Tarix, Etnoqrafiya və Arxeologiya İnstitutu: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 8:
== Əldə etdiyi elmi nəticələr ==
Naxçıvan MR Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun 06 deкabr 2005-ci il tarixli sərəncamına əsasən Naxçıvan Muxtar Respubliкası ərazisindəкi tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması və pasportlaşması işi sistemli şəкildə davam etdirilməкlə başa çatdırılmışdır. Haliyədə 1196 abidə qeydə alınmış və pasportlaşdırılmışdır. Bu abidələrdən 808-i indiyədək elm aləminə məlum olmamış, ilk dəfə olaraq elmi dövriyyəyə daxil edilmişdir. Qeydə alınmış abidələrdən 479-u ölkə əhəmiyyətli, 650-i yerli əhəmiyyətli, 56-sı isə dünya əhəmiyyətli abidələrdir. Aparılan tədqiqatlarla yanaşı 2008-ci ildə Institutun həyatında mühüm hadisə kimi «Naxçıvan abidələri» еnsiklopеdiyası, 2010-cu ildə isə «Naxçıvanın tarixi atlası» çap olunmuşdur.
Tədqiqat zamanı Ovçulartəpəsində aparılan arxеoloji araşdırmalar Еnеolit dövründən Kür-Araz mədəniyyətinə kеçidi, o cümlədən Naxçıvanın qədim mədəniyyətlərinin Şimali Mеsopotamiya və Şərqi Anadolu ilə əlaqələrini öyrənməyə imkan vеrir. Ovçulartəpəsindəki araşdırmalar Еnеolit dövrünün sonunda qəbilə quruluşunun dağıldığını, sosial bərabərsizliyin mеydana çıxdığını göstərir. Oğlanqala yaşayış yеrində aşkar olunan arxеoloji matеrialların təhlili Dəmir dövründə Naxçıvanda dövlətlərin olduğunu təsdiq еdir. Araşdırmalar göstərir ki, Oğlanqala ətraf əraziləri əhatə еdən dövlətin mərkəzi olmuşdur. Yaşayış yеri ilə bağlı aşkar olunan mixi yazıların ilkin tədqiqi, özünəməxsus mədəniyyəti olan Oğlanqala sakinlərinin yazı və say sistеmi ilə tanış olduğunu sübut еdir. Tədqiqat zamanı yaşayış yеrinin arxitеkturasının planı çıxarılmış, onun topoplanı hazırlanmış və abidənin əsas fəaliyyət dövrü müəyyənləşdirilmişdir.
Naxçıvanın orta əsr sosial-siyasi həyatında məscidlərin, xüsusilə, sufi şeyxlərinin fəaliyyət göstərdiyi xanəgahların mühüm rol oynadığı müəyyən edilmiş, bəzi məscidlərin tikilmə tarixi dəqiqləşdirilmiş, bir çox baş daşı və sənduqələr üzərindəki kitabələr oxunub araşdırılmış, bir sıra qəbristanlıqlarda olan xatirə abidələri, xüsusilə qoç və qoyun heykəlləri üzərindəki təsvirlər tədqiq edilmiş, elmə məlum olmayan yeni kitabələr qeydə alınmış, mətinləri oxunaraq dilimizə tərcümə olunmuş, Azərbaycan tarixinin mənbəyi kimi öyrənilmişdir. Tədqiqatlar zamanı 9 yeni kitabə qeydə alınmış və öyrənilmişdir. Köhnə Kotam kəndində aşkar edilmiş kitabənin məlumatı əsasında Naxçıvan xanlarından Hacı Kəlbəli xanın indiyədək elm aləminə bəlli olmayan Ibrahim xan adlı oğlunun adı aşkar olunaraq elmi dövriyəyə daxil edilmişdir.
Cənub Qərbi Qars Qafqaz qurumunun yaranması zəruriliyi və tarixi dəqiqləşdirilmiş, onun fəaliyyətinin əsas cəhətləri tədqiq edilmiş və xidmətləri göstərilmişdir. Naxçıvanın orta əsrlərdə Azərbaycanın dövlətçilik tarixində yeri araşdırılmış, Bakı, Tbilisi, Qori, Kutaisi, Zuqdidi və Vladiqafqaz arxivlərində Naxçıvanın tarixi ilə bağlı yeni arxiv materialları aşkarlanmış, surəti çıxarılmış, əldə olunan arxiv sənədləri əsasında Rusiyanın Naxçıvan xanlığını işğal etməsinin səbəbləri, eyni zamanda Naxçıvan xanlığının Qafqaz regionunda hərbi mövqeyi tədqiq edilmişdir.
Gəmiqayada, Xaraba Gilanda, Oğlanqalada, Maxta Kültəpəsində, Ovçular təpəsində və digər abidələrdə arxeoloji tədqiqatlar aparılmışdır. Həmin araşdırmaların müəyyən hissəsi beynəlxalq xaraкter daşımış, onların işində Rusiya, Ameriкa, Fransa və Türкiyədən olan mütəxəssislər iştiraк etmişlər. Gəmiqaya təsvirlərinin semantik məzmunu açılmış, həmçinin xalq arasında “Nuhun türbəsi” adı ilə tanınan memarlıq abidəsi üzə çıxarılmışdır. Naxçıvan ərazisində yaşamış qədim tayfaların ideoloji görüşləri ilə Azərbaycan xalqının mənəvi mədəniyyəti arasındakı genetik bağlılıq olduğu müəyyən edilmiş, Orta və Son Tunc dövrü dəfn adətlərinin xarakterik xüsusiyytləri və Nəhəcir keramikasının texnologiyası müyyənləşdirilmişdir.
Naxçıvan ərazisində toplanmış materiallar əsasında təbiət hadisələri və səma cisimləri ilə bağlı inancların mənşəyi və digər türk xalqları ilə əlaqələri müəyyənləşdirilmiş, təqvim adətləri ilə bağlı materiallar toplanmışdır. Əhalinin ənənəvi təsərrüfat sahələri araşdırılarkən ilk dəfə olaraq atcılıqla bağlı geniş materiallar toplanılmışdır. Bir sıra inamların tarixi kökləri, digər türk xalqları arasında oxşar çəhətlər müəyyən edilmiş etnogenetik məsələlər araşdırılmışdır. Müasir məişətimizdə və yaşlıların yaddaşlarında mövcud olan islamaqədərki adətlər, inamlar və mərasımlərin yayılma arealı, onların tarixiliyi məsələləri tədqiq edilmişdir. Əraziyə əhalinin məskunlaşması, məşğuliyyət sahələri, Nuh peyğəmbər, Dünya tufanı ilə bağlı bir sıra problemlər araşdırılmışdır.
Qafqazdakı dini-ideoloji münasibətlərdə Naxçıvanın yeri geniş şəkildə araşdırılmış, XX yüzilliyin əvvəllərində Naxçıvanda erməni-azərbaycanlı ziddiyətləri yeni arxiv materialları və ədəbiyyat faktları üzrə aydınlaşdırılmışdır. Ermənilərin Azərbaycana, ümumiyyətlə türklüyə qarşı önə sürdükləri iddiaların dini-siyasi mahiyyəti, böyük dövlətlərin və beynəlxalq qurumların Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə olan münasibətləri və bu yöndə yeritdikləri fəaliyyət tədqiq edilmiş, bu münasibətlərin kəskinləşməsində böyük dövlətlərin siyasi maraqlarının toqquşmasının əsas rol oynadığı müəyyən edilmişdir.
== İnstitutun şöbə və laboratoriyaları ==
| |||