Aqqlütinativ dillər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Bot: Migrating 48 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q171263 (translate me) |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 3:
F.Şlegel (1772-1829) dilləri [[flektiv dillər]] və aqqlütinativ dillər (affiksli) olmaqla iki yerə bölürdü. Sonradan onun qardaşı A.Şlegel (1767-1845) bu bölgünün yetərli olmadığmı başa düşərək o bölgüyə birini də əlavə edib: [[amorf dillər]].
Aqlütinativ dillərə aqlütinativləşən, iltisaqi, şəkilçili, şəkilçiləşən dillər də deyilirş Bu dillərdə bütün leksik-qrammatik, yəni sözdüzəltmə (derivasiya) və qrammatik, yəni sözdəyişmə (relyasiya) əlaqələr, ilk növbədə, şəkilçi morfemlər vasitəsilə realizə olunur.
Aqlütinativ dillərin səciyyəvi xüsusiyyəti bundan ibarətdir ki, həmin dillərdə kök və şəkilçi morfemlər hər bir halda öz müstəqilliyini qoruyur. Təsadüfi deyildir ki, A.Şleyxer aqlütinativ dilləri bitkilərlə müqayisə etmişdir. Doğrudan da həmin dillərdə kök sanki ağacın gövdəsi, şəkilçilər isə onun şaxələri və ya budaqları kimi mövcud olur. Şəkilçisi olan, daha doğrusu, sözdüzəltmə və sözdəyişmə prosesləri şəkilçi morfemlərlə "mexanizmləşdirilən" digər dil tiplərindən fərqli olaraq aqlütinativ dillərdə kök qrammatik vahid olmaqla, öz leksik və fonetik tərkibini həmişə mufahizə edir və şəkilçidən kənarda da mövcud olur. Bu dillərdə bütün söz kökləri sözə bərabər olur və müxtəlif lüğətlərdə müstəqil leksik vahidlər kimi qeyd olunur.
== Mənbə ==▼
Aqlütinativ dillərdə, məsələn, Azərbaycan dilində bütün söz kökləri müstəqil leksik vahidlərdir, yəni müstəqil sözlərdir. Kökün söz olması üçün heç bir şəkilçiyə ehtiyac yoxdur. Şəkilçilər, bir qayda olaraq, sözdən kənarda olur, yəni sözə əlavə edilir. Məsələn, rus dilindəki "книга" sözünün Azərbaycan dilində leksik ekvalenti olan kitab sözünü nəzərdən keçirək. Rus dilində həmin sözü, deyək ki, yiyəlik halda işlətmək üçün onu dəyişdirməli oluruq: "книга-книги". Azərbaycan dilində isə qrammatik proses zamani sözdə heç bir dəyişiklik baş vermir, sözə yalnız şəkilçi əlavə olunur: kitab+ın.
N.Məmmədov, A.Axundov. Dilçiliyə giriş. Bakı, 1980, s. 291-313.▼
Aqlütinativ dillərdə kök kimi, şakilçilərdə spesifik xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Başqa tipli dillərdən fərqli olaraq aqlütinativ dillərdə şəkilçilər təkmənalı olur; daha doğrusu, hər şəkilçi yalnız bir qrammatik məna daşıyır.
▲== Mənbə ==
▲N.Məmmədov, A.Axundov. Dilçiliyə giriş. Bakı, 1980, s. 291-313.
[[Kateqoriya:Morfologiya]]
| |||