Professor Moriarti: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Feminov (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Feminov (müzakirə | töhfələr)
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 3:
'''Professor Ceyms Moriarti''' (ing. ''Professor James Moriarty'') – [[Şerlok Holms]] haqqında əsərlərin baş mənfi personajı, güclü kriminal təşkilatın rəhbəri, kriminal dünyanın dahisi. O ancaq “Sonuncu iş” hekayəsində peyda olsa da, bir çox hekayələrdə törədilən cinayətlərin arxasında məhz onun durması şübhəsizdir.
 
[[Artur Konan Doyl]] Şerlok Holmsu öldürmək istəyərkən bunu məhz Moriartinin əli ilə etmişdi. Hesab olunur ki, o MOriarti personajını məhz bu səbəbdən yaratmışdı. “Sonuncu iş” hekayəsində Holmsla Moriarti [[Reyxenbax şəlaləsinəşəlaləsi]]nə yıxılsalar da, Holms bu qarşıdurmadan sağ çıxır.<ref>{{Citation | url = http://www.lib.ru/AKONANDOJL/sh_ehome.txt = Артур Конан Дойл. Пустой дом| }}.</ref>
 
== Personajın təsviri ==
“Şerlok” adı kimi “Moriarti” də qədim irland adıdır<ref>{{cite book | author=Daniel Jones | author2= A. C. Gimson| title=Everyman's English Pronouncing Dictionary | publisher=J.M. Dent & Sons| | edition=14 | year=1977 | location=London}}</ref> və irland köklərinə malik olan Artur Konan Doyl tərəfindən əsərlərdə irland adlarından istifadə edilməsində qeyri-adi heç nə yoxdur.
 
“Sonuncu iş” hekayəsində [[Şerlok Holms]] öz düşmənini “Professor Moriart” adlandırır və onun adını bizə söyləmir.<ref>{{Citation | url = http://detektivi.net/detektivi/chitat/konan_doyl__artur_poslednee_delo_holmsa_zapiski_o_sherloke_holmse-11/konan_doyl__artur_poslednee_delo_holmsa_zapiski_o_sherloke_holmse-11_GG_1.php = Артур Конан Дойл. Последнее дело Холмса| }}.</ref> Şerlok Holmsun “dirilərək” qayıtdığı “Boş ev” hekayəsində isə məşhur detektiv öz düşmənini “Professor Ceyms Moriarti” adlandırır.<ref>{{Citation | url = http://www.lib.ru/AKONANDOJL/sh_ehome.txt = Артур Конан Дойл. Пустой дом| }}.</ref>
 
[[Şerlok Holms]] onu belə təsvir edir: “O yaxşı ailədəndir, əla təhsil alıb və anadangəlmə fenomenal riyazi qabiliyyətə malikdir. Onun 21 yaşı tamam olanda o Nyüton binomu haqqında traktat yazıb Avropada məşhurlaşmışdı. Bundan sonra onu kiçik universitetlərimizdən birində riyaziyyat kafedrasına rəhbərlik etməyə çağırdılar. Onu parlaq gələcək gözləyirdi. Ancaq onun damarlarında cinayətkar qanı axır. Onda qəddarlığa irsi meyl var. Onun qeyri-adi zəkası bu meyli nəinki cilovlamır, hətta gücləndirərək onu daha təhlükəli edir. Dərs dediyi universitet şəhərciyində onun haqqında qara-qura şayiələr yayılırdı və son nəticədə o kafedradan istefa verərək Londona[[London]]a köməliköçməli oldu. Burada o zabit olmağa hazırlaşam gəncləri imtahana hazırlamaqla məşğuldur.” (“Sonuncu iş” hekayəsi)<ref>{{Citation | url = http://detektivi.net/detektivi/chitat/konan_doyl__artur_poslednee_delo_holmsa_zapiski_o_sherloke_holmse-11/konan_doyl__artur_poslednee_delo_holmsa_zapiski_o_sherloke_holmse-11_GG_1.php = Артур Конан Дойл. Последнее дело Холмса| }}.</ref>
 
Bəzi müəlliflər hesab edirlər ki, burada “kiçik universitet”[[universitet]]” dedikdə, [[Lids]] Universiteti <ref>Bowers, John F., [http://www.newscientist.com/article/mg12416962.200--james.html "James Moriarty: A Forgotten Mathematician"], 23 December 1989, ''New Scientist''</ref> nəzərdə tutulur, bəziləri isə Durham Universitetini <ref>{{Cite book|first=Nick|last=Rennison|url=http://books.google.com/books?id=oYRW5gjVz1EC&pg=PA68&dq=%22A+treatise+on+the+binomial+theorem%22#PPA68,M1 |title=Sherlock Holmes: The Unauthorized Biography |page=68}}</ref> təklif edirlər.
 
