Böyük Getsbi: Redaktələr arasındakı fərq

| Yazılıb = [[1925-ci il]]

}}

'''Böyük Qetsbi''' və ya '''Möhtəşəm Qetsbi'''<ref>http://kulis.az/news/5018 Qetsbi Azərbaycana gəlib dahimi oldu?</ref> ({{lang-en|The Great Gatsby}}) — amerikalı yazıçı [[Frensis Skott Fitscerald]]ın romanı. Amerika ədəbiyyatında "Caz dövrünü" tipik əks etdirən bu roman 10 aprel 1925-ci ildə işıq üzü görmüşdür<ref>Hoover, Bob (10 May 2013). "'The Great Gatsby' still challenges myth of American Dream". Pittsburgh Post-Gazette. Retrieved 10 May 2013.</ref>. Roman amerika [[modernizm]]inin əəmiyyət kəsb edən əsərlərindən sayılır. Fitscerald romanı [[Avropa]] səfər zamanı [[Paris]]də bitirərək dərc etdirmişdir.

Bu dövrdə ABŞ-da tətbiq olunan"Quru qanun" bir çox spirtli içki qaçaqmalçılarını və bununla məşğul olan alverçiləri milyonçi etmiş və mütəşəkkil cinayətkarlığın inkişafına təkan vermişdir. Zənginlərin füsünkarlığına heyran olan müəllif, əsərdə həmin dövrdə cəmiyyətdəki əxlaqsızlığı çılpaqlığı ilə göstərməyə çalışmışdır.

Roman 24 000 tirajla nəşr edildikdən sonra Brodveydə və Hollivudda səhnələşirilsə də müəllifin sağlığında şöhrət qazana bilməmiş, unudulmuşdur. Roman ötən əsrin 50-ci illərində, müəllifin ölümündən sonra gündəmə gələrək populyarlaşmışdır.

Sonrakı illərdə roman bir çox ingilis dilli orta və ali məktəblərdə ədəbiyyat dərsliyinə salınaraq məcburi bədii qirayət materialına çevrilmişdir.

1998-ci ildə roman XX əsrin 100 ən yaxşı ingilis dilli romanları arasında ikinci sırada yer almış olur<ref>{{cite web|url=http://www.randomhouse.com/modernlibrary/100bestnovels.html|title=100 Best Novels|publisher=Modern Library|year=2007|accessdate=2009-10-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/65JgFOsvk|archivedate=2012-02-09}}</ref><ref>[http://modern.az/articles/32922/1/ Modern.az]</ref>.

Müəllif əvvəlki iş və gücünü ataraq 1922-ci ildə "Tərəvəz" pyesini bitirdikdən sonra 1923-cü ildə "Böyük Qetsbi" romanını yazmağı planlaşdırır. Bu romanı dönə-dönə redaktə edən müəllif əsərin ona şöhrət gətirəcəyinə əmin idi. Sonralar o yazırdı: "Mən özümdə məndə heç vaxt olmayan böyük bir qüvvə hiss edirdim". Böyük Qetsbi müəllifin sayca üçüncü, həcmcə ən qısa və ən "Böyük" romanıdır. Bu romanın sehri, onun hər il Amerikada yüzminlərlə yeni-yeni oxucu tapmasındadır.

== Kitabın üz qabığı ==

Kitabın üz qabığındakı şəkilin qəribə tarixçəsi vardır. Roman hələ bitməmiş müəllif kitabın üz qabığına illüstrasiyanı heç də tanınmamış rəssama — Frensis Kuqata tapşırır. İllüstrasiya bitdikdən sonra əsər hələ hazır olmamış müəllif onu çox bəyənərək, dərhal redaksiyaya sözü gedən kitabın üz qabığı üçün göndərir. Ar-deko stilində olan şəkildə alovlu attraksionlu bir parkın üzərində bir cüt qadın gözü təsvir olunmuşdur. Tabloda gözlərin məxsus olduğu qadın burunsuz, amma hissiyyatlı dodaqları və sol gözündən axan göz yaşı ilə təsvir edilmişdir.

== Adlandırılması ==

Əsərin özü kimi adlandırılması da mücərrəd olmuşdur. Müəllifin tərəddüdü "Zibillər və milyonçular əhatəsində", "Qetsbi — Qızıl şlyapa", "Sərsəm sevgili", "Uest Eqq yolunda", "Qərbi Eqqdə [[Trimalxio]]" kimi adlardan imtina etməyə vadar edir. Nəşrə bir həftə qamış əsəri "Böyük Qetsbi" son anda [[amerika xəyalı]]nı simvolizə edən "Qırmızı, göy və ağ altında" adlandırmağa qərar verir, lakin artıq gec olduğundan, kitab "Böyük Qetsbi" kimi işıq üzü görmüş olur.<ref>F. Scott Fitzgerald, Der große Gatsby, Diogenes Verlag AG Zürich, ISBN 978-3-257-23692-7 {{de}} səh. 246</ref>.

