Debretsen: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun

Sətirdə

03:38, 25 may 2013 tarixindəki versiya

Debrecen, Budapeştdən sonra Macarıstanda ikinci şəhər hesab olunur. Debrecen Böyük Şimali Düzənlik regionunun mərkəzi şəhəridir. Haydu Bihar bölgəsinin oturacağı burda yerləşir.

Adı

Şəhərin ilk dəfə adı 1235-ci ildə "Debrezun" deyə çəkilib. Fərziyyələrə əsasən, bu adın kökü Kumanlara və ya Slavyanlara dayanır.

İqlimi

Debrecenin iqlimi əsasən dəniz iqlimindən və rütubətli kontinental iqlimindən ibarətdir.

Location

Fayl:Debrecen(hungary) downtown.jpg

Koşut Meydanı

Paytaxt Budapeştdən 220 km aralıda olan Debrecen Böyük Macar Düzənliyində yerləşir. Şəhərin yaxınlığında Macarıstanın yerli parklarından olan Hortobagi var.

Nəqliyyat

Öncəki illərdə Debrecen, ölkənin əsas nəqliyyat nöqtəsi olan Budapeştdən təcrid olunmuşdu. Lakin, M35 avtomagistralın çəkilişindən sonra Budapeştdən Debrecenə sadəcə 2 saata çatmağa imkan yaratdı.

Debrecen Beynəlxalq Hava Limanı Macarıstanda ikinci Hava Limanı hesab olunur. Aparılan son yeninlənmədən sonra, hava limanı daha çox beynəlxalq uçuşlar qəbul edə bilər. Debrecendən Milana, Eyndhovenə, Londona və s. digər şəhərlərə birbaşa uçuşlar var.

Debrecendə bir çox dəmir yolu stansiyaları var. Əsas Debrecenə əlavə olaraq kiçik stansiyalarda mövcuddur. Dəmiryolu xəttindədə bir çox yeniləndirmə aparılmışdır.^[1]

Debrecenin Ukrayna və Rumıniya ilə qonşu olması şəhərin əhəmiyyətli bir ticarət mərkəzi və nəqliyyat qovşağı kimi inkişaf etməsində böyük rol oynayır.

Şəhərin yerli nəqliyyatını DKV (mac.Debreceni Közlekedési Vállalat, azə. Debrecen Nəqliyyat Şirkəti) tərəfindən idarə olunur. Yaxın kəndlərə və kiçik şəhərlərə Haydu Volan (Hajdú Volán) avtobusları ilə səyahət etmək olar.

Tarix

1910-cu ildə Piaç küçəsi

Şəhər mərkəzi

Stefen Boçkay - Transilvaniyadan olan Macar zadəganı.

Macarıstan dövləti qurulmamışdan öncə bu ərazidə xeyli tayfalar yaşamışdır. Şəhər üç kiçik şəhərlərin (Boldoqaşsonifalva, Sentlaslofalva və Debreçun) birləşməsindən əmələ gəlmişdir. 13-cü əsrin ortalarından sonra şəhər sürətli inkişaf etmişdir.

1361-ci ildə I Luis Debrecen sakinlərinə özünü idarəetmə hüququnu verərək, hakimi və şuranı seçməyi tapşırır. 16-cı əsrin əvvələrində Debrecen bazar şəhərinə çevrilir.

Osmanlı dövründə, qalaların və şəhər divarlarının olmaması təhlükələrə yol açırdı. Bu təhlükələr əsasən liderlərin diplomatik məharəti nəticəsində sovuşurdu. Şəhər hərdən Osmanlı, hərdən isə Avropa Katolikərin yada Transilvaniya şahzadəsi tərəfindən müdafiə olunurdu. Bu hadisə şəhər sakinlərinin daha açıq düşüncəli olmasına gətirib çıxardı. Bununlada şəhərdə Protestant islahatı baş verdi. Beləliklə şəhər "Kalvinist Roma" ləqəbini qazandı. Bu müddətdə Debrecen əhalisi əsasən Macar Kalvinistlərdən təşkil olunmuşdur.

1693-cü ildə I Leopold tərəfindən şəhər kral şəhəri (mac. Szabad királyi város) elan olundu. 1715-ci ildə Roma-Katolik kilsəsi şəhərə qayıtdı. Bu müddətdə şəhər əhəmiyyətli mədəniyyət, ticarət, kənd təsərrüfatı mərkəzi sayılırdı.

