Karfagen: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 3:
 
== Ümumi məlumat ==
'''Karfagen''' ''(finikiyalı Kartxadaşt, hərfi mənada -yeni şəhər.)'' Əsası e.ə 825-ci ildə finikiyalılar tərəfindən qoyumuşdur. E.ə VI-cı əsrdə öz '''[[metropoliya]]'''sı - '''[[Tir]]'''dən - ayrılmış və müstəqil dövlət olmuşdur. Karfagenin yerləşdiyi əlverişli yarımada coğrafi vəziyyəti onu qurudan əlçatmaz edirdi, və Aralıq dənizi sahili ölkələri ilə ticarəti üçün yaxşı imkan yaradırdı. E.ə VIII-VII-ci əsrlərdə Karfagen Şimali Afrika, Cənubi İspaniya, Qərbi Siciliyada bir sıra koloniyanın əsasını qoydu. E.ə V-ci əsrdən Karfagendə respublika idarə üsulu mövcuddur. Xalq yığıncağı həlledici rol oynamırdı, əsas hakimiyyət aristokratik oliqrxiyadan olan sərkərdələrin əlində cəmləşirdi. Dövlətin idarəsində iki seçkili hakim - [[suffet]] - dururdu. Karfaqendə əksər şəhər-dövlətlərində olduğu kimi təmsilçilik hakimiyəti var idi. Ali hakimiyət [[aristokratiya]]nın əlində idi. Ali təsisat 10 (sonralar 30) nəfərdən ibarət ağsaqqallar şurası idi.
E.ə 450 ci ildə bəzi nəsillərin (əsasən [[Maqonl]]arın) hakimiyətini məhdudlaşdırmaq üçün hakimlər şurası yaradılır. 104 nəfərdən ibarət olan bu orqan, ilk olaraq vəzifə səlahiyətləri qurtaran məmurların mühakiməsi idi, ama tədricən bu orqan bütün hakimiyəti özəlində cəmləşdirir.
30 nəfərdən ibarət Dövlət aristokratiya şurası ali hakimiyyəti təmsil edirdi. Karfagendə iri quldar təsərrüfatları və sənətkarlıq istehsalı inkişaf etmişdi. Bu təsərrüfatlarda nəinki ancaq qulların, eləcə də yarıazad asılı istehsalçıların - [[bodlar]]ın - əməyindən də istifadə olunurdu.Sosial quruluşa görə Karfaqen etnik əlamətə görə bir neçə təbəqəyə bölünürdü. Finikiyadan gəlmələr tam hüquqlu sayılırdı, bütün başqa etniklər o cülədən yunanlar "[[Sidon]] hüququ" hüququna malik idil. Ən haqsız təbəqə-etnik liviyalılar hesab olunurdu.
Tabe edilmiş ölkələrin əhalisi tez-tez, qəddarlıqla yatırılan üsyanlar edirdi. Karfagenin müharibələri işğalçı səciyə daşıyırdı. Ordusu piyadalardan, suvarilərdən, döyüş arabalarından və döyüş fillərindən ibarət idi. O mühasirə və sapan silahlardan istifadə edirdi. Güclü donanmanın rolu çox əhəmiyyətli idi. Ordunun nüvəsini "piyada müqəddəs qoşun" adlanan və əyyanlardan ibarət qoşun təşkil edirdi. Əyyanlar həmçin atlı qoşunda da iştirak edirdilər. Ordunun ikinci hissəsi muzdlu, asılı və müttəfiq afrikalı dəstələrdən təşkil olunurdu. Karfagenlilərin döyüş qaydaları: ortada piyadalardan, cinahlarda suvarilərdən ibarət idi. Ön cəbhə yüngül silahlanmış döyüşçülərlə müdafiyə olunurdu. Qoşun adətən, möhkəmləndirilmiş, qorunan düşərgədə yerləşirdi. Qoşun işğal etdiyi ölkənin hesabına dolanırdı. Karfagenin tarixində Punik müharibələri önəmli yer tutur. E.ə I əsrdə Karfagen, bu dəfə artıq Roma koloniyası kimi bərpa olundu. 439-cu ildə Karfagen [[Vandal krallığı]]nın paytaxtı oldu. 533-cü ildə Bizans tərəindən azad edildi. 698-ci ildə ərəblər tərəfindən alındı və birdəfəlik dağıdıldı. Qalıqları müasir Tunisin yaxınlığındadır.