İynəcələr: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot: Migrating 65 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q25375 (translate me) |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 30:
'''{{latb|Odonata}}''' ({{lang-la|Odonata}}) — {{lataz|Insecta}} sinfinə aid [[heyvan]] dəstəsi. İki yarımdəstəsi var: {{bt-azlat|düzqanadlı iynəcələr|Zygoptera}} və {{bt-azlat|müxtəlifqanadlı iynəcələr|anisoptera}}.
İynəcə çox qısa müddətdə sürətini saatda 50 km-ə çatdırır. Bir həşəratın bu qədər yüksək sürətlə uçması çox təəccüblüdür. Olimpiadalarda 100 m qaçan idmançıların sürəti saatda 39 km-dir.
Yaxşı uçmağın digər şərti isə iti görmədir. Əgər mükəmməl görmə sistemi olmasa, uçmaq çox təhlükəlidir. Ona görə, müasir təyyarə və helikopterlərin üstün görmə sistemləri var.
İynəcənin də çox üstün görmə sistemi var. Bu həşəratın 30.000 ədəd mikro gözü var. Hər göz ayrı nöqtəni görür. Bu gözlərdən gələn məlumatlar iynəcənin kompyuter kimi əməliyyat aparan beyninə ötürülür.
Bu sistem sayəsində iynəcə mükəmməl görmə qabiliyyətinə malikdir.
'''İynəcənin hərəkət qabiliyyəti'''
İynəcənin manevr qabiliyyəti isə ən təkmil helikopterdən də üstündür. Məsələn, əks istiqamətdən sürətlə gələn yük maşını ilə toqquşmaqdan son anda etdiyi manevr ilə xilas olur. Hətta daha çətin manevrləri belə bacarır.
Tez-tez manevr etməli olan təyyarəçilərin qarşılaşdığı çətinliklərdən biri manevrdən sonra təyyarənin yerə nisbətən vəziyyətinin müəyyən edilməsidir. Əgər təyyarəçi manevrdən sonra hansı tərəfin alt, hansı tərəfin üst olduğunu bir anlıq qarışdırsa, təyyarə düşər.
Texniklər bu təhlükəyə qarşı xüsusi cihaz icad ediblər. “Jiroskop” adlanan bu cihaz pilota süni üfüq xətti göstərir. Pilot bu xətlə həqiqi üfüq xəttini müqayisə edir və təyyarənin vəziyyətini dərhal müəyyənləşdirir.
Texniklərin icad etdiyi bu cihazın bənzərindən iynəcə milyon illərdir istifadə edir. İynəcənin gözlərinin qarşısında süni üfüq xətti çəkilmişdir. Bədəni hansı bucaq altında uçsa da, bu sayədə başını daima üfüq xəttinə paralel saxlayır. İynəcənin bədəni uçma zamanı vəziyyətini dəyişdirdikdə başı və bədəni arasındakı tüklərə impuls göndərilir. Bu tüklərin köklərindəki sinir hüceyrələri uçma əzələlərinə iynəcənin havadakı vəziyyəti haqqında məlumat göndərirlər.
Bu sayədə uçma əzələləri də qanad çalma sürətini və sayını avtomatik tənzimləyirlər. Beləliklə, ən çətin manevrlərdə belə iynəcə uçuş istiqamətini və müvazinətini itirmir.
==Mənbə==
| |||