Haker: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
k 185.40.32.91 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Seko Selimov tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. |
||
Sətir 1:
[[Şəkil:Hacker1.jpg|right|thumb|250px|Haker streotipi]]
'''Haker''' (Hacker [[İngilis dili|ingilis sözüdür]], hack- yarmaq, sındırmaq) — proqramlaşdırmanı çox gözəl bilən, [[
== Yaranma tarixi ==
Sətir 11:
*Bir şəxs ki, intelektual cəhətdən limit (məhdudiyyət) qoyulmuş peşənin öhdəsindən gəlsin.
*Bir şəxs ki, proqramlaşdırma sahəsində malik olduqları biliklərlə şəxsi mənafelərinə xidmət etmək və ya başqasına ziyan vurmaq.
*Bir şəxs ki,
*Bir şəxs ki, haker dəyərlərini başa düşür və qiymətləndirir.
Əksərən haker (hacker) və [[kreker]] (cracker) sözləri səhv salınır. Hakerlər həqiqi profesionallardır və onların
Bundan başqa bu sözün kökü olan '''hack''' sözünün program təminatı terminologiyasında bir başqa istifadəsi də vardır. Bu bir proqramlaşdırma məsələsinin "bilərək qeyri-dəqiq həlli" mənasına gəlir və ən qısa vaxtda bu cür məsələlərin qeyri-hack metodları ilə həlli zəruridir.
Sətir 27:
Bu zaman haker sözü daha çox pozitiv mənada, proqramlaşdırmanı yüksək dərəcədə aparan bir şəxs kimi başa düşülür. Bu cür hakerlər daha çox hörmətə layiq görülürlər və onlar əvvəlcədən heç bir hazırlıq görmədən çətin həll olunan problemin həll olunmasına nail olurlar.
=== Haker:
Şəbəkə miqyasında isə haker o şəxsdir ki, şəbəkənin elementlərinə və
*"Qara kepkalılar" (Black hat)
*"Ağ kepkalılar" (White hat)
Sətir 34:
"Qara kepkalı" hakerlar əsasən illegal -- özlərinə aid olmayan və səlahiyyətlərində olmayan sistemlərə daxil olub müxtəlif çaplı zərər verici məqsədli -- işlərlə məşğul olduqları halda "ağ kepkalı" hakerlər bunun tərsinə olaraq bu zərərlərin qarşısını almaq və sistemin özünü müdafiə qabiliyyətini artırmaqla məşğul olurlar. "Boz kepkalı" hakerlar isə digər iki növə tam aid ediləbilməyən, yəni həm illegal həm də legal fəaliyyətlərlə məşğul olan şəxslərdir. Hakerların illegal fəaliyyətlərinin arxasında duran səbəblərdən biri də özünü özünə və ya aid olduğu "yeraltı" cəmiyyətinə "sübut etmə" və bəzən də sadəcə olaraq "zövq alma" istəyidir. Bu tip davranışlar daha çox "Boz kepkalılarda" müşahidə olunur.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, əvvəllər ümimiyyətlə haker fəaliyyətlərinə qeyri ciddi yanaşan iri [[proqram təminatı]] və [[
Bundan əlavə [[axtarış mühərriki|axtarış mühərrikləri]]nin internetdə böyük əhəmiyyət qazanması ilə [[Axtarış Mühərriki Optimizasiyası]](SEO) metodları meydana çıxmışdır. Bu cür metodlar da məhz "Qara Kepka" və "Ağ Kepka" metodları olaraq kateqoriyalaşdırılır.
=== Haker: Texniki təminat dəyişdiriciləri ===
Hakerlərin digər növü isə kütləvi şəkildə istehsalda olmaya texniki hissələr yaratmaq, onları yeniləşdirməklə məşğuldurlar. Bu fəaliyyətin son nəticəsi əsasən onunla qurtarır ki,
== "Haker" sözünün mənşəyi və bu sözün məna fərqlərinin yaranmasının tarixi səbəbləri ==
Çox böyük ehtimalla "Haker" (Hacker) sözü öz ilkin mənasında İnformasiya texnologiyalarının yüksək inkişafı nəticəsində [[Massaçusetts Texnologiya İnstitutu]]nda [[1960]]-cı illərdə meydana gəlmişdir. Termin meydana çıxdığı zaman heç də kütləvi şəkildə istifadə olunmamışdır. Buna səbəb isə [[
İlkin olaraq to hack (sındırmaq, kəsmək) jarqon kimi istifadə olunmağa başlamışdır. Bu o mənada işlədilir ki, hər-hansısa bir proqrama "ayaqüstü" düzəliş edəsən. Tədricən to hack hacker sözünə kimi isimləşdi. Əsl haker kiminsə proqramındakı səhvi tapıb deməklə yanaşı onun həlli üsulunu verməyi çox lazımlı hesab edirdi. "Haker" sözü məhz buradan törəmişdir.
Sətir 48:
Hakerlər heç də həmişə edilmiş dəyişiklikləri proqramdakı səhvləri düzəltmək məqsədi ilə etmirdilər – bəzən bu dəyişikliklər müəlliflərin istəklərinin əksinə olaraq proqramın fəaliyyətini dəyişdirə bilərdi. Bu cür hadisələrin sayı getdikcə artırdı və hakerlərin fəaliyyəti aşkar olunurdu, hakerlik isə müəllif və istifadəçi arasında əks əlaqəyə çevrilirdi, jurnalistlər üçünsə bundan maraqlı heç nə ola bilməzdi. Daha sonra [[gizli proqram kodları]] erası başladı. Əksər proqramların kodları əlçatmaz oldu, gizli proqram kodlarının açılması isə hədsiz çox vaxt aparmağa başladı, küllü vəsait tələb etməyə başladı. Nəticədə hakerliyin müsbət rolu heçə endi. Proqram kodlarının açılması və onlara redaktə etmək üçün yalnız güclü motiv lazım idi, tezliklə bəzi hakerlərdə bu motivlər tapıldı – onlar başa düşdülər ki, bu yolla pul və populyarlıq qazana bilərlər.
