Akkad: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 31.170.241.205 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Gemini1980 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. |
|||
Sətir 1:
▲== Suenin d[[Şəkil:Stele Naram Sim Louvre Sb4.jpg|thumb|Akad padşahı Nara-Sin]]
'''Aqade''' — Cənubi [[Mesopotamiya]]nın şimalında Sippar(indiki Abu Habba) yaxınlığında qədim şəhər.Akkad şəhəri İkiçayarasının zəngin şəhərlərindən, Akkad dövləti isə regionun qüdrətli dövlətlərindən idi.[[Babilistan]]ın sami əhalisinin yaşadığı şəhərlərdən biri. Akkad dövlətinin yeri hələlik dəqiq məlum deyil. E.ə 2300 ildə [[Sarqon]]un(Qədim) yaratdığı böyük Akkad padşahlığının paytaxtı olmuşdur. O, hakimiyyətə gəldikdən sonra Akkad şəhərini saldırmış və onu paytaxt etmişdir. Akkad dövlətinin adı bu şəhərin adından götürülmüşdür. [[Sarqon]]un apardığı müharibələr nəticəsində Akkadın ərazisi xeyli genişlənmişdi. Onun dövründə Akkad nəinki [[Mesopotamiya|İkiçayarası]]nın, eləcə də [[Ön Asiya]]nın yeganə qüdrətli dövlətinə çevrilmişdi. Sarqonun nəvəsi [[Naram-Suen]]in (e.ə. 2236-2200) dövründə Akkadın nüfuzu daha da artmışdı. Naram-Suen ilk hökmdar idi ki, "Akkadın [[Allah]]ı" şərəfinə nail olmuşdu. Lakin qonşu dövlətlərlə müharibələr və daxili iğtişaşlar nəticəsində Akkad dövləti tədricən zəiflədi və tənəzzülə uğradı.E.ə təqribən 2200 ildə Akkadı yarımköçəri [[Kuti]](Quti) tayfaları dağıtmış,o vaxtdan [[Babil]] şəhəri Cənubi Mesopotamiyanın əsas mərkəzinə çevrilmişdi. Nəticədə Babil şəhərinin yüksəlişi [[Şumer]] və Akkad erasına son qoydu.<ref>Ana Britannica</ref>
__TOC__
==Akkad dövlətinin yaranması==
Akkad dövləti Cənubi Mesopotamiyanın şimalında, Sippar (indiki Abu habba) yaxınlığında qədim şəhərlərdən biri idi. Babilistanın sami əhalisinin yaşadığı şəhərlərdən biri idi. Akkad yeri hələlik dəqiq məlum deyil. E.ə. təqribən 2300-cü ildə Sarqonun yaratdığı böyük Akkad padşahlığının paytaxtı Akkad şəhəri olmuşdur. Sarqon mənşəyi etibarilə alt sosial təbəqəyə mənsub olmuşdur. Hələ qədimdə onun adı ilə bağlı əfsanələr yaranmışdı. Əfsanəyə görə o, Kiş hökmdarının sarayında nökər kimi işləmişdir.
Sətir 16 ⟶ 14:
Sarqonun uğurlu xarici və daxili siyasəti ölkədə müstəbid idarə qaydalarının bərqərar olmasına şərait yaratdı. Akkad dövlətinin siyasi yüksəlişi və qüdrətinin artması ölkənin daxilində olan ziddiyyətləri ləğv etmədi. Ölkədə üsyanlar baş verdi. Sarqona qarşı müxalifət yarandı, 55 il hökmranlıqdan sonra Akkadı qüdrətli dövlətə çevirmiş Sarqon sui-qəsd nəticəsində öldürüldü.
Sarqonun oğlu və varisi Rimuş ölkədə baş vermiş üsyanları yatırmaq üçün qəti tədbirlər gördü. Şumer şəhərlərinin üsyanı amansız yatırıldı. Elam İkiçayarasına müdaxilələri davam etdirirdi. Rimuş Elama iki hərbi yürüş təşkil etdi. Lakin daxili ziddiyyətlərə son qoyulmamışdı. Rimuş kahinlər təbəqəsinə arxalanaraq öz siyasi mövqeyini möhkəmləndirmək niyyətində idi. O, buna müyəssər ola bilmədi. Rimuş sui-qəsd nəticəsində həlak oldu. Onun qardaşı Maniştusu hakimiyyətə gəldi. O da ölkədəki həyəcanları yatırmağa və Elamı itaət altına almağa çalışdı. Maniştusu da kahinlərə arxalanırdı. Lakin onun da aqibəti pis oldu, atası və qardaşı kimi öldürüldü.
==Akkad dövlətinin [[siyasi]], [[iqtisadi]] və [[mədəni]] həyatı==
Sətir 33 ⟶ 31:
İkiçayarasınnın şimal-şərqində (ind. Şimali İraq və Cənubi Azərbaycan) yaşayan lullubi və kuti (quti) tayfalarının siyasi fəallığı Naram-Suenin dövründə daha da artdı. Lullubi hökmdarı Satuni Naram-Suenə qarşı ittifaq təşkil etdi. Naram-Suen “Qələbə sütunu” adlanan abidəsində bu birləşməni məğlubiyyətə uğratması barədə məlumat vermişdir. E. ə. XII əsrdə Elam hökmdarı Şutruk-Nahhunti bu abidəni qənimət kimi Suz şəhərinə aparmışdı: abidə qazıntılar zamanı oradan tapılmışdı. Abidə üzərində Naram-Suen və onun ordusunun dağlara qalxması, müttəfiq hökm¬darlardan birinin yaralanması, o birisinin isə aman diləməsi təsvir olunmuşdur. Bu daş abidə incəsənət əsəri hesab olunur.
Hakimiyyətinin son illərində Naram-Suen uğursuz müharibələr aprmalı olmuş¬dur. Epik əsərlərin birində Naram-Suenin Şumer dini mərkəzi Nippur şəhərinə qarşı yürüşü şərh edilmişdir. Yürüşün səbəbi aydın deyildir. Ola bilsin ki, Nippur din kahinləri Naram-Suenin şəxsiyyətinin ilahiləşdirilməsini rədd edirdilər. Naram-Suenin Nippura hücumu uğurla nəticələnmədi. Kutilər şəhər sakinlərinin köməyinə gəlmişdilər. Kuti hökmdarı Enridavazir, ola bilsin ki, Kuti dəstələrinin başında dururdu. Onun yazılı abidəsi Nippurda aşkar edilmişdir. Naram-Suenin hakimiyyəti illərində kutilər Akkad dövlətini tez-tez narahat edirdilər. Kutilərlə mübarizədə olan Elam hökmdarı Kutik-İnşuşinak (e. ə. 2240-2220-ci illər) yardım göstərirdi. Elam bu dövrdə Akkadla müqavilə ilə bağlı idi. Elam ilə Akkad arasında beynəlxalq müqavilədə Elam hökmdarı adından qeyd edimişdi: “Naram-Suenin düşməni mənim düşmənimdir,
== İstinadlar ==
<references/>
== Mənbə ==
*Anabritannika Ensiklopediası {{tr}}
| |||