqlar."<ref>"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 435</ref> İmam Əskərinin (ə) böyük şiə fəqihlərindən biri olmuş Əli ibn Hüseyn ibn Babəveyh Qummiyə yazdığı məktub da bu məsələyə dair bir sübut ola bilər. İmam bu məktubda bir sıra lazımi məsləhətləri qeyd etdikdən sonra yazır: "Səbirli ol, (İmamın) zühurunu gözlə. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) buyurmuşdur ki, mənim ümmətim üçün ən yaxşı əməl zühuru gözləməkdir. Şiələrimiz, oğlum (İmam Mehdi (ə)) zühur edənə qədər daima qəm-qüssə içərisində olacaqlar. Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) onun barəsində buyurub ki, yer üzü zülm və haqsızlıqla dolduğu zaman o gəlib yer üzünü haqq-ədalətlə dolduracaq. Ey mənim etibar etdiyim böyük fəqih! Səbr et,şiələrimizi də səbirli olmağa çağır. Yer kürəsi [[Allah]]ın ixtiyarındadır və bəndələrindən kimi istəsə, ora (yer kürəsinə) hakim seçər. Yaxşılıq yalnız təqvalılara, [[Allah]]dan qorxanlara məxsusdur. Sənə və bütün şiələrə [[Allah]]ın rəhmət və bərəkəti olsun!"<ref>[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 13]</ref>
 
=== Qeybi məlumatlardan geniş şəkildə istifadə etmək ===
 
Məlumdur ki, İmamlar [[Allah]]la əlaqədə olmaları sayəsində qeybi məlumatlardan bəhrələnmiş, İslam əsasının, yaxud ümmətin ali məsləhətləri təhlükə ilə üzləşdiyi zaman onlar da, bu məlumatlardan bir növ hidayət vasitəsi kimi istifadə etmişlər. İmamların qeyb aləmindən xəbər vermələri onların həyatında mühüm yer tutur. İmam Əskərinin (ə) həyatı ilə tanış olduqda isə məlum olur ki, o Həzrət digər İmamlara nisbətən qeybi məlumatlarından daha çox istifadə etmişdir.
 
Dövrümüzün müasir alimlərindən birinin təhqiqatına əsasən, İmam Əskərinin (ə) qeybi məlumatlardan istifadə etdiyi məqamlardan, Qütb Ravəndi "Xaric" kitabında qırxını, Seyyid Bəhrani "[[Mədinə]]tül-məaciz" kitabında yüz otuz dördünü, Şeyx Hürr Amili "İsbatül-hudat" kitabında yüz otuz altısını, Əllamə Məclisi isə "Biharül-ənvar" kitabında səksən birini qeyd etmişdir.<ref>"İmam Əskəri əleyhissəlamın həyatı", səh. 121</ref> Bu isə o deməkdir ki, o Həzrət qeybi məlumatlardan çox geniş şəkildə istifadə etmişdir. Belə başa düşülür ki, bu işin səbəbi Həsən Əskəri və atası [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) düşdüyü vəziyyətin çətinliyi olmuşdur. Çünki [[İmam Əliyyən-Nəqi]] (ə) məcburi şəkildə Samirraya köçdükdən sonra daima ciddi nəzarət altında olmuş, buna görə də, oğlu İmam Əskərini (ə) bütün şiələrə özündən sonrakı İmam kimi tanıtdırmağa fürsət tapmamışdır. Digər tərəfdən də, bu işi həyata keçirmək (özündən sonrakı İmamı təyin etmək) onu hökumət qarşısında ciddi təhlükə ilə üzləşdirirdi. Məhz buna görə də, [[İmam Əskəri]]ni (ə) sonrakı İmam kimi tanıtdırıb şiələrdən onun üçün beyət almaq məsələsi [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) ömrünün son aylarında həll olunmuşdur.<ref>"İmam Əskəri əleyhissəlamın həyatı", səh. 217</ref> Hətta [[İmam Əliyyən-Nəqi]] (ə) vəfat edərkən şiələrin bir çoxu İmam Əskərinin (ə) İmam olduğunu bilmirdi.<ref>"İsbatul Vəsiyyə", səh. 234</ref>
 
Bəzi tarixçilərin fikrincə, bu məsələdə başqa bir səbəb öz təsirini göstərmişdir. O da bəzi şiələrdə İmam Əskərinin (ə) qardaşı Məhəmməd ibn Əlinin hələ [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) dövründə İmam olmasına inam yaranması olmuşdur. Onlar buna görə də, ona [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) yanında hörmət göstərirdilər. Ancaq [[İmam Əliyyən-Nəqi]] (ə) onların bu fikrinə qarşı mübarizə aparır və onlarda oğlu [[İmam Əskəri]]nin (ə) İmam olduğuna dair inam yaratmağa çalışırdı.
 
[[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) şəhadətindən sonra da İbn Mahəviyyə kimi bəzi xainlər bu əqidəni əllərində bayraq tutaraq camaatı İmam Əskərinin (ə) İmam olması fikrindən yayındırırdılar.
 
Bu amillər cəm olaraq bəzi şiələrdə İmam Əskərinin (ə) İmam olmasına aid şəkk-şübhə yaratmışdı. Onların bəziləri İmamı yoxlamaq fikrinə düşür<ref>"İsbatul Vəsiyyə, səh. 246</ref>, bəziləri isə bu barədə İmamla məktublaşırdılar.<ref>"İsbatul Vəsiyyə, səh. 238</ref> Bu şəkk-şübhələr o dərəcəyə çatmışdı ki, Həsən Əskəri bu barədə bəzi şiələrə yazdığı cavabda ürək ağrısı ilə buyururdu: "Ata-babalarımdan heç birinin İmaməti şiələrin mənim İmamətim məsələsində şəkk etdikləri kimi şəkkə düçar olmamışdır."<ref>"Tuhəfül Üqul", səh. 487</ref> Həsən Əskəri bu şəkk-şübhələri aradan qaldırmaq, eləcə də, öz dostlarını təhlükədən qurtarmaq, yaxud onları arxayınlaşdırmaq və ya azğınları düz yola yönəltmək məqsədilə məcbur olurdu ki, həqiqət üzərindən pərdələri kənara çəkib qeyb aləmindən xəbər versin. Bu isə müxaliflərin nəzərini cəlb etmək, eləcə də, şiələrin imanını möhkəmlətmək üçün istifadə olunan ən yaxşı metod idi. Əbu Haşim Cəfəri deyir: "Hər dəfə İmam Əskərinin (ə) yanına gedəndə onda İmamətə dair yeni bir nişanə müşahidə edirdim."<ref>"Əlamül Vəra", səh. 375</ref>
 
İmam Əskərinin (ə) bu sahədəki mövqeyi məlum olduqdan sonra o Həzrətin gələcək hadisələr barədə qabaqcadan verdiyi məlumatların bir neçəsini oxucuların nəzərinə çatdırırıq:
 
1)İmam Əskərinin (ə) ən yaxın və səmimi dostlarından olan Məhəmməd ibn Əli Səməri deyir: "İmam Əskəri (ə) bir məktub vasitəsilə mənə bildirdi ki, sizə bir bəla üz verəcək. Özünüzü gözləyin!
 
