Debat: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 11:
1726-cı ildə ruhani [[Con Henli]] (John Henley) ictimai təqdimat bacarığının təkmilləşdirilməsi məqsədilə Natiqlik qurumu təsis etmiş, bu qurumun tədbirləri barədə vaxtaşırı elanlar vermiş və bu tezliklə Londonda ictimai sferanın ayrılmaz hissəsi halına gəlmişdir. Henli həmçinin ilk debat klub məkanının yaradıcısı hesab olunur, belə ki, o öz otağında iki platforma təşkil etmiş və girişi qəbul üçün yararlı şəkildə qurmuşdur. Sonradan Henli öz müəssisəsini Lincoln’s İnn Field-ə köçürdükdən sonra bu işini bir az da təkmilləşdirmişdir. Artıq insanlar bunun üçün pul ödəməyə belə hazır idilər. Beləcə 1770-ci illərdə debat cəmiyyətləri London ictimaiyyətində möhkəm əsaslarda yaradılmağa başlanılmışdı.
1780-ci ildə 35 müxtəlif debat cəmiyyəti 650-1200 insan arasında debatlar üçün elanlar verdilər. Debatlarda müzakirə olunacaq mövzu xüsusi seçilmiş moderator tərəfindən təqdim olunurdu, bəzi cəmiyyətlərdə bu, prezident adlanırdı. Bu şəxs həmçinin oyunda qaydaları müəyyənləşdirirdi. Spikerlər onlara verilmiş müəyyən vaxt çərçivəsi daxilində öz mövqelərini əsaslandırır, sonda isə qalibi müəyyən etmək üçün səsvermə keçirilir və ya nəticənin daha bir debatdan sonra müəyyən lunması barədə qərar qəbul edilirdi. Spikerlərə qarşı tərəfə iftira atmağa və təhqir etməyə, eləcə də mövzudan kənara çıxmağa icazə verilmirdi.
'''1.2. Tələbə debat cəmiyyətləri'''. İlk tələbə debat cəmiyyəti 1794-cü ildə yaradılmış [[San Andreas Debat Cəmiyyəti]] olmuşdur. Bu günə qədər davamlı şəkildə fəaliyyət göstərən ilk tələbə debat cəmiyyəti isə 1815-ci ildə əsası qoyulmuş [[Kembric Birlik
Kembric Cəmiyyəti sonradan digər universitətlərdə də [[Oksford Birliyi]], [[Yale Siyasi Birliyi]] kimi belə cəmiyyətlərin yaradılması üçün model rolunu oynamışdır.
2. Qərar qəbul etmədə debatın rolu.▼
2.1.Parlamentlərdə debat. Parlamentlərdə və digər qanunverici orqanlarda üzvlər təklifləri debat şəklində müzakirə edir, səsvermə keçirir və qətnamələr qəbul edirlər. Burada əsas müzakirə mövzusu hər hansı qanunun qəbul edilməsi və ya edilməməsi olur. ▼
▲== 2. Qərar qəbul etmədə debatın rolu. ==
2.2. Yüksək posta namizədlər arasında debat. Seçki kompaniyası müddətində Prezident və ya Baş Nazir kimi postlara namizəd şəxslər ictimai debatlarda iştirak edirlər.▼
3. Təhsildə debat.▼
▲'''2.1.Parlamentlərdə debat'''. Parlamentlərdə və digər qanunverici orqanlarda üzvlər təklifləri debat şəklində müzakirə edir, səsvermə keçirir və qətnamələr qəbul edirlər. Burada əsas müzakirə mövzusu hər hansı qanunun qəbul edilməsi və ya edilməməsi olur.
3.1. Yarış xarakterli debatlar. Belə debatlarda komandalar yarışır və bunlardan biri hər hansı kriteriyaya görə qalib elan olunur. Yarış xarakterli debatların müxtəlif mövzulu və reqlamentli növləri mövcuddur. Burada əsas məqsəd gəncləri gələcəkdə əhəmiyyətli müzakirələr aparma və problemlərin həlli üçün qərar qəbul etmə bacarıqlarına alışdırmaqdır. ▼
▲'''2.2. Yüksək posta namizədlər arasında debat'''. Seçki kompaniyası müddətində Prezident və ya Baş Nazir kimi postlara namizəd şəxslər ictimai debatlarda iştirak edirlər.
