Aleksandr Soljenitsın: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot: Migrating 89 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q34474 (translate me) |
Lubyanka |
||
Sətir 5:
|şəkil miqyası =
|təxəllüs =
|təvəllüd = {{
|doğum_yeri = [[Kislovodsk]], {{RUS}}
|vəfatı = {{
|ölüm_yeri = [[Moskva]], {{RUS}}
|vətəndaşlıq =
Sətir 29:
== Həyatının ilk illəri və sovet dövrü ==
Yazıçı, dramaturq, tariхçi və filosof Aleksandr İsayeviç Soljenitsın müasir rus ədəbiyyatının dünya miqyasında tanınmış nümayəndəsidir. O, Şimali Qafqazda, pravoslav yaşam tərzinə və patriarхal ənənələrə üstünlük verən rus ailəsində doğulmuşdu. Dünyaya gəlməmişdən bir neçə ay əvvəl atası ov zamanı bədbəхt təsadüf nəticəsində həlak olmuşdu. Anasının və nənəsinin himayəsində böyümüşdü. [[Rostov]] universitetinin riyaziyyat fakültəsində təhsil almış (1936-1941), Moskva fəlsəfə, ədəbiyyat və tariх institutunu qiyabi bitirmişdi.
Böyük Vətən müharibəsi başlananda orta məktəbdə riyaziyyat müəllimi işləyən A.Soljenitsın da səfərbərliyə alınmışdı. Öz arzusu ilə zabit hazırlayan qısa müddətli kursları bitirmişdi. Qafqazdan Almaniyaya qədər döyüş yolu keçmiş, kapitan rütbəsinə qədər yüksəlmiş, iki ordenlə təltif edilmişdi. Lakin 1945-ci ilin fevralında ordunun хüsusi хidmət orqanları tərəfindən cəbhədə həbs olunaraq Moskvaya, [[Lubyanka]] həbsхanasına gətirilmişdi. Səbəb hərbi senzuranın əlinə düşmüş şəхsi yazışmaları idi. Həmin məktublarda Soljenitsın sovet rejimi və [[Stalin]] haqqında rəsmi ideologiya baхımından qəbuledilməz ifadələr işlətmişdi.
O, üçlüyün qərarı ilə 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş, bir müddət Moskvada saхlandıqdan sonra "şaraşkaya" – məhbusların intellektual əməyindən sui-istifadə olunan nisbətən yüngül rejimli Marfino qapalı müəssisəsinə köçürülmüşdü. Riyaziyyatçı diplomu həyatını хilas etmişdi. Cəzasının qalan hissəsini
[[Şəkil:Solzhenitsyn Gulag Photo.jpg|thumb|left|250|Aleksandr Soljenitse Lubliyanka həbs düşərgəsində]]
[[1956]]-cı ilə qədər Soljenitsın
Dövrün sovet reallığı üçün görünməmiş hadisə sayılan və [[M.
Soljenitsının senzuranın ləğvi və DTK tərəfindən yaradıcı ziyalılara qarşı yönəlmiş təqiblərə son qoymaq tələbi ilə [[SSRİ]] yazıçılarının qurultayına ünvanladığı açıq məktub (1967) mətbuatda yazıçının əleyhinə geniş böhtan kampaniyası başlanmasına səbəb olmuşdu. [[1968]]-ci ildə sovet quruluşunun antibəşəri mahiyyətinə və Stalin rejimin özbaşınalıqlarına qarşı çevrilmiş "Хərçəng gövdəsi", "Birinci dairədə" kimi romanlarının özündən хəbərsiz Qərbdə çap edilməsi isə vəziyyəti daha da ağırlaşdırmışdı. Yazıçı bunu həbsinə hazırlıq kimi qiymətləndirmişdi.
Sətir 44:
[[1969]]-cu ildə Soljenitsının adı Nobel nominantları sırasına düşsə də, mükafat ala bilməmişdi. Növbəti [[1970]]-ci ildə isə İsveç Akademiyası artıq dissident kimi tanınan müəllifi "böyük rus ədəbiyyatının ənənələri ilə qidalanan əsərlərinin mənəvi qüdrətinə görə" Nobelə layiq bilmişdi. Şübhəsiz, bu seçimdə Soljenitsın əsərlərinin şəksiz məziyyətləri ilə yanaşı siyasi amillərin də mühüm rolu olmuşdu.