Üç gündən sonra Bəni Haşim qəbiləsi arasında ixtilaf yaranır. İmama məktub yazdım ki, dediyiniz bəla budurmu? İmam cavab yazdı ki, xeyr, bu, o deyil, özünüzü gözləyin! Bir neçə gündən sonra xəlifə Mötəzz öldürüldü."<ref>"Kəşfül Ğümmə", c. 3, səh. 207</ref>
 
2)Həsən Əskəri xəlifə Mötəzzin qətlindən iyirmi gün qabaq İshaq ibn Cəfər Zübeyriyə məktub yazaraq tapşırır: "Öz evində otur, (bu yaxınlarda) mühüm bir hadisə baş verəcək."
 
İshaq ibn Cəfər Zübeyri deyir ki, Büreyhə öldürüldükdən sonra İmama məktub yazıb dedim ki, dediyiniz hadisə baş verdi, indi nə edim? İmam onun cavabında buyurdu ki, dediyim hadisə başqa hadisədir. Çox çəkmir ki, Mötəzz də öldürülür.<ref>Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh. 340</ref>
 
3)Məhəmməd ibn Həmzə Sərvi deyir: "İmam Əskərinin (ə) yaxın dostlarından olan Əbu Haşim Cəfərinin vasitəsilə o Həzrətə məktub yazaraq varlanmağım barədə dua etməsini istədim. O Həzrət öz xətti ilə mənə cavab yazıb bildirdi: "Gözün aydın olsun! [[Allah]] tezliklə səni varlandıracaq. Əmioğlun Yəhya ibn Həmzə vəfat edib və heç bir vərəsəsi yoxdur. Tezliklə onun yüz min dirhəm pulu sənə yetişəcək."<ref>"Kəşfül Ğümmə", c. 3, səh. 214</ref>
 
4)Əbu Haşim Cəfəri deyir: "Mən zindanda idim. Vəziyyətimin ağır olmasından İmam Əskəriyə (ə) şikayət etdim. İmam mənə məktub yazıb bildirdi ki, bu gün günorta namazını öz evində qılacaqsan. Çox çəkmir ki, zindandan azad olub (İmamın buyurduğu kimi) namazımı öz evimdə qıldım.<ref>"Əlamül Vəra", səh. 372</ref>
 
5)Əhməd ibn Məhəmməd deyir: "Abbasi xəlifəsi Mühtədi mövliyaları<ref>Mövliya (mövla) ərəb xilafəti tabeçiliyində olan vilayətlərdə İslam dinini yenicə qəbul etmiş qeyri-ərəb millətlərə deyilir.</ref> kütləvi şəkildə qırmağa başlayarkən İmam Əskəriyə (ə) məktub yazıb dedim: "[[Allah]]a şükr olsun ki, xəlifənin başı qarışıb və sizə əziyyət verməyə fürsət tapmır. Eşitmişəm ki, o, sizi təhdid edərək deyirmiş ki, bunları yer üzündən silib qurtarmaq lazımdır."
 
İmam cavabında öz xətti ilə yazır: "Onun bu təhdidləri icra etməyə ömrü çatmayacaq. Bu gündən saymağa başla, düz altıncı gün zillət və alçaqcasına öldürüləcək."
 
Altı gündən sonra İmamın buyurduğu kimi Mühtədi öldürülür."<ref>"Əlamul Vəra", səh. 375</ref>
 
6)Cəfər ibn Məhəmməd Qəlanisi deyir: "Həyat yoldaşı hamilə olan qardaşım Məhəmməd, [[İmam Əskəri]]yə (ə) məktub yazıb ondan xahiş edir ki, yoldaşının doğuşunun asan və uşağının oğlan olması üçün [[Allah]]a dua etsin.
 
İmam onun cavabında yazır: "[[Allah]]-taala sənə oğlan uşağı bağışlayar. Məhəmməd və Əbdürrəhman adlarının ikisi də gözəl addır."
 
Onun yoldaşı əkiz oğlan uşağı doğur. Birinin adını Məhəmməd, o birininkini isə Əbdürrəhman qoyurlar."<ref>"İsbatül Vəsiyyət", səh. 241</ref>
 
7)Məhəmməd ibn Əyyaş deyir: "Bir neçə nəfər yığışıb [[İmam Əskəri]]nin (ə) fəzilətləri barədə söhbət edirdik. Bir nəfər nasibi ([[Əhli-beyt]]in düşmənlərindən) dedi: "Mən ona mürəkkəbsiz bir məktub yazacağam. Əgər o, mənim məktubuma cavab yazsa, onun haqq olduğunu qəbul edərəm."
 
Hərə öz məsələləri barədə İmama məktub yazdı, nasibi də bir vərəq üzərinə mürəkkəbsiz nə isə yazıb İmama göndərdi.
 
İmam Əskəri (ə) bizim cavablarımızı məktuba yazdı, nasibinin yazdığı məktubun üzərinə isə onun özünün və atasının adını yazdı. Nasibi bunu gördükdə huşunu itirir. Huşa gəldikdən sonra İmamın haqq olduğunu qəbul edib şiələrə qoşuldu."<ref>"Mənaqibi Ali Əbutalib", c. 4, səh. 240</ref>
 
8)İsmayıl ibn Məhəmməd deyir: "Bir gün gedib [[İmam Əskəri]]nin (ə) qapısının ağzında oturdum. İmam evindən çıxanda kasıblıqdan şikayətlənib and içdim ki, hətta bir dirhəm belə pulum yoxdur.
 
