|
'''Haram''' ({{lang-ar|حرام}}) - yerinə yetirildikdə günah yazılan, ondan çəkindikdə isə axirət savabı yazılan əməldir.
"Halal" vä "haram" dini terminlärdir. Yeyilib içilmäsi vä istifadä olunması qadağan olunmayan şeyä halal, yeyilib içilmäsi vä yerinä yetirilmäsi qadağan olunan şeyä isä haram deyilir. Haram olan, yäni qadağan olunan şeylärin sayı mähduddur. Qadağan olunanların xaricindäkilär isä halaldır. Başqa sözlä, bir şeyin qadağan olunduğu bildirilmäyibsä, o şey halaldır. Allah-Taala yaxşı, tämiz vä insan sağlamlığına faydalı olan şeyläri halal, pis, kirli vä zärärli şeyläri isä haram buyurmuşdur. Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur: "Özläri üçün näyin halal buyurulduğunu (qılındığını) sändän soruşurlar; de ki, bütün yaxşı vä tämiz şeylär sizä halal buyurulmuşdur."1
Allah-Taalanın öz qullarına sonsuz märhämäti vardır. Onların ömürlärini sağlam olaraq sürmälärini vä özlärini narahat edäcäk olan här şeydän uzaq olmalarını istäyär. Bunun üçün, onlara zärärli bir şeyi ämr etmäyäcäyi kimi, faydalı bir şeyi dä qadağan etmäz. O, näyi ämr etmişsä bizä xeyri olduğu üçün ämr etmiş, näyi qadağan etmişsä bizä zäräri olduğu üçün qadağan etmişdir. Bunu bu şäkildä bilmäk vä beläcä inanmaq imanlı olmağın xüsusiyyätlärindän biridir. Allahın halal buyurduğu şeylärä haram demäk, haram olaraq bildirdiklärini dä halal qäbul etmäk böyük günahdır, hätta kafirlikdir. Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur:
{{din-qaralama}}
"Ey iman gätiränlär! Allahın sizä halal buyurduğu pak nemätläri (özünüzä) haram etmäyin vä häddi dä aşmayın. Doğrudan Allah häddi aşanları sevmäz!"2 "Dillärinizin yalan ifadäläri ilä:"bu halaldır, bu haramdır" demäyin; äks täqdirdä Allaha iftira atmış olarsınız. Şübhäsiz ki, Allaha yalan uyduranlar äsla qurtula bilmäzlär." 3 Allahın haram buyurduğu şeyä halal demäk nä qädär günah isä, halal olan bir şeyä haram demäk dä o qädär günahdır. Çünki Allah-Taala heç kimä halal vä haram qılma sälahiyyäti vermämişdir. Qurani-Kärimdä belä buyurulmuşdur: "De ki; Allahın öz qulları üçün çıxardığı (yaratdığı) bäzäyi vä gözäl ruziläri kim haram buyurdu? De ki;onlar dünyadakı häyatında inananlarındır. Qiyamät günü isä yalnız möminläirndir. Başa düşä bilänlär üçün ayäläri belä izah edirik."4 "De ki: Allahın sizä verdiyi ruzinin bir qismini halal, bir qismini dä haram qıldığınızı görmürsünüzmü? De ki: Allahmı sizä izin verdi, yoxsa Allaha iftiramı atırsınız?"5
Mähz bu ayälär bizä xäbärdarlıq edir. Allahın qoyduğu särhäddi aşmamağımızı, halal dediyini halal, haram dediyini dä haram qäbul etmäyimizi näsihät edir. Haramdan çäkinmäyän, halalla harama färq qoymayan insanın duasını Allah qäbul etmäz. Haram qazancla edilän yaxşılığın savabı da olmaz. Peyğämbärimiz belä buyurur: "Ey insanlar, Allah tämizdir, yalnız tämizi (halal olanı) qäbul edär. Allah peyğämbärlärä ämr etdiyini möminlärä dä ämr etmişdir"(belä buyurmuşdur). "Ey peyğämbärlär, halal olan şeyläri yeyin vä yaxşı işlär görün. Şübhäsiz ki, män sizin elädikläirnizi biliräm."(Möminun suräsi, ayä, 51), "Ey möminlär ruzi deyä verdiyimizin halal vä tämiz olanlarını yeyiniz"(Bäqärä suräsi, ayä,172).
[[Kateqoriya:İslam]]
Peyğämbärimiz sonra bunları söylädi:"Aylarla säyahät edän, saçı-başı dağınıq, toz-torpaq içindä (olduğu halda) ällärini göyä doğru qaldırıb "Ya Räbbi, Ya Räbbi" deyä dua edän, halbuki yediyi haram, içdiyi haram, geyindiyi haram olan vä haram ilä bäslänmiş olan bu adamın duası necä qäbul olunacaq?" deyä buyurmuşdur.6 "Bir näfär halal qazancından—Allah halal maldan verilän sädäqädän başqa heç bir sädäqäni qäbul etmäz—bir xurma qädär sädäqä versä, Allah o sädäqäni qäbul edär. Sonra onu, sizin atın balasını (dayçasını) böyütdüyünüz kimi, sädäqä sahibi üçün böyüdür. Belä ki, o sädäqä dağ boyda olur."7
[[Kateqoriya:Din]]
Bu ayäti-kärimä vä hädisi-şäriflär müsälman üçün, inanmış insan üçün halal tikänin vä halal qazancın nä qädär ähämiyyätli olduğunu göstärir. Qazancı halal olmayan insanın duası Allah täräfindän qäbul edilmäyäcäyi kimi, halal olmayan qazancı ilä elädiyi xeyirli işin dä bir qiymäti yoxdur. Ancaq zäruriyyät haramı mübah (dinä görä edilmäsi normal olan, nä günah, nä dä savab olan işlär) hala gätirir. Dinimizdä mäcburiyyät yoxdur. Çünki İslamiyyät insana äziyyät vermäyän bir dindir. Bir insan özündän asılı olmayan säbäblärlä haram olan bir şey yemäyä vä yaxud haram olan bir şeyi elämäyä mäcbur qalarsa, halal sayılmasa da, öz ehtiyacını yerinä yetiräcäk qädär haram şeylärdän istifadä edä bilär. Bu günah olmaz. Çünki ayäti-kärimädä haram olan şeylär sayıldıqdan sonra : "Bir insan bunlardan (haram olanlardan) yemäyä mäcbur olarsa, heç kimä hücum etmädän vä särhhäddi aşmadan bir az yemäsi günah deyil" (Bäqärä.173), deyä buyurulmuşdur. (ibadet Ferecov)saatli rayonu
|
