Şəki xan sarayı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhifənin məzmunu ' dghyhttgbgbrgyhnvh gmymunfbdhcndhc esekkekdhcndjcddddcfvfdfrrffff' yazısı ilə dəyişdirildi |
k 178.76.54.61 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Xqbot tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. |
||
Sətir 1:
{{Memarlıq abidəsi
|ad = ŞƏKİ XAN SARAYI
|Azərbaycan dilində =
|orijinaladı = Şəki xan sarayı
|Şəkil = [[Şəkil:032palaceseki.jpg|320px|]]
|tikili = [[Azərbaycan memarlığı]]nın ən qiymətli incilərindən biridir
|statusu = Muzey
|ölkə = {{Azərbaycan-bayraq}} [[Azərbaycan]]
|şəhər = [[Şəki]]
|bölgə =
|kənd = <!-- Yerləşdiyi kənd -->
|başlanma = 1789/1790
|tamamlanma = 1797
|memarı = Hacı Zeynalabdin Şirazi<ref>Mənbələrdə memarın adı "Xadali Zeynalabdin", Hacı Zeynalabdul" kimi də göstərilir.</ref>
|üslubu = Şərq üslubu
|vəziyyəti = Muzey kimi fəaliyyət göstərir
|saytı = <!-- Abidə ilə bağlı veb-sayt -->
}}
'''Şəki xanlarının sarayı''' - [[Şəki]] şəhərindəki tarixi sənət əsəri, dünya abidələri siyahısına daxil edilmişdir. Qala divarları ilə əhatə olunan bu tikili ikimərtəbəli olmaqla altı otaqdan, dörd dəhlizdən, iki güzgülü eyvandan ibarətdir. Daha əvvəllər "Divanxana" adlanmışdır. [[Şəki xanlığı]]nın 1805-ci ildə Rusiyanın tərkibinə daxil olmasından sonra isə ona həm də rusca "Qorodskoy sud" deyilirdi. Hal-hazırda muzey kimi fəaliyyət göstərir.<ref>http://xalqqazeti.com/az/culture/sheki-xanlari-sarayinin-250-illik-yubileyi-boyuk-tentenelerle-qeyd-olunmushdur</ref>
== Tarixi ==
İndi bizim "Şəki xan sarayı" adı ilə tanıdığımız bu bina, "Məhəmmədhəsən xan divanxanası", [[Məhəmməd Həsən xan|Məhəmmədhəsən xan]] tərəfindən tikdirilmişdir. Binanın tikintisinə 1789/1790-cı ildə başlanılıb. Çox vax onun tikilmə tarixini səhvən "[[Şəkixanovların evi]]"nin ("Müştaq imarəti" -"Qurğuşunlu Otaq"ın) tikilmə tarixi ilə qarışdırılır. Binanın, inşasına o vaxt 32 min çervon, yaxud, 32 min İran tüməni məbləğində pul xərclənmişdir<ref>1 Rus çervonu, yaxud 1 İran tüməni o vaxtlar 3,4 qram çəkidə qızıl idi və Şəki xanlığında, 1 il ərzində yığılan töycü (vergi) heç 7 min çervona çatmırdı. </ref>. Memar şirazlı Zeynalabdindir. O ki qaldı qalanın inşasına, o biyar yolu ilə, tikilmişdir<ref>Xanlıq əhalisi xan qarşısında öhdəlik daşıyırdılar ki, lazım olduqda (həftədə, yaxud ayda?) 1 gün xan üçün pulsuz işləməlidirlər.</ref>. Qaladakı indiki kilsə [[1828]]-ci ilə qədər xanın ev məscidi idi və göstərilən ildə ruslar tərəfindən indiki formaya, yəni xaç formasına salınmış və kilsə edilmişdir. Ruslar xanın hərəmxanasının yerində isə türmə binası tikiblər. Qalanın dörd küncündəki 4 böyük bürc də ruslar tərəfindən topdan atəş açmaq üçün inşa edilmişdir.
== Sarayın planı ==
Sarayın hər iki mərtəbəsi eyni quruluşdadır. Mərkəzdə böyük salon və salonun hər iki tərəfindəki dəhlizlərə bitişən yan otaqlar vardır. Binanın plan quruluşu, yəni hər mərtəbədə 3 otağın olması cənub hissədə aydın əks olunur. Mərtəbələr daxildən pilləkənlərlə əlaqələndirilib. Salonların şimal hissəsində iki kiçik otaq arasında xanişin adlanan yerləşkələr var. Tavanı güzgülənmiş alt xanişində fəvvarəli mərmər hovuz tikilmişdir.
