Xotan: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
kRedaktənin izahı yoxdur
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
[[Şəkil:Khotan-mezquita-d03.jpg|thumbnail|right|260px|Xotan bir məscid]]
'''Xotan''', ([[Farsca]]: '''ختن'''; [[Uyğurca]]: '''خوتەن‎''', ''Xoten'', ''Hotǝn shehiri'', [[Çincə]]: basit: 和阗 və ya 和田; ənənəvi: 和闐; [[Pinyin]]: ''Hétián''; bəzən ''Khotan'' və ya ''İlchi'' deyə də danışılər.)<ref>The official spelling is "Hotan" according to Zhōngguó dìmínglù 中国地名录 (Beijing, Zhōngguó dìtú chūbǎnshè 中国地图出版社 1997); ISBN 7-5031-1718-4; p. 312.</ref> [[Çin]]ə bağlı [[SincanSintszyan-Uyğur UygurMuxtar myxtar bölgəsiVilayəti]]nin cənub qərbində [[İpək yolu]]nun [[Təklə-Məkan]] cənub güzərgahı üzərində yerləşən tarixi bir [[vahə]] şəhəridir.
 
== Qəsəbə və kəndlər ==
Sətir 11:
 
=== Qədim dövrdə ===
Xotan Eski Çağ'da [[BudistBuddist]] kültürünümədəniyyətini [[Orta AsyaAsiya]]'ya bağlayan önemli bir merkezdi. Çinliler tarih boyunca buraya büyük önem vermişler ve kutsal kabul ettikleri yeşim taşı sebebiyle Hotan'da yaşayan halk ile iyi geçinmeye çalışmışlardır. Hotan'ınXotanın 8,5 km batısında yapılan kazılarda [[manastır]] kalıntıları ve keşiş hücreleri ile birlikte [[BudizmBuddizm]]le ilgili [[Sanskritçe]] belgeler bulunmuştur.
 
=== Orta Çağda ===
Batı Türkleri Miladi 632 yılında HotanıXotanı aldılar ve Hotan beyinin 649 yılında lakabı ''yabğu'' idi.<ref>E. Chavannes, ''Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux et Notes additionelles'' Paris 1903, sayfa 126.</ref> 641 yılından önce HotanXotan şehri yanında "Ts'io-mo" da Batı Türklerinin bir valisi vardı ve 646 yılında "She-Küei" Kağan Hotan'a sahip oldu.<ref>E. Chavannes, age., sayfa 30, 32.</ref>
 
658 yılında Çinliler Hotanı geri aldılar, 659 yılında da Tu-man Tigin geri aldı.<ref>E. Chavannes, age., sayfa 72, 73.</ref> 670 yılında Tibetliler Hotanı aldı.<ref>O. Franke, ''Geschichte des chinesischen Reiches'' Berlin 1925, Cilt II, sayfa 397.</ref> 704 yılında ''Kul Çur'' Hotan'da K'an şehrini aldı. 739 yılında etrafında Hotan [[Türgiş]] Kağanlarına bağımlı idi.<ref>E. Chavannes, ''Documents sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux et Notes additionelles'' Paris 1903, sayfa 185 178, 123.</ref> 9. yüzyılda Hotan [[Türkistan]]'da sayılırdı ve hükümdarın adı "''Al-mu'azzam aî-Türk va al-Tubbut''" (Türklerin ve
Tibetlilerin muazzamı) şeklinde tanımlanmıştır.<ref> W. Barthold, "Türkistan" ve "Khotan", Encycl. of islam (Leiden 1928).</ref>
 
[[İpək yolu]] üzerinde önemli bir şehir olan HotanXotan'a [[BüyükBöyük Hun Devletidövləti]], [[GöktürklerGöytürklər]], [[UygurlarUyğurlar]], [[KarahanlılarQaraxanlılar]], [[Karahıtaylar]], [[MoğollarMonqollar]], [[ÇağatayCığatay Hanlığıxanlığı]] ve [[TimurlularTeymurlular Devletidövləti]] hakim oldu.
 
Uygur Devletidövleti zamanında Türkleşen şehir, Karahanlılar zamanında [[İslam]]laştı. 10. [[asır]]da yazılmış bazı İslam kaynaklarında Hotan'la ilgili ayrıntılı bilgiler mevcuttur.
 
=== Yarkənd xanlığı dönəmi ===
 
[[Şərqi Türkistan]]da [[1514]] ile [[1680]] yılları arasında Altışehir (''Altıshahr'') olarak bilinen Hotan, [[Yarkent İlçesi|Yarkent]], [[Yengisar İlçesi|Yengihisar]], [[Kaşgar]], [[Aksu (şehir)|Aksu]], ve [[Uçturfan İlçesi|Uçturfan]] gibi şehirleri içine alan bölgede [[YarkandYarkənd Hanlığıxanlığı]], (''mamlakati Yarkand'', ''mamlakati Moghuliya'', ''mamlakati Saidiya'') egemenlik sürmüştür.
 
=== XIX əsr ===
Xotan XIX əsrdə [[çinlilər]] ile Uyğur Türklərinin mücadelelerine səhne oldu. [[1877]]'de Yakub bəyin ölümünden sonra şehir Çin idaresine geçti. Bu tarihten sonra Çin idaresine karşı çok sayıda isyan çıktı. Doğu Türkistan Türkleri, Mehmet Emin Buğra liderliğinde [[1933]]'te Doğu Türkistan İslam Cumhuriyetini kurdu. Hotan şehri de aynı yıl bu devlete katıldı. [[1949]]'da [[Çin HalkXalq CumhuriyetiRespublikası]]'ninnın kurulmasındanqurulmasından sonra tekrar Çin idaresine giren şehir [[1955]]'te yeni kurulan [[Sincan UygurSintszyan-Uyğur ÖzerkMuxtar BölgesiVilayəti]]ne dahildaxil edildi. Bu tarihte sonra da Çin idaresine karşı birkaç isyan meydana geldi. Bu isyanların tamamı kısa süre içinde bastırıldı.
 
Xotan aynı zamanda çok sayıda alimi ile meşhur bir şehirdir. Hoteni olarak tanınan bu alimlerden biri olan Kadı Cemaleddin el Hotani [[Anadolu Selçukluları|Anadolu Selçuklu]] sultanı [[IV. Kılıçarslan]] zamanında vezirlik yapmıştır.