İmam mənə buyurdu: "İki yüz dinar torpağa basdırdığın halda and içirsən ki, pulum yoxdur? Bunu ona görə demirəm ki, sənə pul verməyəm." Sonra üzünü xadiminə tutub buyurdu: "Üstündə nə qədər pul varsa, ver ona!" Xadim mənə yüz dinar pul verdi. Mən [[Allah]]a şükr edib geri döndüm. Bu vaxt İmam Əskəri (ə) buyurdu: "Qorxuram ki, gizlətdiyin o iki yüz dinar sənə lazım olan vaxt onu tapmayasan." İmamın bu sözündən sonra pulları gizlətdiyim yerə gedib oranı qazdım. Pullar yerində idi. Götürüb yerini dəyişdim və elə bir yerə qoydum ki,heç kəsin xəbəri olmasın. Bu hadisədən bir müddət keçdi. Pula ehtiyacım oldu. Pulları gizlətdiyim yerə getdim. Qazıb pulları yerində görmədikdə çox narahat oldum. Sonra bildim ki, oğlum pulların yerini tapıb onları götürüb getmişdir. Bir sözlə, İmamın buyurduğu kimi gizlətdiyim pullardan mənə bir şey nəsib olmadı."<ref>"Əl Füsulul Muhimmə", səh. 303</ref>
 
9) Hələbi adlı bir şəxs deyir: "Samirrada yığışıb İmam Əskərini (ə) yaxından görmək üçün onun evdən çıxmasını gözləyirdik. Bu vaxt o Həzrətdən bizə aşağıdakı məzmunda bir məktub gəldi: "Heç kim mənə salam verməsin və heç kim əli ilə mənə tərəf işarə etməsin. Yoxsa canınız təhlükəyə düşər." Mənim yanımda cavan bir oğlan dayanmışdı. Ondan soruşdum ki, haradansan? Cavab verdi ki, [[Mədinə]] şəhərindənəm. Dedim: "Buraya nə üçün gəlmisən?" Dedi: "[[İmam Əskəri]]nin (ə) İmaməti barədə bir balaca mübahisə yaranmışdı. Ürəyim sakit olsun deyə, gəlmişəm ki, ondan ya bir söz eşidəm, ya da bir nişanə müşahidə edəm. Mən Əbuzər Qəffarinin nəvələrindənəm."<ref>Qifar Əbuzərin qəbiləsinin adıdır</ref> Bu vaxt Həsən Əskəri öz xadimi ilə birlikdə evdən çıxdı. Bizə çatanda mənim yanımda durmuş cavan oğlana baxıb buyurdu: "Sən Qəffarinin nəslindənsən?" Oğlan cavab verdi ki, bəli! İmam Əskəri (ə) buyurdu: "Anan Həmdəviyyə necədir?" Oğlan cavab verdi ki, yaxşıdır. Bu qısa söhbətdən sonra İmam bizim yanımızdan uzaqlaşdı. Mən üzümü cavan oğlana tutub dedim: "Onu bundan qabaq görmüşdün?" O, "Xeyr" – deyə cavab verdi. Dedim: "Sənin üçün bu kifayət edirmi?" Cavab verdi ki, bundan az da kifayət edərdi."<ref>Əllamə Məclisi, "Biharül Ənvar", c. 50, səh. 269.</ref>
 
10) Cəfər ibn Məhəmməd deyir: "Biz Həsən Əskəri ilə birlikdə yol gedirdik. Mən istəyirdim ki, bir uşağım olsun. Ürəyimdə dedim ki, ey Həsən Əskəri, görəsən, mənim uşağım olacaq? Bu vaxt o Həzrət mənə baxıb başı ilə işarə etdi ki, bəli (uşağın olacaq). Ürəyimdə dedim: Görəsən, uşağım oğlan olacaq? İmam başı ilə işarə etdi ki, xeyr. Bir neçə gündən sonra [[Allah]]-taala bizə bir qız uşağı verdi."<ref>"İmam Əskəri əleyhissəlamın həyatı", səh. 136</ref>
 
11) Əli ibn Məhəmməd ibn Ziyad deyir: "Bir gün İmam Əskəridən (ə) mənə bir məktub gəldi. Məktubda yazılmışdı: "Səni bir təhlükə gözləyir, evdən çıxma!" Elə bu ərəfədə mənim üçün bir çətinlik irəli çıxdı. Mən çox narahat oldum. İmama məktub yazıb soruşdum ki, dediyiniz təhlükə budurmu? İmam cavab yazdı ki, xeyr, dediyimiz təhlükə bundan da pisdir. Çox çəkmədi ki, Cəfər ibn Mahmuda görə ciddi nəzarət altına düşdüm. Belə ki, hökumət məni tutan şəxs üçün yüz min dirhəm pul mükafat təyin etmişdi."<ref>"Kəşfül Ğümmə", c. 3, səh. 207</ref>
 
=== Şiələri on ikinci İmamın qeybə çəkilməsi dövrü üçün hazırlamaq ===
 
Hər hansı bir cəmiyyətin rəhbər və İmamının qeybə çəkilməsi qeyri-təbii bir hadisə olduğundan, eləcə də, ona inanmaq və onun qeybə çəkilməsi nəticəsində qarşıya çıxan çətinliklərə dözmək camaat üçün son dərəcə çətin olduğundan İslam Peyğəmbəri (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) və həmçinin, İmam Əskəridən (ə) qabaqkı İmamlar yavaş-yavaş camaatı bu məsələ ilə tanış edir və onlarda bu məsələyə dair inam yaratmağa çalışırdılar. On ikinci İmamın qeybə çəkiləcəyi dövr yaxınlaşdıqca camaatda bu məsələyə dair inam yaratmaq səyi [[İmam Əliyyən-Nəqi]] (ə) və İmam Əskərinin (ə) dövründə daha çox hiss olunurdu. Necə ki, [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) həyatından danışarkən qeyd etdik ki, o Həzrət öz işlərini əsasən, nümayəndələr vasitəsilə həyata keçirir və özü isə çox nadir hallarda şəxsən şiələrlə əlaqədə olurdu. İmam Əskərinin (ə) dövrünə gəldikdə isə bu məsələ özünü daha çox büruzə verirdi. Çünki Həsən Əskəri bir tərəfdən Həzrət Məhdinin (ə) anadan olmasına təkid etməsinə baxmayaraq, onu yalnız özünün ən yaxın şiə dostlarına göstərir, digər tərəfdən də, özü ilə şiələrin əlaqəsi azalaraq məhdudlaşırdı. Belə ki, hətta Samirra şəhərinin şiələrinin suallarına, müraciətlərinə məktubla və ya nümayəndələr vasitəsilə cavab verərək onları İmamın qeybə çəkiləcəyi dövrün çətinliklərinə dözməyə və İmamla nümayəndə vasitəsilə əlaqə saxlamağa alışdırırdı. Sonralar on ikinci İmamın özü də, kiçik qeyb dövründə bu vasitədən istifadə etmiş və şiələri böyük qeyb dövrünə hazırlamışdır. (Bu barədə on ikinci İmamın həyatı bölməsində ətraflı söhbət edəcəyik.)
 
