Şahmat: Redaktələr arasındakı fərq

'''Şahmat''' — taxta lövhə üzərində keçirilən strateji oyun növü.

Şahmat dünyanın ən qədim oyunlarından biridir. Rəvayətə görə şahmat [[Hindistan]]da yaradılmışdır. Daha sonra şahmat İrana, oradan ərəb ölkələrinə, oradan da Avropaya yayıldıyayılmışdır. Şahmatın Avropaya yayılmasında isə açar ölkə İspaniya idi. Bizans İmperatorluğununİmperiyasının da şahmatın inkişafında rolu az olmadıolmamışdır. İlk vaxtlar şahmatın adı satranc olmuşdur. Sonradan dəyişikliklərə uğramış və şahmat adını almışdır. İndiyə qədər də bəzi ölkələrdə şahmata satranc deyilir.

[[Şəkil:ChessSet.jpg|thumb|Şahmat daşları. Sol doğru sağ: ağ şah, qara top, qara vəzir, ağ piyada, qara at, və ağ fil.]]

İspaniyadan sonra İtaliya, Fransa, Almaniya, Amerika Birləşmiş Ştatları və Rusiyada da şahmat çox sürətlə yayılmağa başladı. 19-cuXIX əsrin sonlarında isə artıq şahmatın ilk ulduzları məlum idi: Anderssen, Morfi, Rubinşteyn və Steynits. 1850-ci illərdən başlayaraq,etibarən ilk peşəkar turnirlər keçirilməyə başlandı. Nəticədə, 1886-cı ildə o dövrün ən güclü iki şahmatçısı Steynits və Sukertort arasında ilk dünya çempionatı keçirildi. Steynits bu çempionatda 10 qələbə, 5 heç-heçə və 5 məğlubiyyətlə qalib gəldi.

Şahmat üzrə ilk dünya çempionu Vilhelm SteinitzSteynits olmuşdur. Sonradan dünya çempionları bu ardıcılıqla olmuşdur: [[Emanuel Lasker]], [[Xose Raul Kapablanka]], [[Aleksander Alyoxin]], [[Maks Eyve]], [[Mixail Botvinnik]], [[Vasili Smıslov]], [[Mixail Tal]], [[Tiqran Petrosyan]], [[Boris Spasski]], [[Rober Fişer]], [[Anatoli Karpov]], [[Harri Kasparov]], [[Vladimir Kramnik]], [[Veselin Topalov]]. Sonuncu dünya çempionu hindistanlı [[VisvanathanVişvanatan Anand]]dır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, şahmat çempionlarının tanınmasında problemlər var. Çünki 90-cı illərin ortalarında dünya şahmat tacının sahibi uğrunda iki - FİDE xətti və Harri Kasparovun təşkilatçılığı ilə yaranan təşkilatın xətti ilə yarışlar keçirilirdi. Bu isə eyni zamanda dünyada iki şahmat çempionunun olmasına gətirib çıxarmışdı. Lakin 2005-ci ildən etibarən şahmat çempionları yalnız FİDE xətti ilə müəyyən olunur.

Müasir dövrdə Azərbaycan dünya şahmatına [[Harri Kasparov]], [[Teymur Rəcəbov]], [[Şəhriyar Məmmədyarov]], [[Vüqar Həşimov]], [[Vladimir Akopyan]] və Emil SutovskySutovski kimi şahmatçılar vermişdir.

FideninFİDE-nin [[2008]]-ci iyul ayına olan listində Azərbaycan şahmatçıları [[Teymur Rəcəbov]], [[Şəhriyar Məmmədyarov]] və [[Vüqar Həşimov]] dünaynın ən güclü 20 şahmatçısı sırasında yer almışlar.