Sırdərya: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Savh (müzakirə | töhfələr)
k 46.32.178.239 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Dagli balasi.M.A tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 21:
}}
 
'''Sırdərya''', ({{lang-uz|Sirdaryo}}, {{lang-tg|Сирдарё}}, {{lang-kk|Сырдария}}, {{lang-grc|Ἰαξάρτης}}, ''Якса́ртес'') — [[Mərkəzi Asiya]]da uzunluğuna və bol sululuğuna görə ikinci çay. ([[Amudərya]]dan sonra).
 
'''Sırdərya''', ({{lang-uz|Sirdaryo}}, {{lang-tg|Сирдарё}}, {{lang-kk|Сырдария}}, {{lang-grc|Ἰαξάρτης}}, ''Якса́ртес'') — [[Mərkəzi Asiya]]da uzunluğuna və bol sululuğuna görə ikinci çay. ([[Amudərya]]dan sonra)
 
== Təsvir ==
[[Şəkil:Syr29.jpg|thumb | 25 % px|left| <center> Sırdəryada. Baykonur şəh.</center>şəhəri]]
[[Şəkil:Syr Darya River Floodplain, Kazakhstan, Central Asia.JPG| thumb | 25 % px| left | <center>Sırdərya çayının peykdən görünüşü</center>]]
 
Sırdərya çayı [[Fərqanə vadisi]]nin şərq hissəsində Narın çayının və Qaradərya çayının qovuşmasıyla yaranır. Sırdərya çayının mənbəyi dağlıq hissədə formalaşır. Əsasən qar suları ilə, qismən də yağış, yeraltı sular ilə qidalanır.
 
Çay, Fərqanə vadisindən sonra Fərhad dağlarınıdağlarından (dib eroziya) keçdikdən sonra enli (düzənliklərdə yan eroziya üstün olduğu üçün) axır. Ac çöl sahəsində 14.7 km eninə genişlənir.
 
Sırdərya çayı aşağı axarlarda - Qızılqum səhrasında şərq və şimal kənarları üzrə axır; çay yatağı burada əyri-üyrü və daimi olmayandır, qış və yaz aylarında tez-tez daşqınlar olur. Türküstan şəhərindən keçən hissəsində çayın aşağılarında Josalı rayon mərkəzinə qədər geniş subasar sahə (10-50 km eniylə, uzunluq təxminən 400 kilometr) var, Bu çay kənd təsərrüfatı üçün olduqca əlverişlidir. Beləki, Sırdərya çayından çəkilmiş kanallar, süni suvarma şəraitində olan yerlərdə, kənd təsərrüfatını inkişaf etdirməyə kömək edir. Bu yerlərdə xüsusilə çəltikçilik, bostançılıq, tərəvəzçilik, bağçılıq inkisaf edib. Bəzi yerlər, çay dərəsi boyunca uzanan tuqay meşələrinə rast gəlinir.
 
Sırdərya əvvəllər [[Aral dənizi]]nə tökülürdü. Hal-hazırda, dənizin səviyyəsinin faciəli azalmasına və dənizin iki hissəyə ([[1989-cu il]]də) parçalanmasına görə, çay dənizin ("Kiçik dəniz" hissəsinə) şimal hissəsinə düşür.
 
== Tarix ==
Yunan tarixçilərinin əlyazmalarında çayın orta axını "Tanais" adını daşıyırdı. Bu ad skiflərin ərazisindən axan Don-Tanaisa çayından götürülmüşdür. Orta Asiya və Avropada iki Tanaisanın mövcudluğu e.ə II əsirdə qeyd edilmişdi. Yunan yazıçısı Arriananın sözlərinə görə, Sırdərya həmçinin "Yaksart" adını daşıyırdı — bu qədim yerli ad ehtimal edilir ki, yerli saksoniya tayfalarının arasında yayılmışdı.<ref>
 
{{cite_book
|author = Воронцов М. Э.
|title = Воронцов М. Э. "Özbəkistan tarixi"
|url =
|published = AN Özbəkistan SSRİ
|year = 1950
|pages = 476
|page = 43
|tiraj =
}}</ref>
==Mənbə==
<references />
{{çay-qaralama}}
 
[[Kateqoriya:Çaylar]]
[[Kateqoriya:Qazaxıstan çayları]]
[[Kateqoriya:Özbəkistan çayları]]