SSRİ tarixi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Yeni səhifə: 11 mart 1985-ci ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Birinci katibi vəzifəsinə Mixail Qorbaçov təyin olunur 24 fevral 1985-ci il, M.Qorbaçov Rusiya Federasiyasi Al...
 
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{təkrarlanan məqalə|Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı}}
{{vikiləşdirmək}}
11 mart 1985-ci ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Birinci katibi vəzifəsinə Mixail Qorbaçov təyin olunur
24 fevral 1985-ci il, M.Qorbaçov Rusiya Federasiyasi Ali Sovetinə və yerli sovetlərə seçkilərdə səs verir. 2 həftədən sonra SovİKP Siyasi Bürosunun üzvü olan Qorbaçov Baş katib seçilir. 19 noyabr 1985-ci ildə İsveçrədə M.Qorbaçov JenevrəCenevrə sammitində ilk dəfə olaraq ABŞ prezidenti Ronald Reaganla görüşür. Ardınca 25 fevral, 1986-cı ildə Kommunist Partiyasının 27-ci qurultayında Qorbaçov aşkarlıq siyasətini elan edir. 2 aprel, 1986-cı ildə [[Yakutsk]]da yerli yakutlarla miqrant rusiyalılar arasında toqquşma baş verir. Bu münaqişə Qorbaçov hakimiyyətə gələndən sonra etnik zəmində ilk münaqişə sayılır. 26 aprel, 1986-cı ildə partlayış nəticəsində Çernobıl atom elektrik stansiyası tamamilə dağılır. 16 dekabr, 1986-cı ildə məşhur dissident Andrey Saxarov ev dustaqlığından azad olunur, onun Qorki sürgünündən Moskvaya qayıtmasına icazə verilir. 16-19 dekabr, 1986-cı ildə Almatıda Jeltoqsan iğtişaşları baş verir. Qazaxstan Kommunist partiyasının birinci katibi vəzifəsinə Kumayevin yerinə millətcə rus Gennadiy Kolbinin təyin edilməsinə qazax gənclər etiraz etdilər. Etirazları yatırarkən yüzlərlə adam yaralandı, ölənlər oldu. 27 yanvar, 1987-ci ildə Qorbaçov Mərkəzi Komitənin plenumunda yenidənqurma (perestroyka) siyasətini elan edir. İyun-iyul, 1987-ci ildə Krım tatarlarının Qızıl Meydanda kütləvi etiraz aksiyaları zamanı onlar öz torpaqlarına qayıtmağı tələb edirdilər. Bu, Sovet İttifaqında ilk təşkil olunmuş etnik aksiya idi. Xarici media, xüsusilə Azadlıq radiosu, Amerikanın səsi and BBC bu aksiya barədə geniş məlumat verəndən sonra Sovet mətbuatı hadisə haqda kiçik məlumat verməyə məcbur oldu. Sonda Krlm tatarları Sovet rəhbərliyi ilə görüşüb tələblərini çatdıra bildilər. 21 oktyabr, 1987-ci ildə Kommunist partiyası Moskva şəhər komitəsinin sədri və Siyasi Büro üzvü Boris Yeltsin Mərkəzi Komitənin iclasında islahatların tempinin zəif olmasına görə Qorbaçovu sərt tənqid edir. 11 noyabrda Yeltsin partiya vəzifələrindən çıxarılır. 8 dekabrda Vaşinqtonda Reyqan-Qorbaçov sammiti keçirilir. Avropada orta-mənzilli nüvə silahlarının ləğvinə dair İNF sazişi imzalanır. 15 yanvar 1988-ci ildə Kişinyovda Moldova SSR-də Alekse Mateevice adına Ədəbiyyat Klubunun yaradılması, sonradan bu klub Moldova Xalq Cəbhəsinin ziyalı özəyinə çevrildi. Alekse Mateevice (1888 - 1917) Rumın şairi və "Limba Noastra"nın (Bizim dilimiz) müəllifidir. O, həm də Bessarabiyada yerli əhalinin rumın mənsubiyyətini güclü dəstəkləyənlərdən olub. Fevral ayında Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin yerli soveti SSRİ Ali Sovetinə müraciət edərək Ermənistan Sovet Sosialist respublikasına daxil olmaq istəyir. Yerevanda yüz minlərlə erməni küçələrə çıxıb bu təklifə dəstəyini bildirir və qeyri-formal təşkilat olan “Qarabağ Komitəsi” formalaşır. Ermənilərlə toqquşmada bir azərbaycanlının ölümü barədə sovet mediasının yazdıqları Bakıdan şimalda yerləşən Sumqayıt şəhərində ermənilər əleyhinə kütləvi çıxışlara səbəb olub. Rəsmi xəbərlərdə 30 nəfərin öldüyü deyilir, ermənilər bu rəqəmin daha yüksək olduğunu iddia edirlər. Mart ayında Dağlıq Qarabağ Vilayət sovetinin qərarına cavab olaraq baş katib Mixail Qorbaçov bəyan edir ki, sovet respublikalarının sərhədləri dəyişməzdir. Moskva Dağlıq Qarabağa yardım və investisiya paketi elan edir.