Qeyd etdik ki, İmam Əskərinin (ə) ən yaxın dost və şiələrindən bəziləri İmam Zaman əleyhissəlamı görməyə nail olurdular. İndi həmin məqamlardan birini nümunə olaraq oxucuların diqqətinə çatdırırıq.<ref>[http://www.haqqyolu.org/kitabxana/read.php?id=20081027052340 Mehdi Pişvayi, "İmam Həsən Əskəri əleyhissəlamın həyatı", Tərcüməçi: Mais Ağaverdiyev, "Moce-elm", 2003, səh. 17]</ref>
 
=== [[İmam Mehdi|Həzrət Məhdinin]] (ə.f.) qeybə çəkiləcəyi barədə qabaqcadan xəbər vermə ===
 
İmam Əskərinin (ə) ən yaxın və ən səmimi dostlarından olan Əhməd ibn İshaq deyir: "İmam Əskərinin (ə) yanına gedib ondan sonrakı İmam barədə soruşmaq istəyirdim. Mən sual verməzdən qabaq o Həzrət üzünü mənə tutub buyurdu: "Ey Əhməd ibn İshaq! [[Allah]]-taala Həzrət Adəm əleyhissəlamı yaratdığı gündən Qiyamət gününə qədər yer üzünü bir an olsun belə, İlahi hüccətsiz (rəhbərsiz) qoymayıb və qoymayacaq. [[Allah]] həmin hüccətin hesabına yer üzündəki bəlanı dəf edərək camaata rəhmət yağışı göndərir və yerin alt təbəqələrində gizlənmiş nemətləri (sərvətləri) üzə çıxarır". Mən ona dedim: "Sizdən sonra İmam kim olacaq?" Bunu deyəndən sonra o Həzrət qalxıb o biri otağa keçdi və çox çəkmədi ki, qucağında sifəti on dörd gecəlik ay parçası kimi parıldayan təxminən üç yaşlı bir uşaqla geri qayıtdı. Sonra isə mənə buyurdu: "Əhməd, əgər [[Allah]] və İmamlar yanında hörmətin olmasaydı, bu oğlumu sənə göstərməzdim. Onun adı Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) adından, künyəsi Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) künyəsindəndir. Dünya zülm və haqsızlıqla dolduğu zaman o gəlib hər tərəfi haqq-ədalətlə dolduracaq. O, (uzunömürlü olması baxımından) bu ümmət arasında Xızr və Zülqərneyn kimi olacaq. O, uzunmüddətli qeybə çəkiləcək və bir çoxları (qeyb dövrünün həddən artıq uzun çəkəcəyinə görə) bu barədə şəkk edəcək, təkcə [[Allah]]ın, onun İmamətinə möhkəm əqidədə saxladığı və onun zühurunun tez baş verməsi haqqında dua etməyə nail olan şəxslər azğınlıqdan qurtaracaqlar..."<ref>Şeyx Səduq, "Kəmalüd Din", c. 2, səh. 384</ref>
 
=== Həqiqətin parlaq siması ===
 
Hökumət nümayəndələrinin [[İmam Əskəri]]yə (ə) qarşı olan düşmənçiliklərinə baxmayaraq, bəzi vaxtlar o Həzrətin mənəvi məqamı onları elə təsirləndirirdi ki, onlar İmamı tərifləyib ona hörmətlə yanaşmaq məcburiyyətində qalırdılar.
 
{{Sitatın əvvəli}}
 
Übeydullah ibn Xaqan hökumətin əsas işçilərindən biri idi. Onun oğlu Əhməd Qum şəhərində şəri vergiləri toplamaq işinə baxırdı. O, İmamlara qarşı əks mövqedə dururdu. Həsən ibn Məhəmməd Əşəri, Məhəmməd ibn Yəhya və başqaları qeyd etmişlər ki, bir gün Übeydullahın oğlu Əhmədin məclisində şiələrdən (Ələvilərdən) və onların əqidəsindən söhbət açılır. Əhməd deyir: "Mən Samirra şəhərində Ələvilərdə vüqar, nəcabət, fəzilət və əzəmət baxımından öz ailəmiz və bütün Bəni-Haşim arasında Həsən Əskəri kimi şəxs görməmişdim. Onların nəsli ona qocalar və qəbilə başçılarından çox hörmət edirdilər. Onun mövqeyi ordu başçıları, vəzir-vəkil, ümumiyyətlə, bütün camaat arasında da, bu cür idi. Yadıma gəlir ki, bir gün atamın yanında olarkən qapıçılar gəlib dedilər ki, Əbu Məhəmməd Həsən Əskəri içəri gəlmək istəyir. Atam uca səslə onlara dedi ki, qoy gəlsin. Mən qapıçıların atamın yanında onun adını künyə ilə və hörmətlə çəkməsindən çox təəccübləndim. Çünki atamın yanında xəlifə, vəliəhd və adını künyə ilə çəkilməsinə xəlifə tərəfindən icazə verilmiş şəxsdən başqa heç kəsin adını künyə ilə çağırmırdılar. Bu vaxt buğdayı, xoşqamətli, gözəlsifətli, yaraşıqlı, vüqarlı bir cavan içəri daxil oldu. Atam onu görcək yerindən qalxıb onu qarşılamaq üçün bir neçə addım irəli getdi. Mənim yadıma gəlmir ki, atam o vaxta qədər Bəni-Haşimdən, yaxud ordu başçılarından birini o cür qarşılamış olsun. Atam onunla qucaqlaşıb üz-gözünü öpməyə başladı, daha sonra əlindən tutub öz namaz qıldığı yerdə əyləşdirdi. Özü isə onunla üzbəüz oturub söhbət etməyə başladı. Atam onunla söhbəti zamanı arabir "qurbanın olum" (başına dönüm) ifadələrini işlədirdi. Mən gördüyüm bu hadisədən təəccüb edirdim. Birdən qapıçılardan biri gəlib dedi ki, xəlifənin qardaşı Müvəffəq bura gəlmək istəyir. Adətən Müvəffəq gəlməzdən əvvəl qapıçılar və onun xüsusi ordu başçıları sarayın qapısından atamın oturduğu (işlədiyi) yerə qədər fəxri qaravulda dayanar, Müvəffəq də gəlib onların qarşısından keçərdi.
 
