Plebsin patrisiatla mübarizəsi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 24:
Ümumiyətlə kodifikasiya plebsin uğuru idi, maqistratların özbaşınalığının yerini qanun tuturdu. Ölümə məhkum olunmuşun [[komisia]]lara [[appelyasiya]]sı([[provokasiya hüququ]]). Buna baxmayaraq bəzi qanunlar plebsə qarşı idi: borc hüququ çox sərt idi, patrisilərlə plebeylər arasındaki nigahlar isə qadağan idi.
E.ə 451-450-ci illər hadisələri az qaldı mürtəce çevrilişə gətirsin. Appi Klavdi başda olmaqla desimvirlər vəzifə səlahiyətlərini başa vurmaqdan imtina etdilər, plebeylərin Romadan yeni uzaqlaşması və senatdakı müxalifət onların istefasına gətirdi.
E.ə 449-cu ildə konsullar [[Lusi Valeri]] və [[Mark Horasi]]nin qanunlarına görə xalq tribunlarının toxunulmazlığı bərpa olundu. Provokasiya hüququ təstiq edildi. Bu qanunlar desimvirlərin ləğv etdiyi xalq nailiyətlərini bərpa edirdi. Nəhayət, plebeylərin də işatirak etdiyi [[triba]]lara görə yığıncaqlarda, qəbul edilmiş qərarlar qanun qüvvəsinə əldə etdi. İnnən belə [[tribut komisiaları]], [[kurial]] və [[senturial]] [[komisia]]larla birgə tam hüququlu xalq yığıncaqları növünə çevrildi. E.ə 445 il plebsin yeni qələbə isə ilə qeyd olundu. [[Kanuley qanunu]]na görə patrisilərlə plebeylərin nigahına icazə verildi. Bu hüquqdan ilk növbədə plebsin yuxarıları yararlandı. Qanun yeni patrisial-plebey zadəganlığı yaranmasında ilk addım oldu. Elə o vaxt da plebeylərin konsulluğa buraxılması məsələsi ilk dəfə qalxdı.
== Liçini-Seksti qanunu ==
{{Əsas|Liçini-Seksti qanunu}}
E.ə 444 ildə Romada konsulların əvəzinə konsul səlahiyətli tribun adlandırılan, sayları 3 dən 8 qədər olanların seçilməsi praktikası tətbiq olunmağa başladı. Bu maqistratura plebeylərə əlçatan idi. Cari ildə kimin konsulların yoxsa tribunların seçilməsi məsələsini senat həll edirdi.
Buna cavab olaraq e.ə 443 ildə konsulun səlahiyətində [[senz]] yaratmaq və icmanın tərkibinə nəzarət etmək səlahiyəti alındı və, ancaq patrisilərdən seçilən yeni maqistratlara-[[senzor]]lara verildi.
E.ə V əsrin ikinci yarısında zümrələrin mübarizəsi bir az səngiyir. Əsas səbəb qonşulara qarşı uğurlu hucumlar və bir sıra yeni koloniyanın çıxarılması idi ki, bu aqrar məsləni qismən həll etmək imkanı verdi. E.ə 406 cı ildə [[Veyyi]] şəhərinin böyük ərazisi işğal edildi, lakin 390 ildə Roma [[qallar]]ın hucumuna məruz qaldı. Qalların hucumu yeni böhran yaratdı, hansı ki öz apoqeyinə e.ə 376 ildə çatanda, xalq tribunları [[LiçiniyLiçini]]Sekstiy qanunu[[Seksti]] adlandırılan üç qanun lahiyəsi irəli sürdü: birincisi, bir əldə 500 yuqerdən(125 hektar) artıq torpaq saxlamaq qadağan edildi, bu içtimai torpağın daha çox balanslaşdırılmış paylanmasını təmin etməli idi;
ikincisi, konsulyar hakimiyətli tribun təsisatı ləğv edilirdi, bunun əvəzində həmişə, biri plebey olmaqla, konsullar seçilməli idi. Bu qanunla patrisial-plebey aristokratiyası(nobilitet)əsaslı surətdə öz mövqelərini möhkəmləndirdi.
Patrisilər şiddətli müqavimət göstərdilər, qanun ancaq e.ə 367 ildə qəbul edildi. Lakin aqrar və borc məsələləri həll edilməmiş qaldı. Roma vəziyyətdən başqa cürə çıxdı - işğal hesabına. E.ə IV əsrin 40 cı illərindən Roma hucuma keçdi və e.ə III ortalarına İtaliyanın sahibi oldu. Yeni torpaqlara 30 koloniya çıxarılmışdır və bir sıra yeni triba yaradılmışdı, bu böhranın kəskinliyini azaltdı və sosial mübahisənin yumşalması üçün əsas oldu.
[[Liçini-Seksti]] qanunlarından bir az sonra plebeylər üçün başqa vəzifələr də əlçatan oldu, o cümlədən [[senzor]], [[diktator]] və [[pretor]].
E.ə IV əsrin ikinci yarısında xalq yığıncaqlarının qərarlarını "atalar"(senat və patrisial kurial komisialar) tərəfindən qəbulu qaydası dəyişdirildi.
 
== Qaynaq ==