Azad xan Əfqan: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 39:
Azad xan Qacar xanlarının olmamasından istifadə edərək Gilanı tutdu. Bu xəbəri eşidən Məhəmməd Həsən xan tələsik şimala yollandı. Düşmənin üstün qüvvələri ilə həlledici döyüşə girməyin çətinliyini başa düşən Məhəmməd Həsən xan Mazandarana gəldi. Burada öz qoşunlarını yenidən təşkil edb, silahlandırandan sonra qəflətən Gilana hücum etdi. Bu vuruşmada Azad xanın qoşunları darmadağın edildi. 1757-ci ilin yanvarında Urmiya sahilində Məhəmməd Həsən xanın qoşunları ilə Azad xanın qüvvələri araslnda həlledici döyüş oldu. Məhəmməd Həsən xan qələbə qazandı. Məhəmməd Həsən xan bütün Azərbaycanı özünə tabe etməyə başladı. O, bu məqsədlə [[1758]]-ci ilin yazında Araz çayını keçərək, Şimali Azərbaycana hücum etdi. Şimali Azərbaycandakı bir çox xanlar, o cümlədən [[Gəncə]]nin irsi xanları olan [[Qacarlar]], Muğan xanı və s. onun vassallığını qəbul etdilər. Lakin Cavad, [[Qazax]] və [[Borçalı]]nın hakimi, həmçinin hələ yaxın vaxtda Məhəmmədhəsən xanın müttəfiqi olan Qarabağ xanı [[Pənahəli xan Qarabağlı|Pənahəli xan]] onun hakimiyyətini qəbul etmədi. Bu səbəbdən Məhəmmədhəsən xan [[Qarabağ xanlığı]]nın paytaxtı olan [[Şuşa]]ya hücum etdisə də, bu hücum müvəffəqiyyətsizliklə nəticələndi. Bundan sonra o, bütün səylərini Mərkəzi İranda öz mövqeyini gücləndirməyə yönəltdi. [[1758]]-ci ilin yazında o, Fətəli xan Əfşar,[[Şahbaz xan Dünbili]] və digər müttəfiqləri ilə birlikdə İran İraqına yürüş edərək İsfahana daxil oldu. İsfahanı tutduqdan sonra 1758-ci ilin əvvəllərində Şiraza doğru hərəkət edən Məhəmmədhəsən xanın hərbi yürüşünü açıq toqquşma ilə qarşısını almaq istəyən Kərim xan müdafiə mövqeyi tutmaq məcburiyyətində qaldı. Öz növbəsində Qacar Şirazı mühasirəyə aldı. Yaranmış vəziyyətdə İsfahandan göndərilən xüsusi dəstənin fəaliyyəti Məhəmmədhəsən xanın Astrabaddaki düşərgəsində pozğunluq baş verdi. Bu isə İsfahandan Mazandırana qayıdan Məhəmmədhəsən xanın bütün əmlakının və hərbi sursatının zəndlərin əlinə keçməsinə imkan yaratdı. Bunun nəticəsində zəndlərin hərbi qüvvəsi xeyli gücləndi ki, bu da 1758-ci ilin fevralında Mazandarandakı [[Sari]] və Əfşar şəhərləri arasındakı yerdə baş vermiş döyüşdə onlara Məhəmmədhəsən xanın qüvvələrini məğlub etməyə imkan verdi. Bu döyüşdə Məhəmmədhəsən xan Qacar da öldürüldü. Qacarlar üzərindəki qələbə Kərim xan Zəndi İranda yeganə qüdrətli hakim kimi tanıtdı.
Ənvər Çingizoğlu və Aydın Avşar yazır: "Azad xan Əfqan Fətəli xanın dirçəlişini eşidib, İraqdan Azərbaycana gəlmək fikrinə düşdü. Tarixçi Mirzə Rəşid Ədibüşşüəra yazır: «Hicri qəməri 1174-cü ildə Azad xan Məhəmmədhəsən xan tərəfindən məğlub olub, Bağdada qaçmışdı. Ordan İranda baş verən hadisələri izləyirdi. Kərim xan Zəndin Məhəmmədhəsən xana qələbəsini eşidib, fürsəti münasib görüb, qohumlaşdığı Həkkari əşirətindən yardım istədi. Onlar bu qohumluğa görə, 15 min nəfərlik ordu toplayıb, sevincək Təbriz şəhərinə yola düşdülər. Marağa şəhərinin iki ağaclığındakı Binab şəhərinə yetişdilər. Marağa hakimi Hacı Əliməhəmməd ağa Müqəddəm çox huşlu-başlı bir adam olduğundan el və kənd əhli onun bir sözünü iki eləmirdi. O da elə arxalanıb, Azərbaycan hakiminə, Fətəli xana vergi verməkdən imtina etmişdi. Azad xan ordusunun Marağa ətrafına gəlməsinə narahat oldu. Naçar qalıb, Fətəli xanla dostlaşdı. Ona məktub yazıb yardım istədi. Fətəli xan tabeliyində olan Şahbaz xan Mürtəzaqulu xan oğlu Dünbilini 1000 nəfərlik qoşunla ona köməyə göndərdi. Yardım yetişincə Azad xan Binab şəhərini odlayıb, adlı-sanlı adamları öldürüb, qalan kişi və qadınları əsir götürdü. Bu xəbəri eşidən Fətəli xan əfqanların özbaşınalıqlarından səbri tükəndi. Tabeliyində olan qoşunu götürüb, Marağaya üz tutdu. Marağaya yetişəndə Hacı Əliməhəmməd ağa Müqəddəm də ona qoşuldu.<ref> Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı, "Şuşa", 2008, səh.70 </ref>
== Ədəbiyyat ==
Sətir 44 ⟶ 46:
== İstinadlar ==
<references/>
== Həmçinin bax ==
| |||