Bəli, atamın bütün diqqəti İmam Əskəridə (ə) idi və fasiləsiz olaraq onunla söhbət edirdi. Atam Müvəffəqin xüsusi xadimlərini görəndə o Həzrətə dedi: "Qurbanın olum, istəyirsinizsə, siz gedin." Qapıçılara da tapşırdı ki, Müvəffəq görməsin deyə, onu fəxri qaravulun arxa tərəfindən aparın. Həsən Əskəri ayağa qalxdı. Atam da durub onunla qucaqlaşaraq ayrıldı. O, otaqdan çıxıb getdi.
 
Mən atamın xadim və qapıçılarına dedim: "Bu şəxs kim idi ki, onun adını atamın hüzurunda künyə ilə çağırırdınız və atam onunla bu cür rəftar edirdi?" Onlar cavab verdilər ki, o, Ələvilərdən biri, İbnur-Riza adı ilə tanınmış Həsən ibn Əli (ə) (Həsən Əskəri) idi. Mən bir az da təəccübləndim və o günü axşama qədər onun haqqında və atamın onunla o cür rəftar etməsi barədə fikirləşdim. Adətən atam (xiftən) işa namazından sonra oturub xəlifəyə çatdırılası məlumatları araşdırırdı. Namazı qılıb qurtardıqdan sonra gəlib onun yanında oturdum. Onun yanında heç kəs yox idi. Atam məndən soruşdu: "Əhməd, işin var?" Dedim: "Bəli, ata! İcazə verirsənsə, deyim." Dedi: "İcazə verirəm, de!" Mən dedim: "Ata, səhər gördüyüm o kişi kim idi ki, sən ona o cür hörmət edir, danışığında "qurbanın olum" ifadəsini işlədərək özünü, ata-ananı ona fəda edirdin?" Atam dedi: "Oğlum, o, rafizilərin İmamı, İbnur-Riza adı ilə tanınmış Həsən ibn Əli (Həsən Əskəri) idi." Sonra bir az sükut etdi. Mən də sakitcə oturmuşdum. Atam davam edib dedi: "Oğlum, əgər Bəni-Abbas hakimiyyətdən getsə, Bəni-Haşimdə hakimiyyətə gəlməyə ondan başqa heç kimin səlahiyyəti yoxdur. Bu da onun fəzilət, ismət, ibadət, gözəl əxlaq və ləyaqətinə görədir. Onun atası da fəzilətli və böyük bir şəxsiyyət olmuşdur." Atamın bu sözlərindən nigarançılığım və atama nifrətim daha da artdı. Artıq Həsən Əskəri haqqında məlumat toplamaqdan başqa heç bir fikrim qalmamışdı. Onun haqqında istər Bəni-Haşimdən, istər ordu başçılarından, istər yazıçılardan, istər qazı və fəqihlərdən, istərsə də digər camaatdan nə soruşdumsa, hamı onun adını son dərəcə hörmətlə xatırladı. Hamı onu müsbət qələmə verir və öz tayfa və qəbilə başçılarından üstün tuturdu. (Beləliklə də) ona hörmətim artdı. Çünki onu, həm dostları, həm də düşmənləri yaxşı adla xatırlayaraq tə᾽rifləyirdilər..."<ref>[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/El-Kafi-1/4-huccet-kitabi/huccet3.htm#124)_EBU_MUHAMMED_HASAN_B._ALİ_ALEYHİSSELÂMIN_HAYATI_BABI_ "El Kafi", c. 1 : Uslul-u Kafi, kitab 4 : Huccet, bab 125 : Ebu Muhammed Hasan bin Ali aleyhisselamın hayatı, hədis 1 (1323)]</ref><ref>Şeyx Müfid, "Əl İrşad", səh. 338</ref>
 
{{Sitatın sonu}}
 
=== İmam Əskərinin (ə) şəhadəti və faydasız kələklər ===
 
İmam Əskərinin (ə) cəmiyyət arasındakı nüfuz və hörmətinin günbəgün artmasından nigaran olan Abbasi xəlifəsi Mötəmid camaatın o Həzrətə olan diqqətinin artdığını, zindanın, təzyiq və işkəncələrin mənfi nəticə verməsini gördükdə, öz köhnə kələklərinə əl atıb İmamı gizlincəsinə zəhərləyir. Şiə aləminin görkəmli alimi Təbərsi yazır: "Bizim alimlərimizin əksəriyyəti yazmışlar ki, ata-babası və ümumiyyətlə, bütün İmamlar şəhid olduğu kimi İmam Əskəri (ə) da zəhərlənmə nəticəsində şəhid olmuşdur.<ref>"Əlamül Vəra, səh. 367</ref>
 
Tanınmış şiə alimi Kəfəmi yazır: "Onu (İmam Əskərini (ə) ) Mötəmid zəhərləmişdir."<ref>"Əl Ənvarül Bəhiyyə, səh. 162</ref>
 
Dördüncü əsr (hicri tarixi ilə) şiə alimlərindən olan Məhəmməd ibn Cərir ibn Rüstəm ət-Təbəri də qeyd edir ki, İmam Əskəri (ə) zəhərlənmə nəticəsində şəhadətə qovuşmuşdur.<ref>"Dəlailül İmamə", səh. 223</ref>
 
İmam Əskərinin (ə) Abbasi hökuməti tərəfindən öldürülməsinin nişanələrindən biri Mötəmidin o Həzrətin zəhərləndiyi günlərdə İmamın ölümünü adi və təbii bir ölüm kimi qələmə verməsi üçün etdiyi səylərdir.
 