▲== 3. Təhsildə debat. ==
▲'''3.1. Yarış xarakterli debatlar'''. Belə debatlarda komandalar yarışır və bunlardan biri hər hansı kriteriyaya görə qalib elan olunur. Yarış xarakterli debatların müxtəlif mövzulu və reqlamentli növləri mövcuddur. Burada əsas məqsəd gəncləri gələcəkdə əhəmiyyətli müzakirələr aparma və problemlərin həlli üçün qərar qəbul etmə bacarıqlarına alışdırmaqdır.
Yarış debatları lokal, ümumxalq və beynəlxalq səviyyədə keçirilir.
Orta və ali məktəblərdə debatlar müəyyən edilmiş reqlamentə uyğun aparılır və onlara bir və ya bir neçə hakim tərəfindən nəzarət edilir. Hər bir tərəf qalib gəlməyə çalışır. Tərəflər ya verilən bəyanatın tərəfində, ya da əleyhində dayanır. Təsdiq edən tərəf öz təkliflərini müdafiə üçün debat aparır, inkar edən tərəf isə verilən arqumetləri təkzib etməyə çalışır.
Sətir 23 ⟶ 29:
== 3.2. Debatın növləri ==
'''3.2.1. Parlament Debatı'''. Parlament debatının reqlamenti ingilis parlamentindəki qaydalar üzrə qurulmuşdur, burada tərəflər hökumət və opponent olur.
Parlament debatları hazırda bir çox ölkələrdə oynanılır və Birləşmiş Krallıq, [[Hindistan]], [[Yunanıstan]] kimi ölkələrdə əsas oynanılan debat növüdür.
'''3.2.1.1. Britaniya Parlament debatı'''. Bu debat formasında dörd komanda olur, ikisi hökumət (biri açılışda, biri bağlanışda iştirak edir) və eyni qayda ilə iki opponent komandası. Bağlanışda çıxış edən tərəflər ya öz mövqelərinin gücləndirilməsi üçün yeni arqumentlər verir, ya da açılış komandaları tərəfindən verilən arqumentləri gücləndirirlər. Yarış raundunda komandalar birinci yerdən dördüncü yerə kimi sıralanırlar, birinci yeri tutan komanda 3 xal, ikinci yer 2 xal, üçüncü yer 1 xal, dördüncü yer isə 0 xal qazanır. Adətən birinci və ikinci yeri tutan komandalar eyni mövqedən olurlar. Bu debat növü beynəlxalq çempionatlarda müraciət edilən növdür.
Sətir 35 ⟶ 41:
'''3.2.4. Ces Debatı'''. Debatın bu formatı İrlandiyada orta məktəb səviyyəsində keçirilir. Yarışda 5 spiker iştirak edir. Bunların dördü iki-iki komanda şəklində, biri isə hər iki tərəfdə yarışır. Çıxışlar 4 dəqiqə, 30 saniyə çəkir, son 30 saniyə ərzində opponentin sual istəkləri qəbul olunmur.
'''3.2.5.İctimai Debat'''. [[Beynəlxalq İctimai Debat Assosiasiyası]] 1997-ci il, fevralın 15-də
'''3.2.6. Avstralasiya Debatı'''. Debatın bu növündə də iki komanda iştirak edir. Mövzuların tipi regiondan regiona fərqlənir, aktual və hamını maraqlandıran mövzulara üstünlük verilir. Hər komanda 3 spikerdən ibarət olur və hər spikerin komandada öz mövqeyi olur. Məsələn, 3-cü spiker Komandanın Kapitanı adlanır və opponentin arqumentlərini bir-bir təkzib etmək səlahiyyəti var. Sonda isə 1-ci spikerlər yenidən çıxış edirlər, lakin yeni fakt təqdim edə bilməzlər. Bu format adətən məktəb səviyyəsində keçirilir.