Hadisələrin “Sonuncu iş” hekayəsindən əvvəlki illərdə cərəyan etdiyi [[1914-cü ildəil]]də yazılmış “Dəhşətlər dərəsi” povestində Moriarti haqqında deyilir ki, o “Avropanın“[[Avropa]]nın ən parlaq zəkası kimi cəhənnəm qüvvələrinə rəhbərlik edir”, habelə burada professorun xarici görünüşü inspektor Makdonaldın dilindən təsvir olunur:
“Onun arıq sifəti, boz saçları və mübaliğəli nitqi var. Biz onunla vidalaşanda o oğluna qəddar və soyuq dünya ilə görüşqabağı xeyir-dua verən doğma ata kimi əlini mənim belimə qoydu”. <ref>{{Citation | url = http://www.lib.ru/AKONANDOJL/sh_vfear.txt = Артур Конан Дойл. Долина ужаса| }}.</ref>
 
Professor çox varlı olsa da, bunu gizlədir. [[Şerlok HolmsunHolms]]un fikrincə, onun azı iyirmi bank hesabı var və çox güman ki, əsas kapitalı hardasa Almaniyada[[Almaniya]]daFransada[[Fransa]]da saxlanır.
 
[[Şerlok HolmsunHolms]]un dediyinə görə, Moriarti evli olmamışdı.
 
[[Şerlok Holms]] Professor Moriartini “Cinayət aləminin Napoleonu”[[Napoleon]]u” adlandırır. Bu ifadə 1888-1901-ci illərdə Skotland-Yardın cinayət-axtarış bölməsinə rəhbərlik etmiş ser Robert Anderson tərəfindən 1907-ci ildə real cinayətkar Adam Uort haqqında deyilmişdi.<ref>{{Citation | url = http://magazines.russ.ru/inostran/2008/1/che12.html = Светозар Чернов Адам Уорт: прототип профессора Мориарти // «Иностранная литература» 2008, №1| }}.</ref>
 
== Personajın prototipləri ==
[[Artur Konan Doyl]] öz personajına riyaziyyata meyllilik kimi xüsusiyyət vermişdir.
Hesab edilir ki, bu xüsusiyyəti o dostu general-mayor Dreysondan götürmüşdür. <ref>{{Citation | url = http://magazines.russ.ru/inostran/2008/1/che12.html = Светозар Чернов Адам Уорт: прототип профессора Мориарти // «Иностранная литература» 2008, №1| }}.</ref>
 
“Dəhşət dərəsi” povestində Şerlok Holms Moriartini məşhur “oğru tutan” və cinayətkar sindikatın rəhbəri Conatan Uayldla (1725-ci ildə edam edilmişdir) müqayisə etsə də <ref>{{Citation | url = http://www.lib.ru/AKONANDOJL/sh_vfear.txt = Артур Конан Дойл. Долина ужаса| }}.</ref>, hesab etmək olar ki, professor Moriartinin prototipi Conatan Uayld deyil, məşhur cinayətkar Adam Uortdur. Holmsşünas Vinsent Starret qeyd edir ki, bu barədə yazıçı doktor Qrey Çandler Briqqsə məlumat vermişdir.<ref>{{Citation | url = http://magazines.russ.ru/inostran/2008/1/che12.html = Светозар Чернов Адам Уорт: прототип профессора Мориарти // «Иностранная литература» 2008, №1| }}.</ref>
 
Adam Uort 1844-cü ildə yoxsul alman yəhudilərinin ailəsində anadan olmuşdur və beş yaşında ikən valideynləri ilə birlikdə Amerikaya köçmüşdü. 14 yaşında ikən evdən qaçan Adam 1860-cı ildə Nyü[[Nyu-YorkaYork]]a gələrək Vətəndaş müharibəsinin əvvəlində şimallıların qoşunlarına könüllü yazılır. Manassas yaxınlığında döyüşdə yaralanan Adam bizə məlum olmayan səbəbdən həlak olanların siyahısına düşür. Bu haldan müəyyən dələduz əməllər üçün istifadə edən Adam müxtəlif adlardan istifadə etsə də, son nəticədə Alan Pinkertonun Milli Detektiv Agentliyinin fərarilərin axtarışı ilə məşğul olan agentləri onu ifşa edirlər və o Nyü-Yorka qaçmalı olur.
 
Kriminal Nyü[[Nyu-YorkdaYork]]da özünə banda yığan Adam qarətlərlə məşğul olur. O cinayətləri öz intellektinin köməyi ilə təşkil edir və odlu silahdan istifadə etmirdi. O öz yoldaşlarına da odlu silahdan istifadəni qadağan etmişdi.
 
20 noyabr [[1869-cu ildəil]]də onun dəstəsi Bostonda yerləşən Boylstoun Milli Bankını qarət edərək oradan milyon dollar nağd pul və qiymətli kağızları götürüb İngiltərəyə qaçmışdılar. Bu qarət çox dəqiq edilmişdi. Bankın xəzinəsi ilə qonşu binada ofis açaraq onlar sonra ara divarı sökməklə xəzinəyə daxil ola bilmişdilər.
 
1871-ci ildə Paris Kommunası darmadağın ediləndən sonra Adam Parisə gələrək burada “Amerikan barı”nı açır. Bu məşhur barda fransız mətbəxi və amerikan içkilərini təklif edən səviyyəli restoran və oxu zalı var idi. Üçüncü mərtəbədə isə qeyri-qanuni qumarxana açılmışdı və polis axtarışı təhlükəsi yarananda həmin qumarxana məkanı xüsusi mexanizmlə adi kafeyə çevrilə bilirdi.