Sünni məzhəbinin görkəmli alimlərindən biri olan ibn Səbbaq Maliki, Abbasilər sarayında işləyən Übeydullah ibn Xaqanın dilindən yazır: "... İmam Əskəri (ə) vəfat edərkən Abbasi xəlifəsi heyrətamiz bir halda idi. Biz onun bu halından təəccübləndik, (onun xəlifə olduğundan) belə bir hala düşməsini heç fikrimizə belə gətirməzdik. İmam Əskəri (ə) zəhərlənərkən xəlifə hamılıqla saray alimlərindən olan beş yaxın dostunu onun evinə göndərir. Xəlifə onlara tapşırır ki, İmam Əskərinin (ə) evində qalıb baş verən bütün hadisələri ona xəbər versinlər. Eyni zamanda o, bir neçə nəfəri o Həzrətə xidmət etmək üçün onun evinə göndərir. Həmçinin, xəlifə Qazi ibn Bəxtiyara tapşırır ki, etibar etdiyi şəxslərdən on nəfərini seçib gecə-gündüz İmam Əskərinin (ə) halına nəzarət etmək üçün onun evinə göndərsin. İki-üç gündən sonra xəlifəyə xəbər verilir ki, İmam Əskərinin (ə) halı çox ağırdır və çətin ki,yaxşılaşsın. Xəlifə onlara tapşırır ki, o Həzrətin evinə daha da ciddi nəzarət edilsin. Onlar da xəlifənin dediyinə əsasən, İmam Əskəri (ə) vəfat edənə qədər o Həzrətin evinə nəzarəti daha da artırdılar. İmam Əskərinin (ə) şəhadət xəbəri Samirraya yayıldıqda, şəhərdə ah-nalə, şivən səsi ucalmağa başlayır və bütün dükan-bazar bağlanır. Bəni-Haşim, divan işçiləri, ordu başçıları, şəhər qazıları, şairlər, vəkil və şahidlər, adi camaat hamı o Həzrətin dəfn mərasiminə getdi. Sanki həmin gün Samirrada qiyamət qopmuşdu. İmam Əskərinin (ə) cənazəsi dəfn üçün hazır olduqda xəlifə öz qardaşı İsa ibn Mütəvəkkili o Həzrətin meyyit namazını qılmağa göndərir. Cənazə, namaz qılmaq üçün yerə qoyulduqda, İsa irəli gedib o Həzrətin üzündən kəfəni kənara çəkir və onu Ələvilərə, Abbasilərə, qazılara, yazıçı və şahidlərə göstərərək deyir: "Bu, İmam Əskəri əleyhissəlamdır. O, təbii ölüm nəticəsində vəfat etmişdir. Xəlifənin filan-filan xadimləri də buna şahiddir." Sonra cənazənin üzünü örtüb ona namaz qılır və dəfn edilməsini əmr edir..."<ref>"Əl Füsulül Mühimmə", səh. 307–308</ref>
 
Əlbəttə, qeyd etmək lazımdır ki, xəlifənin qardaşının İmam Əskərinin (ə) cənazəsinə meyyit namazı qılması simvolik bir məna kəsb edirdi və hökumət İmamın şəhadətinin səs-küyünün qarşısını almaq üçün bu addımı atırdı. Əslində isə şiə alimlərinin dediyinə görə İmam Məhdi (ə) özü o Həzrətin cənazəsinə xüsusi meyyit namazı qılmışdır.<ref>Şeyx Səduq, "Kəmalüd Din", səh. 475</ref>
 
 
== Cəfər Kəzzabın əbəs yerə etdiyi səy ==
 
Əbül-Ədyan deyir: "Mən İmam Əskərinin (ə) xadimlərindən biri idim və o Həzrətin məktublarını müxtəlif şəhərlərə aparırdım. İmam xəstə olduğu son günlərdə onun yanına getdim. O Həzrət bir neçə məktub yazıb buyurdu: "Bunları Mədainə apar, sən on beş gün Samirrada olmayacaqsan. On beşinci gün şəhərə gəldikdə isə görəcəksən ki, mənim evimdən şivən səsi gəlir və mənim meyyitimi qüsul verməyə qoyublar." Mən dedim: "Ey mənim ağam! Bəs onda sizdən sonrakı İmam kim olacaq?" O Həzrət buyurdu: "Mənim cənazəmə meyyit namazı qılan şəxs məndən sonra İmam olacaq." Dedim ki, başqa bir nişanə verin. İmam buyurdu: "Kəmərin arasındakı şeydən xəbər verəcək şəxs məndən sonrakı İmamdır." İmamın heybət və əzəməti kəmərin arasındakı şeyin nə olduğu barədə soruşmağıma mane oldu. İmamın verdiyi məktubları Mədainə apardım. Cavabları alıb on beş gündən sonra Samirraya qayıtdıqda, İmamın buyurduğu kimi o Həzrətin evindən şivən səsinin gəldiyini eşitdim. İmamın qardaşı Cəfər (Kəzzab)<ref>O, özünü yalandan imam adlandırdığı üçün Kəzzab (yalançı) adlandırılmışdır. [http://translate.google.az/#ar/az/%D9%83%D8%B0%D8%A8 kəzzab sözünün mənası]</ref> İmamın evinin kənarında oturmuş, şiələrdən bir dəstəsi də onu dövrəyə alıb başsağlığı verir, digər tərəfdən də, İmam seçilməsi münasibətilə onu təbrik edirdilər. Mən bu hadisədən çox təəccübləndim və özüm-özümə dedim ki, əgər Cəfər İmam seçilibsə, onda İmamətin vəziyyəti dəyişilmişdir. Çünki mən onun şərab içməsini, qumar oynamasını, çalıb-oynamasını öz gözlərimlə görmüşdüm. Mən də irəli gedərək ona başsağlığı verib İmam seçilməsi münasibəti ilə onu təbrik etdim. Ancaq o, məndən heç nə soruşmadı. Bu vaxt İmam Əskərinin (ə) evinin xadimi Üqeyd evdən çıxıb Cəfərə dedi ki, qardaşının nəşini kəfənlədilər, gəlin ona namaz qılın. Cəfər evə daxil oldu. Şiələr onun dövrəsini əhatə etmiş, Osman ibn Səid Əmri və Sələmə adı ilə məşhur olmuş Həsən ibn Əli isə onların qarşısında durmuşdular. İmam Əskərinin (ə) həyətinə daxil olduqda, o Həzrətin nəşini kəfənləyib tabuta qoymuşdular. Cəfər meyyit namazı qılmaq üçün irəli keçdi. Namaza başlamaq istərkən buğdayı, qarasaç və qabaq dişləri bir-birindən bir az aralı olan bir uşaq evdən çıxıb Cəfərin paltarından yapışaraq onu kənara çəkir və deyir: "Əmi, çəkil kənara, atama meyyit namazını mən qılmalıyam." Üz-gözündən narahatçılığı açıq-aşkar hiss olunan Cəfər kənara çəkilir. O uşaq İmam Əskərinin (ə) cənazəsinə namaz qılır, sonra isə İmamı öz evində atası [[İmam Əliyyən-Nəqi]]nin (ə) yanında dəfn edirlər. Sonra həmin uşaq üzünü mənə tutub dedi: "Ey bəsrəli kişi, apardığın məktubların cavablarını ver." Məktubların cavabını ona verib öz-özümə dedim: "Bu iki nişanə (cənazəyə namaz qılmaq,məktubların cavablarını istəmək), bircə qaldı kəmərin arasındakı şeydən xəbər vermək."
 
