Mingəçevir: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 94.20.108.231 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Araz Yaquboglu tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. |
|||
Sətir 38:
Beləliklə Sevit Mingə " Mingə Sevit adı zaman keçdikdə Mingə Sevit, nəhayət, bu günkü Mingəçevir şəklinə düşmüşdür.
== Tarixi ==
{{Şəkillər albomu
| alt yazı =
| align = left
| istiqamət = üfüqi
| başlıq =Arxeoloji tapıntılar
| şəkil2 =Vollgriffdolch 1000 v. Chr. Mingechevir, Aserbaidschan.JPG
| miqyas2 = 400
| izah2 = <small>Tunc xəncər, e.ə. I min., MTMDK 1529, Mingəçevir Diyarşünaslıq muzeyi</small>
| şəkil3 =Streitaxt 2 Jh.v.Chr. Mingechevir Aserbaidschan.JPG
| miqyas3 = 98
| izah3 =<small>Tunc balta, e.ə. II min., MTMDK 24, Mingəçevir Diyarşünaslıq muzeyi</small>
| şəkil4 =Камень албания.jpg
| miqyas4 = 250
| izah4 =<small>Üstündə [[alban əlifbası]] ilə yazılı daş kitabə, qazıntılar zamanı [[Mingəçevir]] şəhərindən tapılmışdır.<ref>Асланов Г. М. К изучению раннесредневековых памятников Мингечаура. — КСИИМК, 1955 {{ru}}</ref></small>
}}
Mingəçevir ərazisi yaşayış məntəqəsi kimi çox-çox qədimdir. 5 min il bundan əvvəl Mingəçevirdə kiçik şəhər kimi qaynar həyat mövcud olmuşdur. Yerli əhali əkinçilik, sənətkarlıq, balıqçılıq, atçılıq və s. sahələrlə məşğul olaraq özlərinin maddi və mənəvi aləmini yaratmışlar. Sonra gələn minilliklərdə, xüsusilə antik dövrdə də ulularımız özlərinin alban tarixi və mədəniyyətini, ədəbiyyatını yaratmışlar. Bu baxımdan Mingəçevirdə tapılan maddi-mədəniyyət qalıqlarından alban yazıları və kitabə (Mingəçevir – Sudağılan epitafiyası) böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu ərazidə yaşayış hələ e.ə.III minillikdə mövcud olmuşdur. Arxeoloji qazıntılar sübut edir ki, burda yaşayan insanlar böyük şəhər mədəniyyətinə malik olublar. Tapılan [[Yunanıstan|yunan]], [[Roma]] və [[arşap]] pulları sübut edir ki, burda ticarət inkişaf edibmiş. Türk səyyahı [[Övliya Çələbi]]nin "Səyahət" əsərində Mingəçevirin Kür çayının sağ sahilindəki hissəsində olan yaşayışdan və burda olan toxuculuqdan, hamamxanalardan və s. yazmışdır. <ref name="Nəsib Bayramoğlu 2006, səh 224">Nəsib Bayramoğlu Mingəçevirdə qalan ömür, səh 224. Bakı, Azərbaycan: Çinar-çap, 2006-cı il</ref> Burada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı çox maraqlı qədim əşyalar tapılmışdır. Məsələn, Azərbaycanda tapılmış ən qədim sırğa Mingəçevirdən, Tunc dövrünə aid edilən 5 № -li kurqandan tapılmışdır. <ref>[http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/azetnog1.pdf Azərbaycanın Etnoqrafiyası, 1-ci Cild, səh 394 – Prezident Kitabxanası]</ref> İlk dəfə burada 1871-ci ildə həvəskar arxeoloq F.S.Bayer tərəfindən səthi tədqiqat işləri aparılmış, o, Mingəçeviri dirəklər üzərində qurulmuş şəhər kimi təsvir etmişdir. Bundan sonra Mingəçevir uzun illər arxeloqların diqqət mərkəzində olmamışdır. Yalnız 1935-ci ildə professor Y.A.Paxomovun rəhbərliyi altında qazıntılara başlanmış, iki qədim yaşayış məskəni və müxtəlif qəbir növləri aşkar edilmişdir.
