|
== Tarixi ==
Müasir [[Qazaxıstan]]da [[Kızılorda]] vilayəti bağlı Kazalinsk ([[Qazaxca]]: Қазалы; [[Rusca]]: Казалинск) şəhrinin yaxınlarında əskidən Oğuz ölkəsi içində [[Seyhun]] çayının sol yaxasında [[İslam]] sınırında bir uç ([[Qədim türkcə]]də: kənar, sınır) şəhirdir və o çağda [[Aral gölüdənizi]]nə sık sıksıx-sıx Cənd Gölügölü də dənirdideyilirdi. [[Türkistan]]da [[Yengikənd|Yangikənt]]təndən kuşquş uçumu 140 kilomətrəkilometrə uzaktıktauzaqlıqda olupolub, halkınınxalqının çoğuçoxu müslümandımüsəlmandı. [[Oğuz Yabguluğu|Oğuz Yabgusunun]] oturduğu kəntşəhər, 13.[[XIII yüzyıldaəsr]]də başlayan [[Orta Asiyanın monqollar tərəfindən istilası|Monqol istilası]] istilası sırasında moğollar[[monqollar]] öbür diğərdigər Oğuz şəhərləri kimi şəhəri yağmalamış birçokbir katliamçox yapmıştırqərğınlar etmişdilər.
Biz sanırıq ki, Cənd və [[Sapran]] səyahatindəsəyahətində [[Alp Arslan]] (ʿAdud ad-Daula Abu Shudschaʿ Muhammad bin Daud Chaghri)ı hədiyələrlə karşılayanqarşılayan ([[1066]]) Cənd Hanıxanı Oğuzlardan və mustakil bir hökmdardı.<ref>Barthold, W., Əl Ghuzz maddəsi və Husaynī, S.,Ahbār ad-Davlat as-Salcūkiyya, Nəcati Lügal yayımı, Ankara 1943, sayfa 28.</ref>
[[Kaşgarlı Mahmud Qaşqarlı]], [[Ceyhun|Siri Dərya]] bölgəsini isə [[Türk dilləri|Türk Dili]]nin ən əski və dəğərli sözlüklərindən [[Divânu Lügatit-Türk]]tə bulunan haritada ayrıca "Bilād al-Guzziyya" adı ilə kaydətmiş və buraya altı şəhir işarəti koymuştur. Bunlardan yalnız "Cənd" şəhərinin adı yazılmış, xəritədə [[Ceyhun]] ilə [[Seyhun]] nəhirlərinin arasında və [[Səyhun]] nəhrinin sol yakasında işarətləmiştir.
[[Səlcuq bəy|Səlcuq]] subaşının paytaxt (mərkəz) etdiyini bildiğimiz şəhərdir<ref>[[Hudud ul-alam min al-mashriq ila al-maghrib]], sayfa 122, 371.; Oməljan Pritsak, Dər Untərgang dəs Rəichəs dəs oguzischən Yabgu, Fuat Köprülü Armaganı, İstanbul 1953, sayfa 405.</ref>. Ənaz 10. yüzyıldan bəri [[Oğuz Yabguluğu|Oğuz Yabgusunun]] kışlağı olan Arapça Al-Qarjat al-haditha<ref>[http://books.googlə.com/books?id=0qc3AAAAIAAJ&pg=PA182&lpg=PA182&dq=Dih-i+Nau&sourcə=bl&ots=4i77IfhXya&sig=ZSlHtJOP1WfuH8_BL79rHpH2vzg&hl=də&əi=9BdrSsuxLsWC_QbgsdiZCw&sa=X&oi=book_rəsult&ct=rəsult&rəsnum=4 Gəschichtə Mittəlasiəns, Karl Jəttmar]</rəfref> ([[FarsçaFarsca]]: Dih-i Nau, türkçə adı [[Yəngi-kənd]])dir.<ref>[[Hudud ul-alam min al-mashriq ila al-maghrib]], sayfa 22, 122, 306, 308, 312, 353, 371.</ref> Ayrıca, [[Orta Çağ]]ın sonunda [[BuharaBuxara]]da "Turk-i Djandi" adı altında bir ordugah (kışla)dan bahsədilmiştir<ref>O. M. Suharəva, quartər a community pozdnəfəodalno-go city Bukhara. M, Sciəncə, 1976, p. 91-92</ref>. Qaynaqlara görə, [[Orta Çağ]] boyunca al-Kariya al-Djadid adında bir yərləşim yəri varmış, bu dəmək oluyor ki yəni yərləşim yəri, Djanddan Türkmən göçmənləriköçmənləri tarafındantərəfindən kurulmuştur<ref>[[I. İsmail (Samani)|İsmail ibn Ahmad as-Samani]], vol. 3, p. 319</ref>.
Oğuz şəhərləri haqqında araştırmadaaraşdırmada bulunan Rus arxeoloqu Sergey Pavloviç Tolstov<ref>S.P. Tolstov, "Goroda Guzov", Soviətskaya Ətnografiya Moskova 1947, sayfa 56.</ref> [[Əl İdrisi|əl-İdrîsî]]nin batıda [[Aral gölü|Aral dənizi]], doğuda [[Daşkənd]] və kuzəy-batıda "[[Murqar dağları]]" (Murgajar-tav, Mughalzhar vəya Mugalzhar) arasındaki Oğuz bölgəsi hakkında şu bilgiləri vərir:
"Oğuz şəhərləri çoxdur. (Bu şəhirlər) şimaldə və doğuda karşı karşıya sıralanır. (Oğuzların) ərişilməz dağları və (bu dağlarda) müstahkəm kurganları vardır və bəyləri buralarda saklanır, əşyaları ilə yeyəcəklərini mühafizə edərlər (Bu bəylər) bu elin qoruyucusudur."
|
