Saklar: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 44:
E.ə. VII əsrə aid [[Assur]] mənbəsində [[Manna]] ərazisində Saka adlı bir etnos qeyd olunur.Bundan təxminən 200 il sonra [[Herodot]] [[Əhəməni dövləti]]nin X,XI və XIV əyalətlərində sakların yaşadığnı yazır.Bu əyalətlərdə yaşayanların heç də hamısı Şimaldan gələnlər deyildi.Məsələn Əhəmənilərin XIV əyaləti [[Orta Asiya]]nın müəyyən hissəsini əhatə edirdi.(Herodot,II,23) Deməli bu ərazidəki saklar elə binadan [[Orta Asiya]]da yaşayanlar idilər.[[Midiya]] ərazisinə saklar Cənub-Şərqdən,yəni [[Orta Asiya]]dan da gələ bilərdilər.Həmçinin mənbələrdən [[madaylar]]ın sakları [[Orta Asiya]]dan [[Midiya]] ərazisinə köçürmələri də məlumdur.[[Midiya]]nın [[Orta Asiya]]dakı əyalətlərinə e.ə. 550-ci ildən sonra [[Əhəmənilər]] yiyələnmişdilər.E.ə. V əsrdə yaşamış [[Ktesiy]] yazır ki,Əhəmənilər sülaləsinin banisi Kir dövründə Orta Asiya sakları Əhəmənilərə tabe idi.Əhəməni ordusunda saklar da var idi.Kirin [[Babilistan]]ı tutması şərəfinə təşkil olunmuş atçapma yarışında bir sak əsgəri qalib çıxmışdı.E.ə.519-cu ilə aid [[Bisütun qaya yazısı]]nda [[İran]]ın tabeliyindən çıxmış [[Orta Asiya]] xalqları (Marquş,yəni Marqiana,Sataquş,Parfiyanlar və s.) ilə yanaşı,saklar qeyd olunmuşdur.
[[Şəkil:Şişpapaq saklar Bisitun qayalarında.jpg|thumb|left|250px|Bisitun qayalarında Şişpapaq (Tiqraxuda) sakların təsvirləri (bu təsvirlərdəki insanlar qıyıqgözlüdür ki, bu da sakların farsdilli olmasıyla bağlı iddianı puç edir)]]
[[Herodot]]un qeyd etdiyi XI əyalət indiki [[Şimali Azərbaycan]]a aid olan ərazinin bir hissəsi –[[Kür]]lə [[Araz]]ın birləşdiyi yerdən [[Xəzər]]ədək olan ərazidən Cənuba doğru uzanan əraziləri əhatə edirdi.Lakin bu ərazi tarixən [[Manna]]ya,sonra [[Midiya]]ya,e.ə. 550-ci ildən-331-ci ilə kimi fars [[Əhəmənilər dövlətiİmperiyası|Əhəmənilər dövlətinə]], bu dövlət [[Makedoniyalı İskəndər]] tərəfindən məhv edildikdən sonra isə [[Atropatna]]ya tabe olmuşdu.Bu əyalətin coğrafi kordinatları dəqiqliyi ilə məlum olmasa da Güman ki bu əyalətə [[Xəzər]] dənizinin Cənub-Qərb sahilləri də daxil idi.[[Herodot]] məhz burada başqa tayfalarla – pantimat,pavsik və doriyetlərlə yanaşı,sakların da yaşadığını yazmşdı.Qədim mənbələrdən məlum olur ki,bu əyalətdə saklar iki mahalda məskun idilər:Sakasində və Balasakanda.
 
[[Strabon]] (I əsr) [[Atropatena]] ərazisində Sakasena adlı əyalətin adını qeyd edir.(Strabon,XI,7,2) Bu ad saka etnonimindən və türkcə mənsubiyyət bildirən "-sin" (-çin,-şin) şəkilçisindən ibarətdir.Həmin Sakasena (əslində Sakaşin) [[Astara]] rayonunun ərazisində Sakaşon və Sakşon toponimlərində indiyədək qalmışdır.Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki,bu Sakaşin talışların əcdad olan kadusların ərazisində yerləşirdi.Çünki,e.ə. V əsr müəllifi [[Ksenefont]] da gürgünların və [[kaduslar]]ın qonşuluğunda sakların yaşadığını yazmışdır. (Ksenefont,V,3,24) Qədimdə indiki [[Muğan]] və [[Salyan]] düzlərində kaspilər məskun idilər və ona görə də bu ərazi antik müəlliflərin əsərlərində Kaspiana adlanırdı.Saklar bu ərazidə məskunlaşdıqdan sonra isə bu əyalət Balasakan (türkcə "pala" – düzənlik sözü və sak etnonimindən) adlanmışdı.Balasakan toponimi ilk dəfə III əsrdən məlumdur.Axırıncı dəfə Balasacan formasında bu toponimi XIII əsr müəllifi [[Yaqut əl-Həməvi|Yaqut Həməvi]] işlətmişdir.[[Qiyasəddin Qeybullayev|Q. Qeybullayev]] yazır ki,ehtimal etmək olar ki,eramızdan əvvəlki son əsrlərdə saklar [[kasplər]]i sıxışdırmış və onların ərazisinə yiyələnmişdilər.Bir antik mənbədə kaspilərin ətrafında at əti yeyənlərin yaşadığı göstərirlir.At əti yeyən bu köçərilər gümün ki,saklar idilər.