Cəfərin yanına gəldikdə səs-küyü aləmi basmışdı. Haciz Vəşşa Cəfərdən soruşur: "O uşaq kim idi?" O, bu sualla (yalandan İmamlıq iddiası edən) Cəfəri məhkum etmək (susdurmaq) istəyirdi. Cəfər cavab verir ki, vallah heç bu vaxtacan onu görməmişdim,tanımıram.
 
Biz orada oturmuşduq ki, bir də gördüm Qum şəhərindən bir neçə nəfər gəlib İmam Əskərini (ə) soruşdular. İmamın dünyadan köçdüyünü bildikdə dedilər: "İmamın canişini kimdir?" Oradakılar Cəfəri göstərdilər. Onlar Cəfərə salam verib başsağlığı və təbrik dedilər. Sonra isə dedilər: "Bir neçə məktub və bir qədər pul gətirmişik. Buyurun, görək məktubları kim yazmış və pullar nə qədərdir?" Cəfər bu sualdan narahat olub ayağa qalxdı və paltarının tozunu çırpa-çırpa dedi: "Bunların fikri budur ki, biz qeybdən xəbər verək!" Bu vaxt evdən bir xadim çıxıb dedi: "Məktubları filan-filan kəslər yazmış, kəmərin arasında isə min dinar pul vardır. Özü də onlardan on dənəsini qızıl suyuna çəkiblər." Qumdan gələnlər məktubları da, pulları da xadimə verib dedilər: "Səni kim kəmərin dalınca göndəribsə, İmam da məhz odur..."<ref>Şeyx Səduq, "Kəmalüd Din", səh. 475</ref>
 
== Faydasız səylər ==
 
Öz xam xəyalına görə İmam Əskərini (ə) şəhid etmiş Abbasi xəlifəsi Mötəmid elə hesab edirdi ki, öz istədiyinə çatmış və artıq onun özbaşına hakimiyyətinin qarşısında heç bir maneə qalmamışdır. Ancaq daha da arxayın olsun deyə, yeni bir hiyləyə əl atır ki, bu da onun son dərəcə məqampərəst olduğunu və İmam övladı tərəfindən olan nigarançılığını göstərir. O, bir neçə nəfəri İmam Əskərinin (ə) evinə göndərib onlara tapşırır ki, İmamın evinə gedib orada olan bütün şeyləri yoxlayıb möhürləsinlər. Digər tərəfdən də, İmam Əskəridən (ə) bir uşaq qalması xəbərini eşitdiyi üçün onu tapıb ələ keçirmək fikrinə düşür. Bu məqsədlə o, bütün uşaq tutan qadınlara (mamalara) tapşırır ki, İmam Əskərinin (ə) bütün kəniz və arvadlarını müayinədən keçirsinlər. Onlardan hansının hamilə olduğunu görsələr, mütləq xəbər versinlər. Rəvayət olunmuşdur ki, mamalardan biri İmamın kənizlərinin birindən şübhələnib xəlifəyə xəbər vermişdi. Xəlifə əmr edir ki, həmin kəniz müəyyən bir yerdə saxlanılsın və bu xəbərin doğru, ya yalan olması müəyyən olsun deyə (xəlifənin xüsusi xadimi) Nəhir bir neçə qadınla birlikdə ona nəzarət etsin.<ref name="list9">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 505]</ref> Həmin kəniz iki il nəzarət altında saxlanılsa da, axırda onun hamilə olmadığı, verilmiş xəbərin isə yalan olduğu məlum oldu.<ref name="list9">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 505]</ref>
 
Mötəmid İmam Əskəridən (ə) heç bir övlad qalmadığını və bundan sonra şiələrin heç bir İmamı olmayacağını sübut etmək məqsədilə əmr edir ki, o Həzrətin bütün qalmış mirasını onun anası ilə qardaşı Cəfər arasında bölüşdürsünlər.<ref name="list9">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 505]</ref> Ancaq şiələr öz əqidələrindən dönməyib İmaməti öhdəsinə götürmüş digər bir İmamın (o Həzrətin övladının) olması fikrində idilər.<ref>"Kəşfül Ğümmə, c. 3, səh. 199</ref> Çünki onlardan bir çoxu İmamın oğlunu görmüşdü.
 