'''3.2.7. Asiya debatı'''. [[Birləşmiş Asiya Debat Çempionatı]]
Asiya debatı Avstralasiya debatı ilə oxşarlıq təşkil edir. Yeganə fərq ondadır ki, spikerlərin çıxış müddəti 7 dəqiqədir ,eləcə də 1ci və 7-ci dəqiqələrdə spikerə sual vermək qadağandır. Oyun “Baş Nazir”in çıxışı ilə başlayır və Opponent liderinin çıxışı ilə müşayiət olunur. Sonuncu çıxışda isə əvvəlcə opponent üzvü, daha sonra isə hökumət üzvü çıxış edir. Hökumət üzvünün çıxışı 4 dəqiqə davam edir və bu çıxış zamanı ona sual verilmir.
'''3.2.8. Siyasət Debatları'''. [[ABŞ]]-da keçirilir və həm də çarpaz suallar debatları da adlandırılır, belə ki, hər çıxışdan sonra 3 dəqiqəlik çarpaz suallar roundu olur. Təsdiq komanda layihə hazırlayır, inkar isə sübut etməyə çalışır ki, layihə yararsızdır və yaxşı təşkil olunmayıb, ya da çox baha başa gəldiyi üçün həyata keçirilə bilməz.
'''3.2.8. Hazırlıqsız çıxışlı debatlar'''. Burada hər biri iki nəfərdən ibarət iki komanda iştirak edir və oyuna əvvəlcədən hazırlıq olmur. Çıxışlar ardıcıl olaraq təsdiq 1, inkar 1, təsdiq 2, inkar 2 şəklində sıralanır. Bu çıxışların hər biri 6 dəqiqəlikdir və hər çıxışdan sonra çarpaz suallar raundu baş tutur. Daha sonra yenidən birinci spikerlər, ardıyca isə ikinci spikerlər 4 dəqiqəlik təkzib çıxışı edirlər. Təkzib zamanı yeni arqumentlər verilmir.
Sətir 48 ⟶ 54:
'''3.2.9. Linkoln-Duqlas Debatı'''. Bu debat formatı ABŞ ali məktəblərində keçirilir. Yarışda bir nəfər bir nəfərə qarşı yarışır və müzakirə əsasən real ümumdünya problemlərinə fəlsəfi nəzəriyyələrin cəlb olunması üzərinə fokuslanır.Tərəflərdən biri qətnaməni hazırlayır, digəri isə bu qətnaməyə “hücum edir”. Bu format siyasət debatlarına alternativ olaraq yaradılsa da, onun bir çox taktikalarını mənimsəmişdir. Lakin burada yazılı fakt təqdim olunması Siyasət Debatlarına nisbətən az tələb olunur. Siyasət və Linkoln-Duqlas debat turnirləri adətən eyni universitetlərdə ardıcıl keçirilir.
'''3.2.10. Ümumdünya Karl Popper Debatı Çempionatları'''. Hər il [[Beynəlxalq Debat Təhsil Assosiasiyası]] (
'''3.2.11. Simulyasiya Debatları.''' Belə debat yarışları ali məktəblərdə keçirilir və bunlara Konqres Debatı, BMT Modeli, [[Avropa Gənclər Parlamenti]] və s. tipli tədbirlər daxildir.
'''3.2.12. Bədahətən Debat'''. Digər formatlara nisbətən bu debat formatı daha sərbəstdir və möhkəm reqlament üzərində qurulmayıb. Mövzu iştirakçılara oyundan 15-20 dəqiqə əvvəl təqdim edilir. Daha sonra oyun göstərilmiş ardıcıllıqla aparılır: Hər spiker 5 dəqiqəlik çıxış edir; 10 dəqiqəlik müzakirə raundu ; çarpaz suallar raundu; beş dəqiqəlik fasilə, hər komanda üçün 4 dəqiqəlik təkzib çıxışı.
Sətir 57 ⟶ 63:
== 4.Debatın digər formaları ==
'''4.1. Onlayn debatlar'''. İnternetdə xüsusi təşkil olunmuş müzakirə saytları mövcuddur ki, bunlara onlayn forumları misal göstərmək olar. İndiyə kimi iki onlayn debat çempionatı baş tutmuşdur ki, bunları Debatewise və [[Beynəlxalq Debat Təhsil Assosiasiyası]] təşkil etmişdir.
| |||