Vestfaliya sülhü: Redaktələr arasındakı fərq

'''Vestfaliya sülhü''' - müvafiq olaraq 15 may və 24 oktyabr [[1648]]-ci ildə Osnabrük və Münsterdə imzalanan sülh müqavilələri. Bu sülhün bağlanması ilə [[Müqəddəs Roma İmperiyasındaİmperiyası]]nda [[Otuzillik müharibə]] bitdi. Bəzən Vestfaliya sülhünə İspaniya ilə Birləşmiş Niderland Əyalətləri arasında, Səksənillik müharibəni bitirən 1648-ci il 30 yanvar sülh müqaviləsini də aid edirlər. Bununla belə Hollandiya ilə İspaniya arasındakı döyüş əməliyatlarını Otuzillik həm də [[Niderland inqilabı|Səksənillik müharibə]]nin hissəsi hesab edirlər. Vestfaliya sülhü ilk müasir diplomatik konqresin nəticəsi hesab olunur.

O Avropada, milli suverenitet konsepsiyaya əsaslanan yeni qaydaların başlanğıcı oldu. Razılaşma Müqəddəs Roma imperiyası, İspaniya, Fransa, İsveç, Niderland və Müqəddəs Roma imperiyası knyazları timsalında onların müttəfiqlərinə aid idi. 1806-cı ilə qədər Osnabrük və Münster sazişləri normaları Müqəddər Roma imperiyasının konstitusion qanununun bir hissəsi hesab olunurdu. Bəzən [[1659]] –cu ildə imzalanan və Fransa ilə İspniyanın müharibəsinə son qoyan Pireney sülhü də “ümumi həmrəyliyin” son mərhələsi hesab olunur. Üç illik danışıqlardan sonra 24 oktyabr 1648 –ci ildə Otuzillik müharibəyə (1618–1648 годы) son qoyan “Vestfaliya sülhü” bağlandı. Bu müharibədə katolik və protestan knyazları rəqib idi. Birinciləri İspaniya, Avstriya və Polşa, ikinciləri Fransa, İsveç, Danimarka, Niderland, Böyük Britaniya və Rusiya dəstəklədi.

Konqres iştirakçısı olan ölkələr hərəsi öz məqsədlərini güdürdü: Fransa İspaniya və Avstriya Habsburqlarının çevrəsini qırmaq, İsveç –Baltikada heqemoniyaya nail olmaq, Müqəddəs Roma imperiyası və İspaniya –az ərazi güzəştə getmək. Vesfaliya sülhü iki müqavilədən ibarətdir –( Müqəddəs Roma imperiyası imperatoru ilə İsveç arasında bağlanan) Osnabrük və (Müqəddəs Roma imperiyası imperatoru ilə Fransa və onun müttəfiqləri arasında bağlanan) Münster razılaşmaları. Bu müqvilədə ilk dəfə Rusiyanın Avropa dövlətləri sırasında ''Moskoviya'' kimi adı keçir. Vestfaliya sülhü İsveç və Niderlanda öz müstəqilliyini qroumaqqorumaq imkanı verdi, ancaq Almaniyanın talyində mənfi rol oynadı: onun ərazisinin bir hissəsinin İsveç və Fransya keçməsindən başqa, ölkədə uzun müddətə yarıfeodal pərakəndəlik bərqərar oldu. Tarixçilər arasında Vestfaliya sülhünə müxtəlif münasibət var. Bəziləri hesab edir ki. Bu sülh, əsas prinsipləri: bərabər hüquqlu dövlətlər, problemlərin sülh yolu ilə həll edilməsi öhdəlikləri, birgə asayişi saxlamaq ideyası; suverenitet anlayışı meydana gəlməsi, olan müasir beynəlxalq hüququn əsasını qoydu. Başqaları hesab edir ki, Vestfaliya sülhü beynəlxalq münasibətlərin köhnə iyerarxik qaydalarını dağıdaraq, əvəzində qayda qanunu saxlamaq üçün əməli mexanizm yarada bilmədi.