 
14 aprel 1988-ci ildə 1989-cu il fevralın 15-cən sovet əsgərlərinin Əfqanıstandan çıxarılmasına dair Cenevrə Sazişi imzalanıb. SovİKP-nin 19-cu Qurultayında Qorbaçov Xalq Deputatları Sovetinə seçkiləri elan edir. Sentyabr-oktyabr aylarında etnik təmizləmələrdən sonra, Dağlıq Qarabağ və Ermənistandan azərbaycanlılar Azərbaycana qaçır. Dekabr ayında Qarabağ Komitəsinin üzvləri həbs olunub Moskvaya aparılır, orada onları 1989-cu ilin mayına kimi həbsdə saxlayırlar. Yanvar 1989-cu ildə Moskva Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti üzərində birbaşa idarəçilik təqdim edir, ancaq noyabrın sonunda onu götürür. Sovet ordusunun müdaxiləsi Azərbaycan və Ermənistan arasında vəziyyəti daha da gərginləşdirir. 16 fevral 1989-cu ildə Ukraynanın Perstroyka üğrunda Xalq Hərəkatı manifestini dərc edib milli dirçəlişə və müstəqilliyə çağırır. Mart ayında Xalq Deputatları Sovetinə keçirilən seçkilərdə anti-kommunistlər böyük uğur qazanır: Boris Yeltsin, Andrey Saxarov, Anatoly Sobçak və digər demokratlar Sovet parlamentində yer qazanırlar. 9 apreldə Sovet qoşunları Tbilisidə müstəqillik nümayişləri iştirakçılarına hücum edir, 20 nəfər ölür. 20 mayda Moldovada Xalq Hərəkatının yaradılması tələb olunur. 25 may-9 iyunda Xalq Deputatları Sovetinin ilk iclası keçirilir. Canlı televiziya yayımında Saxarov Qorbaçovla toqquşur. İyun-iyul aylarında Qarabağ ermənilərinin separatçılıq tələbinə etiraz olaraq Bakıda kütləvi etiraz nümayişlərinə səbəb olur. Bu nümayişlərdə qeyri-formal təşkilat Azərbaycan Xalq Cəbhəsi yaranır (16 iyul 1989). Avqust ayında Azərbaycandan Ermənistan və Dağlıq Qarabağa gedən dəmiryol nəqliyyatının hərəkəti dayandırılır. 23 avqustda Baltik respublikalarının sakinləri 600 km-lik insan zənciri qurmaqla Molotov-Ribbentrop paktının 50-ci ildönümünü qeyd edirlər. Tədbirdə 1 milyon insan iştirak edib. 9 noyabrda Berlin Divarı dağıdılır. 2-3 dekabrda Qorbaçov və ABŞ prezidenti Corc Buş Malta samitində Soyuq Müharibənin bitdiyini elan edirlər. 14 dekabrda Andrey Saxarov Xalq Deputatları Sovetində münaqişəli iclasdan qayıdandan sonra vəfat edir.