İran yaylası: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
kRedaktənin izahı yoxdur
Enver62 (müzakirə | töhfələr)
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
[[Şəkil:Iranian-Plateau.gif|150|İran yaylası]]
'''İran yaylası''' ({{lang-fa|فلات ایران}}) —Ön—[[Ön AsiyanınAsiya]]nın ən böyük və ən geniş yaylası.
 
== Tarixi ==
Sətir 7:
Məlumat üçün bildirək ki, sözügedən ərazilərdə indiyədək aparılmş arxeoloji qazıntı işlərinin böyük əksəriyyəti əsasən avropalılar tərəfindən aparılmış, onlar isə burada həmişə ari izi axtarmağa üstünlük vermiş, burada olan türk izilərini görə bilməmiş və ya görmək istəməmişlər.
 
Bu izlərdən biri İran yaylasının müxtəlif yerlərindən tapılan və üzərlrində həndəsi fiqurları xatırladan yazı nümunələri olan gil lövhələrdir. Fonetik yazı növü olduğu ehtimal edilən bu yazıları indiyədək oxumaq və hansı dilə mənsub olduğunu müəyyənləşdirmək mümkün olmayaıb. Bəzilri onların proto-Elam yazıları olduğunu iddia etmiş, amma bu fikirlərini sübut edə bilməmişlər. Bu fikir bizə inandrıcı görünmür, çünki, tapılan yazı nümunələri tarixi Elam ərazısındən çox-çox uzaqlarda aşkar edilmişdir. Əslində [[Elamlılar]] [[Mixi yazısı|mixi əlifbadanəlifba]]dan öncə xətti (Linear) əlifbadan istifadə etmişlər və əlifbanın işarələri Akad-Elam bilinqvası sayəsində Alman alimi Walter Hinz tərəfindən müəyyən qədər çözülmüşdür, amma bunu da tam dəqiqliklə söyləmək olmaz. Bu yazı növündən kifayət qədər nümunələr əldə edilmiş və onların bir qismi, zəif ehtimal da olsa, oxunmuşdur. Amma digər bölgələrdə tapılan yazı lövhələrinin işarələrinin proto-Elam əlifba və yazılarına qətiyyən oxşarlığı yoxdur və başqa bir mədəniyyətə və çox güman ki, Şumer və Elam mədəniyyətlərindən daha öncəyə aiddirlər.
 
Sialk , Yanmış Şəhər , Konar Sandal kimi tarixi yerlərdən tapılan yazılı lövhələrin mətnləri bu günə kimi oxunmamış və hələ də sirr olaraq qalmaqdadır. Burada mən bu yazıların bir hissəsinə aydınlıq gətirmək istəyirəm və onların proto-Türk yazısı olduqlarına dair sübutlarımı ortaya qoymağa çalışacağam. Üzərində dayanacağım lövhə İran yaylasının cənub-şərqindən, Ciroft şəhərinin yaxınlığındakı Konar Sandal kəndindən tapılmışdır. Burada 10 ilə yaxın bir müddət ərzində arxeoloji qazııntılar aparılmış və bir çox qiymətli tarixi material əldə edilmişdir və sözügedən materialları bu mədəniyyətin daşıyıcılarının şumerlərlə çox sıx mədəni-ticari əlaqədə olduqlarını sübut etməkdədir. Daş heykəllər, yonma qablar və saxsı qabların üzərində olan naxışların motivləri Türk və Şumer incəsənətınə xas motivlərlə çox yaxındır və hətta üst-üstə düşür.