Binanın baş fasadı dünyada analoqu olmayan ən xırda, həndəsi fiqurlara bölünmüş, ağac parçaların aralarına müxtəlif rəngli şüşələr geyindirilmiş şəbəkə pəncərə və qapılardan ibarətdir. Şəbəkələrin hər bir kvadrat metri orta hesabla 5000, mürəkkəb yerləri 14000 ağac və şüşə şəbəkədən ibarətdir. Binada mismar və yapışqandan istifadə edilməmiş, ağac və şüşə parçaları bir-birinə geyindirilmişdir. Saray divarın ornamentliyi, piştağların genişliyi, naxışlı şəbəkələr, müxtəlif naxışlar, gəc üzərində oymalar məharətlə işlənmişdir. Binanın daxilində həndəsi naxışlara, nəbatat rəsmlərinə, süjetli və quş rəsmlərinə, döyüş və ov səhnələrinə daha geniş yer verilmişdir. Zövqlə işlənmiş taxçalar, güzgülü buxarılar əsl sənət nümunəsidir. Saraydakı naxışların zənginliyi, rəng çalarları, stalaktit oymal olduqca gözəldir. Otaqların divarları ilə yanaşı tavanı da yaraşıqlı naxışlarla bəzədilmişdir.
Dünya şöhrətli türk şairi [[Nazim Hikmət]] saraya baxdıqdan sonra belə yazmışdır: "Əgər Azərbaycanın başqa qədim tikililəri olmasaydı, bircə Şəki Xan sarayını dünyaya göstərmək bəs edərdi".
Şəki xan sarayının çox böyük şöhrət qazanmış divar rəsmləri XVlll əsrdə yaranmışsa da, sonralar dəfələrlə təmir edilmişdir. Sarayının divar təsvirlərini işləyən bir neçə nəqqaş və ustanın adı binanın içində müxtəlif yerlərdə yazılmışdır. Həmin sənətkarların XlX əsrin sonunda binada işləməsi kitabələrdən məlumdur. XVlll əsrdə ilk təsvirləri işləyən nəqqaşın adı bunların içində qeyd edilməyib. Binada ikinci mərtəbənin tavanındakı təsvirdə ustad Abbasqulunun adı yazılmışdır. Ancaq Abbasqulunun bu təsvirləri nə vaxt işləməsi haqqında əlimizdə heç bir məlumat yoxdur. İkinci mərtəbənin salonundakı təsvirləri XlX əsrin axırlarında təmir edən və bəzilərini yenidən işləyən boyaqçının qarabağlı usta Qəmbər olduğu salonun divarlarında qeyd olunmuşdur. XlX əsrin axırlarında xan sarayının birinci mərtəbəsindəki salonun təsvirlərini təmir edən şamaxılı ustad Mirzə Cəfərin adı həmin salonun giriş qapısının yuxarısında yazılmışdır. [[1955]]-[[1956]]-cı illərdə memar H.Q Rzayevin lahiyəsi və başçılığı ilə burada geniş bərpa işləri aparılmış və abidə ilkin halına qaytarılmışdır.
== Şəkilləri ==
<gallery>
Şəkil:Shekikhanentrance.jpg
Şəkil:Şəki xan sarayı 1.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 2.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 3.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 4.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 5.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 6.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 7.JPG
Şəkil:Şəki xan sarayı 8.JPG|Şəki Xan sarayı
Şəkil:Seki sarayi 2.JPG|Şəki Xan sarayında şəbəkə
Şəkil:Seki sarayi 1.JPG|Şəki Xan sarayında divar rəsmləri
Şəkil:Shekikhan.JPG|Şəki Xan sarayı</gallery>
== Qeydlər ==
<references/>
== Haqqında olan ədəbiyyat ==
* ''Salamzadə Ə.R., Məmmədzadə K.M.'' Şəkinin memarlıq abidələri. Bakı: Elm, 1987, 140 s.
* ''Məmmədli Z.'' Şəki Xan Sarayı. Bakı: Tutu, 2006, 183 s.
== Xarici keçidlər ==
* [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1576/ Sheki, the Khan's Palace (ingiliscə)]
* [http://www.medeniyyet.az/new/?name=content&content=12958 Şəki Xan Sarayı]. Mədəniyyət qəzeti.
* [http://sites.google.com/site/shekitarixi/ Şəki tarixi (Aydın Məmmədovun fərdi saytı)]
== Həmçinin bax ==
* [[Azərbaycan mədəniyyəti]]
* [[Azərbaycan memarlığı]]
== İstinadlar ==
<references/>
[[Kateqoriya:Azərbaycan memarlığı]]
[[Kateqoriya:Saraylar]]
[[Kateqoriya:Şəki abidələri]]
[[Kateqoriya:Şəki xanlığı]]
[[Kateqoriya:1789-cu ildə yarananlar]]
{{Link GA|ru}}
[[de:Khanspalast von Şəki]]
[[en:Palace of Shaki Khans]]
[[ru:Дворец шекинских ханов]]
[[sv:Sjäkikhanernas palats]]
[[tr:Şeki Hanları Sarayı]]
| |||