Xorasan əyalətində Yəqub ibn Leys Səfari qiyam qaldırana qədər,həmçinin, Übeydullah ibn Yəhya ibn Xaqanın qəfil ölümünə və Sahib əz-Zənc Bəsrə şəhərində qiyam edənə qədər on ikinci İmamın tapılması məqsədilə [[İmam Əskəri]]nin (ə) ailəsinə qarşı müxtəlif təzyiqlər davam edirdi. Yuxarıda qeyd etdiyimiz hadisələr irəli gəldikdən sonra isə Abbasilər hökuməti (xilafət) bütün qüvvəsini bu hərəkətlərin qarşısını almağa yönəldir və artıq İmamın ailəsinə qarşı təzyiqlərə fürsət qalmır.<ref>Əllamə Məclisi, "Biharül Ənvar", c.50, səh.331</ref>
 
== Ailəsi ==
 
=== Həyat yoldaşları ===
 
1)Ümmü Vələd<ref name="list1">http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503</ref> (Hüdeysə<ref name="list1">http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503</ref>/Sevsən<ref name="list1">http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503</ref>)
 
=== Oğlanları ===
 
1)[[İmam Mehdi|Məhəmməd ibn Həsən əl Mehdi]]<ref name="list1">[http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503]</ref><ref name="list11">"وهو أبو محمد العلوي العسكري وهو أحد الأئمة الاثني عشر على مذهب الامامية ، وهو والد محمد الذي يعتقدونه المنتظر بسرداب سامرا وكان مولده سنة اثنتين وثلاثين ومائتين"
 
"İmamiyyə məzhəbinin on iki imamından biri olan Əbu Məhəmməd əl-Ələvi əl-Əsgəri də bu ildə vəfat etmişdi. O, Samirra sərdabına girən və imamiyyə məzhəbinə görə bir gün zühur edəcəyinə inanılan Məhəmmədin atası idi. İmam əl-Əsgəri 232-ci ildə dünyaya gəlmişdi."
 
 
[http://shiaonlinelibrary.com/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8/3499_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE-%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1-%D8%AC-%D9%A7/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A9_0?pageno=274#top İbni Əsir, “əl Kamil fit Tarix”, c. 7, səh. 226-228]</ref><ref name="list12">"أولاد الإمام العسكري علیھ السلام
أما الحسن العسكري الامام فله إبنان وبنتان أما الابنان فأحدهما صاحب الزمان عجل الله فرجه الشريف"
 
"İmam Həsən əl-Əsgəri əleyhissalamın övladları: Həsən əl-Əsgəri imamdır, onun 2 oğlu və 2 qızı var idi.Oğullarından biri “Sahib əz-Zaman”dır, Allah şərəfli zühurunu təcil etsin."
 
[http://www.4shared.com/get/ORCkW4tl/____.html Fəxri ər-Razi, “Şəcərəh Mübarəkəh…”, səh. 78-79]</ref><ref name="list13">"وهو الحادي عشر من الأئمة الإمامية ووالد محمد صاحب السرداب"
Həsən əl-Əsgəri imamiyyə (məzhəbinin) imamlarından biri və “Sərdabə Sahbi” Məhəmmədin atasıdır.
 
[http://islamport.com/d/1/trj/1/190/4083.html İbni Həcər əl-Əsqəlani, “Lisan əl-Mizan”, 2/119, 493-cü ravi]</ref><ref name="list14">"الشيعة الذين تدعي الشيعة عصمتهم. ويقال له الحسن العسكري لكونه سكن سامراء، فإنها يقال لها العسكر. وهو والد منتظر الرافضة. توفي إلى رضوان الله بسامراء في ثامن ربيع الأول سنة ستين، وله تسع وعشرون سنة. ودفن إلى جانب والده. وأمه أمة.) وأما ابنه محمد بن الحسن الذي يدعوه الرافضة القائم الخلف الحجة، فولد سنة ثمان وخمسين، وقيل: سنة ست وخمسين."
Həsən b. Əli b. Məhəmməd b. Əli ər-Rza b. Musa b. Cəfər əs-Sadiq, Əbu Məhəmməd əl-Haşimi əl-Hüseyni, Şiənin imamlarından biridir, (Şiələr) ona Əsgəri deyirlər. O Rafizilər “Müntəzər” imamlarının atasıdır. O (r.a) Samirrada vəfat etdi, atasının yanında dəfn edilib. Onun oğlu Məhəmməd b. Həsənə gəldikdə isə, Rafizilər onu “Qaim”, “əl-Xələf əl-Höccət” deyə adlandırırlar. O hicrətin 258-ci ilində dünyaya gəlmişdir, bəziləri 255 demişdir.
 
[http://sh.rewayat2.com/tarikh/Web/4003/017.htm Əz-Zəhəbi, “Tarix əl İslam”, c. 19, səh. 113]</ref> ([[874]]-?) ([[Hicri Qəməri təqvimi|HQ]] 255/256-?)
 
=== Qızları ===
 
Qızı yoxdur.
 
== Haqqında nəql olunan kəlamlar ==
 
=== Şiəlikdə ===
 
[[Əllamə Kuleyni]] özünün "[[Əl-Kafi]]" kitabında Əbu Məhəmməd Həsən ibn Əli əl Əskəri haqqında yazır :
 
{{Sitatın əvvəli}}
 
ولد (عليه السلام) في شهر [رمضان وفي نسخة اخرى في شهر] ربيع الآخر سنة اثنتين وثلاثين ومائتين. وقبض (عليه السلام) يوم الجمعة لثمان ليال خلون من شهر ربيع الاول سنة ستين ومائتين وهو ابن ثمان وعشرين سنة ودفن في داره في البيت الذي دفن فيه أبوه بسر من رأى وامه ام ولد يقال لها: حديث [وقيل: سوسن].
 
<ref name="list1">http://www.alkadhum.org/other/mktba/hadith/alkafe01/16.htm#03 Əllamə Kuleyni, "Əl Kafi", c. 1, səh. 503</ref>
 
{{Sitatın sonu}}
 
{{Sitatın əvvəli}}
 
İki yüz otuz ikinci ildə Ramazan ayında-digər bir nüsxədə, Rəbiül Axır ayında dünyaya gəldi. İki yüz altmışıncı ilin Rəbiül Əvvəl ayının səkkizinə təqəabül edən cümə günü vəfat etdi. Vəfat etdiyi vaxt iyirmi səkkiz yaşında idi. Samirədə atasının dəfn olunduğu evə dəfn olundu. Anası Ümmü Vələd idi ... Adı, Hudeys, bir fikirə görə də Sevsən idi.<ref>[http://www.islamkutuphanesi.com/turkcekitap/t1/El-Kafi-1/4-huccet-kitabi/huccet3.htm#124)_EBU_MUHAMMED_HASAN_B._ALİ_ALEYHİSSELÂMIN_HAYATI_BABI_ "El Kafi", cilt 1 : "Uslul-u Kafi", kitab 4 : "Huccet", bab 125 : "Ebu Muhammed Hasan bin Ali aleyhisselamın hayatı"]</ref>
 
{{Sitatın sonu}}
 
== İstinadlar ==
 
{{İstinadlar|3}}
 
{{Vikilər
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Həsən_əl-Əskəri"