Kiyev Rus dövləti: Redaktələr arasındakı fərq

 

XI əsrin axırları-XII əsrin əvvəllərində Kiyev dövləti geniş əraziyə malik olsa da, möhkəm əsaslı deyildi. Onun tərkibinə qatılmış tayfalar öz xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamışdılar. [[Natural təsərrüfat]]ın hökm sürdüyü ayrı-aryı bölgələr arasında iqtisadi əlaqələr olduqca zəif idi. Bununla yanaşı dövlətin əhəmiyyətli dərəcədə müdafiə sistemi yaradılmışdı. Belə bir şəraitdə XI-XIII əsrlərdə Kiyev dövləti üçün yeni xüsusiyyətlər meydana çıxdı. Ayrı-ayrı bölgələrdə-[[Novqorod]], [[Polotsk]], [[Smolensk]], [[Suzdal]] və [[Rostov]] torpaqlarında feodal aristokratiyası inkişaf edir və güclənirdi. Bütün torpaqlar feodalların əlinə keçmişdi. Kəndlilərin əlindən bütün torpaqlar çıxdığına görə torpaqsızlaşaraq, feodallardan asılı vəziyyətə düşmüşdülər. Müxtəlif bölgələrdə çox böyük torpağa sahib olan knyazlar meydana gəlirdi. XI əsrdə Kiyev dövlətində də təsərrüfat natural xarakter daşıdığından ayrı-ayrı bölgələr arasında əlaqələr çox zəif idi. Kiyev dövlətində şəhərlərin meydana gəlməsi prosesi başlandı. Şəhərlər feodal torpağında salınırdı və feodalın hakimiyyəti altında olurdu. Şəhərlərdə sənətkarlıq və ticarət inkişaf edərək vilayətlərin iqtisadi və siyasi mərkəzlərinə çevrilirdilər. Şəhərlərin ətrafında olan torpaqlar [[boyar]]lara, feodallara və kilsəyə məxsus idi. Şəhərlərin ərazisi böyüdükcə, əhalisinin sayı artdıqca onlar mərkəzi hakimiyyətə tabe olmaq istəmirdilər. Yerlərdə olan iri feodallar da mərkəzi hakimiyyətin yox, öz knyazlarının ətrafında birləşirdilər. Bununla da Kiyevdən çox uzaqlarda yerləşən şəhərlərdə feodallar öz knyazlıqlarını yaradırdılar. Knyazlar öz hakimiyyətlərini qanuniləşdirmək üçün 1097-ci ildə [[Lübeç­]]də yığıncaq keçirdilər. Burada ''hər kəs öz votçinasını qorusun'' şüarı ilə döv­lətin ayrı-ayrı müstəqil knyazlıqlara parçalanması rəsmiləşdirildi. Kiyev tor­pa­ğında [[Rostov]], [[Suzdal]], [[Pereyaslavl]], [[Vladimir]], [[Smolensk]], [[Turov-Pinsk]], [[Polotsk-Minks]], [[Tmutarakan]] knyazlıqları, [[Novqorod]] və [[Pskov]] feodal respublikaları meydana gəldi. Kiyev dövlətinin feodallıqlara parçalanması feodallar arasında olan narazılığı və ədavəti daha da dərinləşdirdi, knyazlıqlar daha kiçik hissələrə-[[udel]]lərə bölündü, ölkənin müdafiə qabiliyyəti daha da zəiflədi, siyasi cəhətdən zəifləyən rus torpağının iqtisadi vəziyyətində də geriləmə baş verdi. Mərkəzi hakimiyyəti tanımaqdan imtina edən və əlaqələri açıdan-açığa kəsən ilk knyazlıqlarlan biri Novqorod torpağı idi. Kiyev dövlətində feodallıqlara parçalanma nəticəsində ölkə başını üsüt­ünü almış yeni təhlükədən xilas ola bilmədi. Monqolların 1237-1240-cı illərdəki yürüşləri nəticəsində knyazlıqlar işğal edildi. Bu ərazilər [[Qızıl Orda]]dan vassal asılılığına salındı. Onlar Qızıl Orduya xərac ödəməli oldular. Vassal asılılığı döv­rün­də knyazlar arasında narazılıq artmışdı. Böyük knyaz titulu almaq uğrunda gedən mübarizə vuruşmalarla nəticələnirdi. Bunun nəticəsində şəhərlər dağılır, sənətkarlıq, ticarət zəifləyirdi. Bir çox sənət sahələri sıradan çıxırdı. Çox vaxt yaxşı sənətkarları Qızıl Ordaya aparırdılar. Kənd təsərrüfatında da geriləmə baş vermişdi. Bütün bunlar rus torpaqlarının vahid dövlət halında birləşməsini ləngidirdi. Nəticədə Kiyev Rus dövləti [[1242]]-ci ildə süqut etmişdir.

 

{{Tarix-qaralama}}