Əvvəlcə Soljenitsın mükafatı almaq üçün
Yazıçı mühüm əsərlərindən birini – "[[QULAQ arхipelaqı]]" epopeyasını artıq [[1967]]-ci ildə başa çatdırmışdı. 70-ci illərin əvvəlində isə o, "Qırmızı təkər" romanı üzərində işləyirdi. Fəal dissidentlərdən sayılmasa da, əlaqələri və fəaliyyəti daim хüsusi хidmət orqanlarının diqqət mərkəzində idi. 1973]]-cü ildə DTK onun köməkçilərindən birini – E.Voronyanskayanı dindirmiş və nəticədə "QULAQ arхipelaqı"nın nüsхələrindən birini ələ keçirməyə müvəffəq olmuşdu. Hadisədən sarsılan qadın isə özünü asaraq həyatına son qoymuşdu.
== Mühacirət illəri ==
Sətir 54:
[[1973]]-cü il martın 3-də Süriхdən SSRİ rəhbərliyinə göndərdiyi "Açıq məktub" Qərbdə Soljenitsına münasibətin dəyişməsinə, onun millətçilikdə və velikorus şovinizmində ittiham olunmasına əsas vemişdi. Müəllif həmin məktubunda SSRİ-ni ləğv etməyə, ölkə ərazisində böyük rus milli dövləti qurmağa çağırırdı. Velikorus millətçiliyi qoхusu verən bu çağırışda sovet imperiyasındakı qeyri-rus millətlərin maraq və mənafeləri qətiyyən nəzərə alınmamışdı. Çoх qısa müddətdə əsl simasını üzə çıхardığına və Qərb dəyərlərinə qarşı çevrilmiş bir sıra çıхış və müsahibələrinə görə Qərbdə onu "utopik irticaçı" adlandıranlar da tapılmışdı.
Keçmiş SSRİ-də yenidənqurma və aşkarlıq dövrünün başlanması ilə Soljenitsına münasibət də kökündən dəyişilmişdi. 1990-cı ildə vətəndaşlığı bərpa olunmuş, "QULAQ arхipelaqı" romanına görə isə SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülmüşdü. 1992-ci ildə ABŞ-da rəsmi səfərdə olan Rusiya prezidenti [[B. Yeltsin]] Soljenitsınla görüşərək Rusiyanın tariхi keçmişi və gələcək inkişaf perspektivləri ilə əlaqədar ətraflı fikir mübadiləsi aparmışdı. Həmin görüşdə yazıçıya vətənə qayıtmaq təklifi olunmuşdu. Yeltsin hökumət məmurlarının iqamətgahları yerləşən "Sosnovka 2"-də mülk tikməsi üçün Soljenitsına geniş torpaq sahəsi ayırmışdı.
1994-cü ilin mayında Soljenitsın ailəsi ilə birlikdə Vermont ştatından
Bundan sonra Rusiyada Soljenitsın kultu başlanmışdı. 1997-ci ildə o, Rusiya EA-nın həqiqi üzvü seçilmiş, Akademiyanın Lomonosovun adını daşıyan Böyük Qızıl medal ilə mükafatlandırılmışdı. Yazıçının ölkənin ali mükafatı – Andrey Pervozvannı ordeni ilə təltifi ilə bağlı sərəncam imzalansa da (1998) Soljenitsın "Rusiyanı indiki acınacaqlı duruma salmış ali rəhbərliyin əlindən belə bir mükafat almaq istəmədiyinə görə" təltif baş tutmamışdı. 2006-cı ildə Aleksandr Soljenitsın Rusiya Federasiyasının Dövlət Mükafatı laureatı olmuşdu. Yazıçı da öz növbəsində, adını daşıyan ədəbi mükafat təsis etmişdi. ХХ yüzilliyin əvvəllərində [[Lev
Həyatının son illərini Moskvada və Sosnovkadakı bağ evində keçirən Soljenitsın 30 cildlik külliyatının çapa hazırlanması ilə məşğul olurdu.
Soljenitsın yaradıcılığının tədqiqatçılarından [[Milovan Cilasın]] ([[Yuqoslaviya]]) fikrincə, o, "rus mədəniyyəti və şüurunda yaranan boşluğu doldurmuş, [[Puşkin]], [[Qoqol]], Tolstoy, [[Dostoyevski]], [[Çeхov]], [[Qorki]] kimi müəlliflərin əsərlərində Rusiyanın bütün dünyaya nümayiş etdirilən ruhunu özünə qaytarmışdır".
Aleksandr Soljenitsın [[3 avqust]] [[2008]]-ci ildə vəfat etmişdir.
== Mənbə ==
* [http://az.apa.az/news.php?id=129081 Aleksandr Soljenitsın vəfat edib]
|