'''Xoy''' — İran İslam Respublikasının [[Qərbi Azərbaycan ostanı]]ndakı [[Xoy şəhristanı]]nın inzibati mərkəzi. Şəhər ərazisi 30 kv.km.-dir .<ref>[http://www.khoy-ag.ir/tabid/1400/Default.aspx فرمانداری ویژه شهرستان خوی > منوی عمودی > معرفی شهرستان]</ref> [[2006]]-cı ildə aparılmış siyahıya almanın yekunlarına əsasən əhalisi 181 465 nəfərdir.<ref>[http://www.xist.org/cntry/iran.aspx GeoHive: Global Statistics]</ref>
Xoy şəhərinin tarixi Me.ə. Ö 3000-4000 yılllarına qədərillərindən uzanarbaşlayır. SümerŞumer qaynaqlarındamənbələrində adı keçənçəkilən Arrata adlı bölgənin bu günkigünkü UrmiyeUrmiya ilə Van şəhərləri arasındakı bölgə olduğunuolduğu tarixçilər ifadətərəfindən etmişdirtəsdiqlənmişdir. VəO buradaillərdə obu illərdəbölgədə yaşayışməskunlaşmanın olduğunuolması belgelemektedir.da İlköz təsdiqi tapmışdır. əvvəlƏvvəlcə Xoy şəhəri,AzərbaycandaAzərbaycan ərazisində qurulan Manna Dövlətidövlətinin sərhədləri içində ikən dahaolmuş, sonra Van və ətrafındaonun hökmətrafını sürənözündə Urartularbirləşdirən Urartu dövlətinin hakimiyyətinəərazisinə girdiqatılmışdır. İslam dininin yayılması və dövlətininxilafətin bu coğrafiyanı dabölgəni ələ keçərməsiyləkeçirməsi ilə şəhər müsəlmanların əlinəidarə keçənaltına şəhərkeçmiş və uzun birillər dövrmüxtəlif beyliklerlebəyliklərin idarətərkibində olunduolmuşdur. Böyük Səlcuqlu hakimiyyəti zamanı Alparslanın Rum ordusunun gəlişini Hoy'daXoyda Xəbərxəbər aldığı mənbələrdətarixi keçməkdədirmənbələrdən məlumdur. Xoy, Anadolunun alınmasında əsasda Xoydan bir istehkam olaraqkimi istifadə edildiolunmuşdur. Şah İsmayıl ilə Yavuz Sultan Səlim arasındakı Çaldıran Döyüşüdöyüşü Xoy yaxınlarındayaxınlığında edildibaş vermişdir (1514). İran-Osmanlı müharibələrindəmüharibələri zamanı şəhər bir neçə dəfə OsmanlılarınOsmanlı İmperiyasının əlinə keçdikeçmişdir. Şəhər,Sonda Osmanlıyenə idarəsindəndə sonraİran təkrarsərhədləri İraniçinə hakimiyyətinə keçmişdirqatılmışdır. Xoy,Xoyun adı müxtəlif xalq dastanlarında və hekayələrindərəvayətlərində də keçərçəkilir.
1.Dünya müharibəsində ermənilər ilə Osmanlılar arasında Xoy və ətrafında şiddətli döyüşlər yaşanmışdır. (Bknz. Qafqaz Cəbhəsi)
== Etimologiyası ==
Xoy adına tarixi qeydlərdə ilk olaraqdəfə [[844]]-cü il tarixliildə İbn Hordatbeh'inHordatbehin MesalikMəsalik və memalikiməmaliki adlı əsərində keçirrast gəlinir. O illərdə də Xoy olanvaxtdan şəhərin adı heç dəyişmədənbir günümüzədəyişikliyə qədərməruz gəlmişdirqalmamışdır. Adın mənşəyi haqqında isə müxtəlif fikirlər vardırmövcuddur. ƏrəbcəƏrəb qaynaqlaramənbələrinə görə "Hovayy" adı "geniş vadi" mənasını verən "Havv" adıyla elineyni idilidirkökdəndir və şəhərin adının qaynağıdırkökü bu sözdəndir. İranlı tarixçi MehmetMəhəmməd EminƏmin Riyahi isə Xoy adınıadının 2700 il əvvəl Xoy yaxınlarında qurulan [[Urartu]] şəhəri Ulhu və ona bağlı Sardorihort (Sardorixort) qalasının adından alındığı ehtimalını irəli sürür. Xoy erməni qaynaqlarında "səs", Pəhləvi dilində "duz" və "tər" mənasındamənasını verən Xoy və Hey vəsözləri Azərbaycanilə qaynaqlardaqeyd isəolunur. QoyunAzərbaycan adınınmənbələrində zamanlaşəhərin dəyişərəkadının Xoy"qoyun" şəklinəsözünün gəldiyitransformasiya belirtilmiştir.olunmuş Kentinvariantı Qacarolduğu xanədanı zamanındakı ünvanı isə Daru's-Sefa'dırbildirilir. (xoşluq, gözəllik, rahatlıq ölkəsi mənasında