Mingəçevir ərazisinin sistemli və planlı tədqiqi İkinci Dünya Müharibəsindən sonra burada Su-elektrik stansiyasının tikintisi ilə əlaqədar Respublika EA-nın Rəyasət heyətinin qərarı ilə 1946-53-cü illərdə mərhum tarixçi alim S.M.Qazıyevin rəhbərliyi altında Boz dağ silsiləsinin cənubunda, Kür çayının hər iki sahilində aparılmış və daha 2 yaşayış yeri və 4 böyük qəbristanlıq aşkar edilmişdir ki, bu da cənubi Qafqazda ən iri arxeloji kompleksdir. Arxeloji qazıntılar zamanı eneolit dövründən başlayaraq (b.e.ə. III minillikdən XVII əsrədək) ayrı-ayrı tarixi dövrləri özündə ardıcıl əks etdirən 20 mindən artıq, (bəzi mənbələrdə 40 min) maddi-mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Bunların arasında torpaq, kurqan, katakomba və küp qəbirləri, istehsal vasitələri, məişət və bəzək əşyaları, pul sikkələri, tuncdan düzəldilmiş müxtəlif silah növləri, ticarət mübadiləsi yolu ilə uzaq ölkələrdən gətirilmiş məmulatlar və s. olmuşdur.
Mingəçevir şəhər kimi orta əsrlərdə daha da inkişaf etmişdir. XVII-əsr türk səyyahı Övliya Çələbi "Səyəhatnamə"sində Mingəçevir haqqında məlumat verərkən, onu Kür çayının sağ sahilində Boz dağın yaxınlığında yerləşən böyük yaşayış məntəqəsi kimi adını çəkir və burada ipək istehsal edən emalatxanalar, sənətkarlıq məhəllələri, mədrəsə və məscidlərin olduğundan xəbər verir. Mingəçevir [[Qafqaz Albaniyası|Alban dövləti]]nin inkişaf etdiyi dövrlərdə ən mədəni bir mərkəz kimi tanınmışdır. Alban hökmdarı [[Arsvahan]]ın və yerli nüfuzlu ruhani Beniaminin təşəbbüsü ilə "Alban əlifbası tərtib edildikdən, ölkədə məktəblər açıldıqdan sonra" Mingəçevir daha da inkişaf etmişdir. Qədim Mingəçevir İpək yolunun aparıcı qollarından biri olmaqla minilliklər boyu Kür çayı vasitəsilə qayıqlarla [[Gürcüstan]]a, oradan [[Rioni çayı]] ilə [[Qara dəniz]] sahil şəhərlərinə müxtəlif çeşidli mallar daşınmışdır. Eləcə də, yaxın Şərq ölkələrinə, Azərbaycanın qədim şəhərlərinə mühüm karvan ticarət yolu buradan keçmişdir.
Arxeloji qazıntılar zamanı bəzəkli şüşə məmulatları, qızıl və gümüşdən qablar, bəzək əşyaları, bir sıra qədim Şərq ölkələrinin sikkələrinin tapılması Mingəçevirin ticarət, sənətkarlıq, mədəni əlaqələrinin yüksək səviyyədə olmasından xəbər verir. Böyük ticarət yolu üzərində yerləşən Mingəçevir Kür çayında ən münasib keçid kimi XVIII-XIX əsrlərdə, hətta XX əsrin əvvəllərində öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Qədim Mingəçevirlə bağlı faktlara Plutarxın, Strabonun, Ptolomeyin və başqa tanınmış tarixçi, coğrafiyaşünasların əsərlərində də rast gəlmək olur. <ref>[http://www.azerbaijan.az/_Districts/_districts_a.html Mingəçevir haqqında]</ref>
Mingəçevir [[İkinci Dünya Müharibəsi]]ndən sonra yaradılan gənc [[sənaye]] şəhəridir. Şəhərin tikintisində 20.000-ə yaxın insan, həmçinin [[İkinci Dünya Müharibəsi]] dövründə əsir düşmüş 10.000 alman əsiri də çalışmışdı. Şəhərin böyüməsi və inkişafı da burada qurulan elektroenergetika, maşınqayırma, neft-kimya, kimya, habelə yüngül və yeyinti məhsulları sənaye obyektlərinin tikintisi ilə bağlıdır.
== Coğrafi Mövqeyi və Təbii Şəraiti ==
Sətir 46 ⟶ 71:
== Əhalisi ==
Mingəçevir şəhərinin ərazisi 130 km², yerli əhalisi 95.800 nəfər, məcburi köçkün 19.740 nəfərdir. 1999-cu ilin siyahıya alınmasına görə əhalinin 48,5% kişi, 51,5 % qadındır. Yerli əhalinin 98,05 faizi azərbaycanlı, 1,95 faizi 15-ə yaxın millətin nümayəndələridir.
== İqtisadiyyat ==
| |||