09:51, 11 iyul 2013 tarixindəki versiya redaktə 91.191.206.72 (müzakirə) Redaktənin izahı yoxdur ← Əvvəlki redaktə		16:30, 11 iyul 2013 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar 91.191.206.72 (müzakirə) Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 5: ==İntihar== Emil Durkhaymın sosiologiya, və ümumiyyətlə, bütün elm aləminə verdiyi ən böyük tövhə şübhəsiz ki onun intihar hadisələri ilə bağlı apardığı araşdırmalar olmuşdur. Durkhayma qədər təkcə Qərbdə deyil, bütün dünyada intiharın səbəbi hər zaman intihar edən şəxsin səhhətində və psixoloji durumunda görülürdü, lakin Durkhaym kəşf etdi ki, intiharın səbəbi fərdin özündən çox onun yaşadığı ətraf mühitdə axtarılmalıdır. Durkhaym araşdırmasına müxtəlif Avropa ölkələrindəki intiharla bağlı statistik məlumatları yığaraq başladı. O tez bir zamanda gördü ki müəyyən qrup insanlar (katoliklər, qadınlar, varlı şəxslər, cavanlar) digərlərindən (protestantlar, kişilərdən, qocalardan, imkansızlardan) daha az hallarda intihara əl atırlar. Buna görə də Durkhaym intiharı sosial fakt adlandırdı. Sosial fakt insanların yaratdığı, lakin onların nəzarətindən çıxan və onlara istər-istəməz təsir edən sosial fenomenə deyilir.Məsəl üçün, intihar hadisəsi sadə insanların nəzarətində olmayan sosial-iqtisadi və siyasi durumla olduqca sıx əlaqədədir və ətraf mühitdə baş verən dəyişikıiklər insanın şəxsi həyatına da təsir edir. Durkhaym intiharı 2 qrupa (hər qrupun özu də 2 qrupa bölünür) ayırıb. Bir qrup cəmiyyətə inteqrasiya (l'intégration sociale) və digəri insanların mənəvi dəyərlərinin ~~kontrolu~~nəzarəti (regulation morale) adlanır. Cəmiyyətə olduqca sıx bağlı olan və cəmiyyətin qoyduğu qayda-qanunlara və dəyərlərə son dərəcə yüksək formada əməl edən şəxsin törətdiyi intihar altruistic intihar adlanır. Məsəlçün, bəzi qəbilələrdə və hətta nisbətən sivilizasiyalaşmış bölgələrdə (Hindistanın bəzi bölgələrində) qadının onun həyat yoldaşı öldüyü zaman intihar etməsi yüksək dəyərləndirilir çünki o insanların inancına görə belə vəziyyətdə inithar etmək dini cəhətdən də qəbul edilir və digər dünyada mükafatlandırılır. Digər altruistic intihar isə digərləri uğrunda öz canından keçən insanlara aid edilir. Bu qrupa müharibə zamanı düşmənə əsir düşməkdənsə özünü öldürən vı yaxud ailəsi, cəmiyyəti və digərləri uğrunda öz canına qəsd edən insanlar aiddir. Durkhaym insanı cəmiyyətə bağlayan və intihar riskini azaldan faktorlar olaraq din və cəmiyyətdəki dəyərləri göstərib. Durkhayma görə dinin güclü olduğu mühitdə intiharın baş vermə ehtimalı aşağı enir çünki din intiharı pisləyir. Bundan əlavə olaraq da dinin və dəyərlərin güclü olduğu cəmiyyətlərdə adətən insanlar arasındakı bağlar sıx olur. Bu sıxlıq fərdi insanlara çətin zamanlarda, problemlərlə üzləşən anda onları intihar çəkindirməyə qadirdir. Belə ki primitiv və tam müasirləşməmiş cəmiyyətlərdə insanlar birbiri ilə daima sıx əlaqədə olurlar, problemlərini bölüşüb digərlərindən rahatlıqla məsləhət alırlar. Nəticədə də ciddi problemlə üzləşən şəxs intihardan əl çəkir. Lakin, müasir cəmiyyətlərdə bu sıxlıq xeyli azaldığı üçün intihar riski çoxalır (xüsusən də ailəli və ya ata anası və dostları olmayan insanlar intihara tez əl atırlar). İntiharın əksər dinlər tərəfindən pislənməsi də insanları inithardan çəkindirən ünsürlərdən biridir. Durkhayma görə əgər din və dəyərlər öz gücünü itirsə və insanların cəmiyyətlə olan əlaqəsi pozulsa, bu zaman egoist intiharların sayı artır. Bu növün egoist adlanmasının səbəbi odur ki cəmiyyətlə və digərləri ilə əlaqəni itirən, həyatda məna görməyən və dini ünsürləri nəzərə almayan şəxs yalnız və yalnız problemlərdən çıxış yolunu intihara əl ataraq ölməkdə görür. Bu davranış ona görə də egoist davranış adlanır. Bu tip intihar hadisələri müasir dövrdə tez-tez baş verir, xüsusən də insanlar arasında mehribançılığın və dinin təsiriniin itdiyi cəmiyyətlərdə bu tip hallar artan tempdə müşahidə olunur. İntiharla bağlı digər kateqoriyada, insanların mənəvi dəyərlərinin ~~kontrolu~~nəzarəti kateqoriyasında isə Durkhaym anomique (anomik) və fataliste (~~fatalist~~ şəxsi həyatın dözülməz dərəcədə başqası tərəfindən idarə edilməsi ) intiharları barədə danışıb. Anomique- Bu söz fransız dilindən tərcümədə dəyərlərin itməsi, cəmiyyətdəki dəyərlərin, qayda-qanunların insanlar üzərindəki nəzarətinin itməsi deməkdir. Ona görə də Durkhaym çaşqınlıq, xaos, özbaşınalıq, dəyərlərin itdiyi şəraitdə baş verən intiharlara anomique adı vermişdir. Məsəl üçün, ciddi iqtisadi, sosial və ya siyasi mənfi dəyişikliklərin müşahidə olunduğu cəmiyyətlərdə anomique intiharlar artır. Bu dəyişikliklərdən mənfi təsirlənən insanın özünə qəsd etməsi anomique intihar adlanır. Bir başqa formada desək, məsəl üçün, varlı bir insan çox qısa zamanda müflisləşib intihara əl atırsa, bu intihar anomique adlanır, çünki o insanın həyatında ciddi mənfi dəyişiklik baş verir və bu dəyişiklik onun üçün dözülməz olur. Lakin, nə qədər təzadlı olsa da, müharibə zamanı adətən özünə-qəsd halları artmır. Səbəb olaraq Durkhaym deyib ki insanların birlik olmaq və düşmənə qalib gəlmək istəyi onları intihardan çəkindirir. Ona görə də hər mənfi dəyişikliyin intiharların sayını artırdığını demək düzgün olmazdı. Fatalist-Bu tip intiharlar adətən şəxsi həyatı, dini-mənəvi düşüncələri başqası tərəfindən həddən artıq nəzarət altında olan insanlar tərəfindən həyata keçirilir. Nümunə olaraq quldarlıq dövründə yaşayan qulları göstərmək olar. Onlar şəxsi azadlıqlarını tam itirmiş insanlar idilər və quldarlar tərəfindən dözülməz həyat şəraitinə məhkum edilmişdilər, və buna görə də çoxları çıxışı intiharda görürdülər. Cəmiyyətə inteqrasiyada

Emil Durkhaym: Redaktələr arasındakı fərq