Oktavian Avqust: Redaktələr arasındakı fərq

| azərbaycan dilində adı = Oktavian Avqust<br />[[Latın dili{{lang-la|lat.]]''Gaius Iulius Caesar Octavianus''}}

| portret = Aug11 01Statue-Augustus.jpg

| titul = I. Roma İmperatoru

| doğum tarixi = b.[[Ee.ə. 63]]-cü il, [[23 sentyabr]]

| dəfn yeri = Avqust Məqbərəsi ([[Latın dili{{lang-la|lat.]] ''Mausoleo di Augusto''}})

| həyat yoldaşı = Klodia Pulxra (?– b.e.ə. 40)<br />Skribonia (b.[[E.ə. 40]] – b.[[E.ə. 38]])<br />Livia Druzilla (b.[[E.ə. 38]] – b.[[E.ə. 14]])

'''Oktavian Avqust''' ('''Qay Oktavi''', [[Ee.ə. 44]]-cü ildən '''Qay Yuli Sezar Oktavian''', [[Ee.ə. 27]]-ci ildən '''Qay Yuli Sezar Oktavian Avqust''') ([[Ee.ə. 63]], [[23 sentyabr]] - eramızın 19 avqust, 14-cü il) ilk [[Roma İmperiyası|Roma imperatoru]] ([[Yulilər-Klavdilər sülaləsi|Yulilər-Klavdilər sülaləsindən]], [[Ee.ə. 27]] - eramızın 14-cü ilili), [[Yuli Sezar|Yuli Sezarın]] oğulluğu. O, Sezarın qatilləri Brut və Kassini məğlub etmiş, [[Sekst Pompey]] ilə müharibədə qələbə çalmışdır ([[Ee.ə. 36]]). [[Aksi yaxınlığında vuruşma]]da ([[Ee.ə. 31]]) [[Mark Antoni]] və [[Kleopatra]]ya qalib gəlmişdir. Avqust hakimiyyətinin ilk illərində işğalçılıq müharibələri aparmış, özgə torpaqlarını fəth etmişdir. Misiri Romanın əyalətinə çevirmişdi. Misirdən qayıtdıqdan sonra [[Roma senatı|senat]] Oktaviana Avqust (Müqəddəs) adı vermiş, bununla da hakimiyyət əslində onun əlinə keçmişdi. Avqustun verdiyi qanunların bir çoxu quldarlığın daha da möhkəmlənməsinə yönəldilmişdi. Avqust Romada respublika quruluşunu formal saxladı.saxlamış, Orduyaorduya arxalanan Avqust hərbi diktatura yaratmışdı. Avqustun yaratdığı dövlət idarə sistemi prinsipat adlanırdı. Avqust İspaniyanın şimal-qərbininiqərbini, [[Dunay]]boyuDunayboyu vilayətləri və s. yerləri imperiyaya birləşdirmişdi. Avqust dövründə Romada böyük tikinti işləri aparılmış, ədəbiyyat yüksək inkişafa çatmışdı.

[[Şəkil:Jean-Léon_Gérôme_-_The_Death_of_Caesar_-_Walters_37884.jpg|230 px|left|thumb|[[Yuli Sezar|Yuli Sezarın]]ın öldürülməsi]]

Qay Oktavi(us) (əsasən Oktavian kimi tanınan; 35 yaşında ikən [[Avqust (titul)]]u almışdır) e.ə. [[63]] -cü ildə anadan olmuşdur. O, gənc yaşında ikən Romanın məşhur siyasətçisi olmuşdur. [[Yuli Sezar|Yuli Sezarın]]ın öz evladı olmadığından bacarıqlı gənc Oktavianı oğulluğa götürərək, siyasi kariyerasındakaryerasında ona köməklik göstərmişdir. Belə ki e.ə. [[44]] -cü ildə Yuli Sezar öldürüldükdə gənc tələbə Oktavianın 18 yaşı var idi. Yuli Sezarın ölümü Romanın müxtəlif hərbi və siyasi quruplarıqrupları arasında çəkişmələrə səbəb olmuşdur. Oktavian tezliklə Sezarın bir neçə legiyonunun dəstəyini qazana bilmişdir. Lakin ordunun əksəriyyəti [[Mark Antoni]]yə üstünlük verirdilər. Nəticə etibarilə Qərbi Roma Oktavianın, Şərqi Roma isə Antoninin təsir dairəsində qalmaqda davam edirdi. Bu vəziyyət bir müddət sürdükdən sonra Antoninin Kleopatra ilə sevgi romanına başının qarışmasından istifadə edən Oktavian öz mövqelərini bir daha möhkəmləndirdikdən sonra Antoniyə müharibə elan edir. Aksium burnu yaxınlığındakı məhşur dəniz döyüşündə Oktavian qələbə çalır. Antoni və Kleopatra ozlərinə qəsd edərək ölürlər.

Qəddarlıqla hakimiyyətə gələn Oktavian sülhsevərlik göstərərək senatorları sakitləşdirmək üçün e.ə. [[27]] -ci ildə respublikanın bərpa olunduğunu elan edir və bir çox səlahiyyətlərini yerə qoyur. Lakin əsas ordunun yerləşdiyi İspaniya, Qaliya, Suriya üzərindəki hökmranlığı öz əlində saxlamaqla faktiki hakimiyyəti öz əlində saxlamış olur. Senat onun [[Avqust (titul)|Avqust titulu]]u almasına səs versə də o, monarxlığı qəbul etmir. Roma respublika olaraq qalır. Avqust sadəcə [[Prinseps]] (ilk və ya birinci vətəndaş) statusuna malik olmuş olur. Gulaqasımlı senatSenat onun bütün qərarlarını təsdiqləməyə hazır idi. Faktiki o diktatora çevrilmiş olur. eE.ə. 14 -cü ildə onun ölümündən sonra vərəsəliklə Avqust titulu öğulluğuna keçməklə Roma respublikadan monarxiyaya keçmiş olur. Oktavian Romanı 40 il idarə etmişdir. Onun apardığı siyasət uzun müddət Avropada iz butaxmışdır. Onun vaxtında Roma ordusu İspaniyanı, İsveçrəni, Qalatiyanı (Kiçik Asiyanı) fəht etmiş olur. Romanın şimal sərhədləri Reyn və Dunaya qədər çatmış olur.

Avqust çox bacarıqlı inzibatçı olmuşdur. O vergi və maliyəmaliyyə sistemində təftəş və islahatlar keçirmişdir. O, ordunu yenidən quraraq daimi donanma yaratmışdır. O, eyni zamanda şəxsi mühafizə dəstəsini – pretorian qvardiyasını yaratmışdır. Onun yamanındazamanında Romada çoxlu yollar salınmış, ictimayiictimai binalar, məbədlər tikilmiş, şəhərin yeni strukturu qurulmuşdur, nigah və uşaqların tərbiyəsi haqqında qanunlar qəbul edilmişdir. Bu dövr Roma ədəbiyyatının qızıl dövrü sayılır. Bu illər məhşur böyük şair Verqili, yazıçılat Qorasi, Tit LiviyLivi yaşamışlar. Onun öz övladı olmadığından Tiberi oğulluğa götürmüş və varisi elan etmişdir.

{{commons2commonscat|Augustus}}