Romanı "Böyük Qetsbi" adlandırmaqda müəllifin məqsədi diqqəti məhəbbətdən kor olmuş qəhrəmanının nə qədər zəngin, görkəmli, yaraşıqlı, bacarıqlı, böyük həyat enerjisinə malik olmasına baxmayaraq aciz, məhrum və korlanmış, ona layiq belə olmayan bir qadın uğrunda mənasız və puç mübarizəsinə cəlb etmək olmuşdur.

 

== Süjeti ==

Roman Nik Karraueyin dilindən söylənilir. Roman Nik Karraueyin atasının ona vermiş olduğu nəsiyyəti: onun malik olduğu üstünlüyə malik olmayan insanları mühakimə etməməyəyi xatırlaması və buna Qetsbi hadisəsindən başqa bütün hallarda əməl etdiyini söyləməsi ilə başlanır. Nik doğma Orta Qərbə dönmək üçün [[Nyu-York]]u tərk edir. Beləliklə sonrakı hekayə retrospektiv olaraq əsərdə ərz olunur.

Əsərdə Nik İst Eqqdən fərqli olaraq bir o qədər də tanınmamış və varlı olmayan insanların yaşadığı Uest Eqqdə bir evi kirayə götürməsindən söhbət açır. Nik Tom və Dezinin malik olduğu dəbdəbəli malikanəyə baş çəkir. Dezi Nikin əmisi qızıdır. Onun əri Tom bir vaxtlar [[Yel Universiteti|Yeldə]] [[Amerika futbolu|futbolçu]] olmuş, sonralar indiki var dövlətinin kefini çıxaran bir şəxsdir. Nik tərəfindən Tom irqçi baxışlı, dikbaş, özündən razı həm də möhkəm bədən quruluşlu bir şəxs, Dezi isə həlim, yaraşıqlı, bir üç yaşlı qız anası olan zəkalı evdar qadın kimi təsvir edilir. Məhz bu iqamətgahda Nik Dezinin rəfiqəsi, mükəmməl qolf oyunçusu Cordan Beyker ilə tanış olur. Cordan Nikə Tomun [[Nyu-York]]da məşuqəsi olduğunu xəbər verir. Heç nədən xəbərsiz olan avtomobil çilingəri Corcun arvadı Mirtl Uilson ilə xəlbət görüşlər üçün Tom Nyu Yorkda yaraşıqlı bir ev kirayə edir, və bir gün ora Niki, Mirtlin bacısı Ketrini və dostları Çestr və Lüsil Mak-Kini dəvət edir. Gecə sərxoş və əyyaşlıqla bitir. Bu zaman Tom Dezinin adını çəkdiyinə görə Mirtlin vuraraq burnunu əzir. Bunu görən Nik dərhal oranı Mak-Ki ilə birlikdə tərk edir.

 

Nik çox varlı, hər şənbə özünün nəhəng dəbdəbəli malikanəsində keçirdiyi, yüzlərlə adamın iştirak etdiyi, gözəl kef məclisləri ilə tanınan Cey Qetsbinin ən yaxın qonşusudur. Tezliklə Qetsbinin sürücüsü Nikə belə bir kef gecəsində iştirak üçün formal bir dəvətnamə gətirir.

 

[[Şəkil:Plaza Hotel NYC.jpg|thumb|200px|right|Nyu Yorkun "Plaza" mehmanxanası, 1920-ci il]]

[[Şəkil:Kahn Estate, Oheka Castle.jpg|thumb|right|200px| - Qetsbinin iqamətgahını müəllif məhz Lonq Aylenddəkı Oheka qəsiri əsasında təsvir etmişdir.]]

[[Şəkil:Old Westbury Gardens 10.JPG|200px|thumb|Lonq Aylenddəkı Oheka qəsiri ]]

Nikin tanışı Cordan Beyker ona anladır ki, Dezi Ceyin keçmiş sevgilisi olmuş, bütün bu təmtəraqlı şənbə gecələrinın səbəbi Dezini nə vaxtsa təkrar görmək məqsədi güdür. Cordan vasitəsilə Qetsbi Nikdən Dezi ilə görüş təşkil etməyi rica edir. Nik görüşü təşkil edir. Cey keçmiş eşq ilə dolu o günləri təkrar yaşamaq əzmindədir. Bütün işlər plan üzrə gedir. Eyni zamanda Nik ilə Cordan arasında sevgi romanı başlanmış olur.

 

{{Link GA|en}}