Nəticədə haker sözünün yeni, təhrif olunmuş formaları meydana gəldi: bu termin daha çox
Azad və açıq proqram təminatının müdafiəçisi kimi tanınan şəxslərdən bəziləri- məsələn [[Riçard Stollmen]] haker sözünü yalnız ilkin mənada işlətməyə çağırır.
Sətir 67:
== Bəzi terminlər və onların mənası ==
* '''[[Sniffer]]''':
* '''[[Spam Tool]]''': Bir istifadəçiyə istəyi olmadan göndərilən reklam və ya kimdən göndərildiyi məlum olmayan emaillər yollayan bir proqramdir.
* '''[[Spoofer]]''': Hakerlərin sistemlərə həmin sistemin istifadəçisi olduğu kimi gostərmək üçün istifadə etdiyi proqramdır. Ən çox istifadə olunanı spoofing üsulu smurfs hücumlardır. İstifadəçinin IP-lərinə durmadan paketlər yollayır və cavab aldığında o IP altına girir. Amma internet surətin flood səbəbinə görə zəifləyir.
* '''[[Port Scanner]]''': 65536 dənə porta girişi olan bir
* '''[[Word List]]''': Brute Force istifadə olunan bir
* '''[[Brute Force]]''': İstifadəyə haqqı olmayan istifadəçilərin parolu olan sistemə hakerlərin əlindəki wordlist vasitəsi ilə parolları yoxlayaraq tapmağa çalışan bir parol sındırıcı (passwd cracking) proqramdır.
* '''[[Flooder]]''': İnternet əlaqənizi sürətli pinglər göndərərək yavaşladan və DOS hücumuna səbəb olan bir proqramdır.
* '''[[Hijacker]]''': İstifadəçinin internet browserinə homepage olaraq qurulan porno sayt tipli linkləri verən və bunları dəyişdirməyin qarşısını alan bir nervi trojanıdı.
* '''[[Keylogger]]''': Özünü startup-a yerləşdirən və bəzəndə gizlədən bir proqramdır. Məqsədi isə klaviturada yazdığınız hər şeyi
* '''[[Packer]]''': Faylları sıxışdırmaqa ve başlıqlarına (header-lərini) parol qoymağa yarayan ve beləliklədə serverlerin anti-virus və anti-trojan proqramlardan qoruyan bir vasitədir.
* '''[[MailBombers]]''': İstifadəçinin e-mail ünvanına minlərlə e-mail göndərən və göndərənin kim olduğunu gizlədən bir proqramdı.
* '''[[Worm]]''': Konkret mənası yoxdur. Virus kimidir. Bunu hazırlayanın fantaziyasına uyğun hazırlanır. Tapılan bir deşik vasitəsiylə informasiyaları, parolları onu hazırlayana göndərə bilən bir vasitə.
* '''[[Hostile Script]]''': VBS, WSH, JS, HTA, JSE, VBE faylları uzantısına sahib olan text faylların işlənməsi əsnasında sistemdə müxtəlif problemlərin çıxmasına səbəb olur.
* '''[[Hostile Activex]]''': İstifadəçinin xəbəri olmadan yada bilmədən qəbul etdiyi internet səhifəsində
* '''[[Exploit]]''': Sistem deşiyi (zəifliyi) olaraq bilinir. Hakerlər tərəfindən hazırlanan bu exploitlər sistemə girən bir yoldur.
* '''[[Dropper]]''': İstifadəçinin
* '''[[RAT]]''': Uzaqdan idare etmə proqramı kimi adlandırmaq olar. Bununla pis niyyətli hakerlər istifadəçinin
* '''[[DOS]]''':(Denial of Service) Hər hansı bir saytın dondurulması işinə yarayır. Sayta daha çox paket və ya flood göndərib Dos hücumları saytın işləməsini dayandırır.
* '''[[Malware]]''': İstifadəçi məlumatı olmayan
* '''[[Proxy]]''': İstifadçinin IP-sinə 80,8080 kimi portlardan bağlanıb əldə edilən IP-yə proxy deyilir.
* '''[[Java]]''': Webmasterlərin tez-tez istifadə elədikləri java appetlərin işləməsinə yarayan bir proqramdır.
* '''[[Cookie]]''': Web səhifələri tərəfindən
* '''[[P2P software]]''': Kazaa, Imesh tərzindəki proqramlara verilən və istifadəçilərin qarşılıqlı bir-birinə bağlanaraq fayıl alış – verişini təmin edən bir proqramdır.
* '''[[Kriptoqrafiya]]''': Məlumatın anlaşılmaması üçün hər hansı bir funksiya ilə dəyişdirilməsindən(və yenə anlaşılacaq vəziyyətə gətirilməsindən)bəhs edən elmdir.
Sətir 111:
* [http://www.dareyourmind.net/ Challenges to entertain your mind and progress in the computer security (Hacker-Challenge) (en)]
[[Kateqoriya:
[[Kateqoriya:Kibermüharibə]]
|