Çexiya: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 73:
== Tarix ==
[[Şəkil:Burgkarlstein01.jpg|thumb|left|220px|Karlşteyn qalası (XIV əsr)]]
[[Bohemiya]] bölgəsində yaşayan [[keltlər]] ölkənin tarixdə məlum olan ilk yerli əhalisidir. [[V əsr]]də şərqdən [[slavyan]] qəbilələri gələrək [[Elba]] çayının vadisində yerləşmişlər. Altı əsr ərzində müntəzəm olaraq [[slavyan]], [[alman]] və [[macarlar]]ın işğallarına məruz qalmışdır. [[XIV əsr]]də qurulan Alman İmperiyası uzun illər ölkəyə hakim olmuş, XVII əsrin əvvəllərində [[Avstriya-Macarıstan İmperiyası]]na məğlub olaraq bu torpaqları itirmişdir. [[Avstriya]], [[Bohemya]] və [[Moraviya]]ya, [[Macarıstan]] isə [[Slovakiya]]ya hökm etməkdə idi. [[IBirinci Dünyadünya müharibəsi]] nəticəsində Avstriya-Macarıstan İmperiyasının yıxılması ilə [[1918]]-ci ilin oktyabrında [[Çexoslovakiya Respublikası]] adıyla müstəqilliklərini elan etdilər. Ölkədəki etnik qruplardan almanların qiyamları və Almaniyanın təzyiqi ilə Bohemya bölgəsi almanlara verildi ([[1938]]). Bir il sonra [[Hitler]]in əmri ilə alman ordusu Çexoslovakiyanı işğal etdi.
 
[[İkinci Dünyadünya Müharibəsimüharibəsi]] nəticəsində [[1945]]-ci ildə ölkə bu səfər də Rusiya tərəfindən işğal edildi. Çexoslovakiyanın şərqdəki Rütenya əyalətini öz torpaqlarına qatan Rusiya, təzyiq nəticəsində Çək Kommunist Partiyasını iqtidara keçirərək sosialist bir rejim qurdurdu. Yeni rəhbərlik öz anlayışı gərəyi azadlıqları məhdudlaşdırdı. Azadlıq tərəfdarı olan kəsləri həbsxana və ağıl xəstəxanalarına dolduraraq ölkəni Rusiyanın peyki vəziyyətinə gətirdi. [[1955]]-ci ildə [[Varşava Müqaviləsi Təşkilatı]] na daxil oldu. [[1960]] dan sonra əkinçilik kollektifleştirildi. Nəqliyyat ticarət və ağır sənaye dövlətləşdirildi. Mədəniyyət və dini inanclara təzyiq altına alındı. [[1968]]-ci ildə [[Stalin]] tərəfdarlarının yerinə keçən [[Aleksandr Dubcek]] və [[Ludvik Suoboda]] ölkədə liberal bir siyasət izləyərək iqtisadiyyatda xaricə açılma istiqamətində müxtəlif islahatlar etdilər. Mətbuat və nəşr quruluşlarına azadlıq verildi. Kommunizmin diktatorluq rejimindən xilas olub insanca yaşamaq üçün səy sərf edən liderlər Rusiya idarəçiləri tərəfindən şiddətlə tənqid edildi. Çexoslovakiyadakı bu liberal islahatlar nəticəsində bir peykini itirmə qorxusu eşidən Rusiya ölkəni işğal etdi. Ölkələrə müstəqillik şüarları öyrədən Rusiya özünün etdiyi işğala qarşı gələn xalqı insafsızca tankların palitraları altında əzdi və ölkə idarəçilərini şiddətlə cəzalandırdı. Yüz minlərlə Çexoslovakiyalı, Rus zülmünə dözə bilməyərək Avstriya və Almaniyaya qaçdı.[[1989]] da bütün şərq bloku ölkələrində olduğu kimi, Çexoslovakiyada da yumşalma siyasəti başladı. Çox partiyalı sistemə keçildi və [[1990]] da ilk sərbəst seçki kecirildi. Kommunistlər qazana bilmədilər. Milliyyətçi Partiyalar iqtidar oldular. [[1992]] İyununda Çexoslovakiyanı meydana gətirən Çex və Slovakiya respublikalarında ayrı-ayrı edilən seçkilərdən sonra iki respublikanın bir-birindən ayrılması gündəmə gəldi. Edilən görüşmələr nəticəsində [[25 Noyabr]] [[1992]] günü edilən andlaşma ilə [[31 dekabr]] [[1992]] tarixində iki respublika bir-birindən ayrıldı.
 
=== İntibah dövrü ===
Sətir 81:
 
=== Çexoslovakiya ===
[[IIİkinci Dünyadünya Müharibəsimüharibəsi]]nin başa çatmasından sonra [[Sosialist bloku]]na qatılan [[Çexoslovakiya]] [[1968]]-ci ildə Sovet qoşunlarının [[Praqa baharı]] adı ilə tarixə düşən, sosializmdən uzaqlaşma meyllərinin qarşısını hərbi müdaxilə yolu ilə almasından sonra [[1990]]-cı ilə qədər kommunist rejimi ilə idarə olunmuşdur. Çexiya və Slovakiya Respublikası olmaqla iki federasiya subyektinin birləşməsindən yaranan Çexoslovakiya 350 üzvlü Federal Məclis tərəfindən idarə olunurdu. Federal Məclis bütün ölkədən seçilən 200 deputatlı Xalq Məclisindən və hər federasiya subyektindən 75 üzv olmaqla 150 deputatlı Millət Məclisindən ibarət idi. Dövlət başçısı, baş nazir və nazirlər Federal Məclis tərəfindən öz üzvləri arasından seçilirdi. [[1989]]-cu ildə Şərqi Avropanın sosialist bloku ölkələrində baş qaldıran demokratikləşmə və çoxpartiyalı sistemə keçid, Çexiyada da müşahidə olundu. [[1990]]-cı ildə ilk çoxpartiyalı seçkilər keçirildi. 1992-ci ilin iyununda Çexoslovakiyanı təşkil edən Çexiya və Slovakiya Respublikalarında ayrı-ayrı seçki keçirildi. Çexiyadakı seçkilərdə qalib gələn [[Vatslav Klaus]] baş nazir oldu. Bu seçkilərdən sonra aparılan danışıqlardan sonra [[31 dekabr]] [[1992]]-ci ildə iki respublika bir-birindən ayrıldı.
 
== İqlim və təbii ehtiyatlar ==