1849-cu ildə Macar inqilabçı hökümətinin Peşt-Budadan (indiki Budapeşt) Debrecenə gəlməsindən sonra ölkənin müvəqqəti paytaxtı seçildi. Həmin ilin Aprel ayında Habsburqların taxtdan salınmasından sonra Macarıstanın müstəqilliyi Koşut Layoş tərəfindən Böyük Kilsədə elan olundu. Sonuncu müstəqillik döyüşü Debrecenə yaxınlığında olmuşdur.

Məşhur Aranybika (Qızıl Öküz) Oteli

Böyük Kilsə

]]

Müharibədən sonra Debecen yavaş templə inkişaf etməyə başlayır. 1857-ci ildə Budapeştlə Debrecen arasında dəmityolu xətti salınır. Yeni məktəblər, xəstəxanalar, kilsələr, fabriklər, dəyirmanlar tikilir, eləcədə banklar və sığorta şirkətləri şəhərdə fəaliyyət göstərməyə başlayırlar. Hündür binalarla, parklarla və gözəl villalar ilə şəhərin görünüşü inkişaf etməyə başlayır. 1884-cü ildə Debrecen ilk buxarla işləyən tramvay işlədən şəhər olur.

Birinci Dünya müharibəsindən sonra Macarıstan şərq torpaqlarını itirərək Debrecen yenə sərhədə yaxın şəhər olur. Turizm təkmilləşmədə xeyli rolu oldu. Nagyerdő ("Böyük Meşə") adlı mərkəzi parkda binalar tikilərək turizm böyüməyə başladı. Bu zaman universitet binası tikilərək istifadəyə verilir. Hortobagi ən çox səfər olunan məkanlardan biri olur.

İkinci Dünya müharibəsindən sonra şəhər tamamilə dağılır. Binaların 70%-i ciddi xəsarətlər alaraq yararsız hala düşür, 50%-i isə ümumiyyətlə dağıdılır. 1944-cü ilin Oktyabr ayında irimiqyaslı döyüşlərdən biri Debrecen döyüşü şəhər yaxınlarında baş verir. 1944-cü ildən sonra yenidənqurma işləri aparılaraq Debrecen yenədə Macarıstanın müvəqqəti paytaxtı seçilir. Sakinlər şəhərin köhnə halına qaytarılmasına çalışırdılar. Lakin Komunist hökümətinin planları Debrecenə bəzi itkilər gətirdi. Hortobagi üzərində hakimiyyəti itirən Debrecen, ərazisinin yarısı yanındakı kiçik şəhərciklərə birləşdirilir. Buna baxmayaraq 1981-ci ildə yaxınlıqda olan Yoja kəndi şəhər ərazisinə birləşdirilir. Bundan sonra Debrecen ölkənin ikinci şəhərinə çevrilir.

Əhalisi

Etnik qruplar (2001)

Macarlar - 94.7%
Qaraçılar - 0.5%
Digər - 0.8%
Bilinməyən - 4%

Dinlər^[2]

Kalvinistlər - 38.7%
Roma Katolikləri - 15.4%
Yunan Katolikləri - 8.2%
Lüteranlar - 0.5%
Digərləri - 1.5%
Ateistlər - 24.8%
Bilinməyən - 10.9%

Təhsil və mədəniyyət

Debrecen Universitetinin əsas binası

Debrecen Universiteti, ölkənin öndəgedən universitetlərindən biri sayılır. Universitetin bir çox bölmələri mövcuddur və Avropada ən iri araşdırma ləvazimatları olan təhsil ocağı hesab olunur.^[3]

Fayl:DebrecenSzinhaz.jpg

Çoknai Teatrı

19-cu əsrin ikinci yarısında, Debrecen mətbuatı mühüm insanların marağına səbəb oldu. Endre Adi, Gyula Krudi və Arpad Tot jurnalistika karyeralarını burda başlamışlar. Məşhur yazıçı Maqda Sabo burda yaşayıb yaratmışdır. 1865-ci ildə tikilən şəhər teatrı, Macarıstanın görkəmli şairi Mihali Çoknai Vitez adına verilir.^[4]

Debrecendə rok musiqisinə maraq böyükdür. Şəhərdə gənclər üçün rok məktəbi fəaliyyət göstərir.

Debrecendə hər il Gül Festivalı keçirilir.