Ərəb dili: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 48:
== Dilin zənginliyi və Qurani Kərimin Ərəb Dili Üzərində Təsiri ==
Ərəb dili söz ehtiyatının genişliyi cəhətdən dünyanın zəngin dillərindən hesab edilir. Burada sinonim sözlər çox geniş təmsil olunduğundan eyni məfhum çox vaxt ən azı bir neçə söz, bəzən isə onlarla, hətta yüzlərlə sözlə ifadə edilə bilir. Bununla belə, ərəb dilində bəzən bir-birindən ciddi şəkildə fərqlənən mənaları olan polisemantik (çoxmənalı) sözlərdə az deyildir. Hətta tərkibində zidd mənalar olan sözlərdə çox təsadüf edilir.<ref>Əhməd Həsən əz-Zəyyad, Tarixul Ədəbil Arabi, s.90</ref> Sözlərin böyük əksəriyyəti əsl ərəb mənşəli olduğu halda alınma sözlər cüzi bir miqdar təşkil edir.Bəşəriyyətin inkişafı ilə paralel olaraq inkişaf edən səmavi dinlərin ən sonuncusu və mükəmməli olan İslam Dininin əsas qaynağı Qurani Kərimdir. O təmsilçilərinin qəlblərini fəth, həyat tərzlərini təyin edərək, nitqlərinə təsir etmiş ve onların həyat qaynağı olmuşdur. <ref>
Yusif 12/2, Şura 42/7, Zuxruf 43/3</ref> Belə ki, müsəlmanlar onu həyatlarının hər bir sahəsində öndər bilərək, qoyduğu və göstərdiyi qaydalara görə yaşamağa çalışmışdır. Təmsilçilərinin qəlblərini təsəvvür olunmayacaq dərəcədə fəth edən bu kitab, ərəb dili ilə nazil olmuş , onu səmavi bir dinin dili səviyyəsinə gətirmişdir.<ref>Şevqi Dayf, Tarixul Ədəbil Arabi, II/32</ref> Buna görə də ədəbiyyat tarixçiləri ilk növbədə, başlanğıc mərhələdə “furqan”, “küfr”, “iman”, “işraq”, “islam”, “nifaq”, “səvm”, “salət”, “zəkat”, “ruku”, “sücud” kimi kəlmələr üzərində sistemləşmişlər. Bütün bunlarla yanaşı ərəb dili müəyyən bir toplumun dili olmaqdan çıxaraq, bütün müsəlmanların ortaq ibadət dili halına gəlmişdir.İndi isə Qurani Kərimin ərəb dili üzərindəki təsirlərindən bəhs edəsi olsaq, onların bir neçəsini maddələr halında qısa şəkildə belə ifadə edə bilərik:▼
▲Belə ki, müsəlmanlar onu həyatlarının hər bir sahəsində öndər bilərək, qoyduğu və göstərdiyi qaydalara görə yaşamağa çalışmışdır. Təmsilçilərinin qəlblərini təsəvvür olunmayacaq dərəcədə fəth edən bu kitab, ərəb dili ilə nazil olmuş , onu səmavi bir dinin dili səviyyəsinə gətirmişdir.<ref>Şevqi Dayf, Tarixul Ədəbil Arabi, II/32</ref> Buna görə də ədəbiyyat tarixçiləri ilk növbədə, başlanğıc mərhələdə “furqan”, “küfr”, “iman”, “işraq”, “islam”, “nifaq”, “səvm”, “salət”, “zəkat”, “ruku”, “sücud” kimi kəlmələr üzərində sistemləşmişlər. Bütün bunlarla yanaşı ərəb dili müəyyən bir toplumun dili olmaqdan çıxaraq, bütün müsəlmanların ortaq ibadət dili halına gəlmişdir.İndi isə Qurani Kərimin ərəb dili üzərindəki təsirlərindən bəhs edəsi olsaq, onların bir neçəsini maddələr halında qısa şəkildə belə ifadə edə bilərik:
a.Dildə meydana gətirdiyi toplama.
Qurani Kərimin bu dil üzərindəki ən əsas təsirlərdən şübhəsiz yoxdur ki, dildə təmin etidiyi birlikdir. O, bütün ərəbləri Qüreyş ləhcəsi üzərində toplayaraq Qüreyş ləhcəsini ərəb dilinin lideri halına gətirdi. Halbuki Qurani Kərim nazil olmağa başlamazdan əvvəl ərəb dili Qureyş ləhcəsi ətrafında birləşmə yolunda inkişaf edir və zirvəyə yüksəlirdi. Ancaq hələ də bütün ləhcələr toplanmamışdı. <ref>
[[Şəkil:Əhməd Həsən Zəyyad, Tarixul Ədəbil Arabi,s.204|thumbnail]]
</ref> Ərəblər sözdə birliyi təmin etmək üçün dil üzərə münaqişələrin hərarətli keçdiyi mənbə və hədəfinə çatmamışdı ki, Qurani Kərim enməyə başladı. Qurani Kərimin enməsi ilə birlikdə Qureyş ləhcəsinin liderliyi tamamlanmışdır. Bununla da cahiliyyə dövründən başlayan sözdə birləşmə cəhdləri hədəfinə çataraq dildə toplama təmin edilmiş oldu.
b.Yeni sözlər qazandırması.
Qurani Kərim ərəb dilinə bir çox yeni sözlər qazandırmış və bundan əvvəl bilinməyən bir çox mənaların ərəb dili içərisində keçməsini təmin etmişdir. <ref>Hüseyn Küçükqalay,Quran Dili Ərəbcə, s.162</ref> Məs: الْكُفْرُ kəlməsi lüğətdə “bir şeyi örtmək, bağlamaq, gizlətmək” mənalarına gəlir. Ancaq Qurani Kərim bu kəlməyə, lüğəvi mənası ilə əlaqədar olan şəkildə, fərqli məna yükləyərək onu Cənabı Haqqın varlıq və birliyini qəbul etməmək onun saysız nemətlərini tanımama və onları gizlətmə mənalarında istifadə olunmuşdur. Amma Qurani Kərimdən əvvəl kəlmə bu mənada işlənməmişdir. Eyni şeyi “ الصَّلَاةُ, السُّجُودُ , النِّفَاق, التَّيَمُّمُ, الزَّكَاةُ, الصَّوْمُ ” və daha bir çox söz haqqında demək mümkündür. Qurani Kərim ərəb dilində istifadə olunub var olan bir çox kəlməyə lüğəvi mənasının istilahi məna qazandırmış, istilahi ifadələrin ortaya çıxmasında ilk əsl amil olmuşdu.▼
▲, </ref> Məs: الْكُفْرُ kəlməsi lüğətdə “bir şeyi örtmək, bağlamaq, gizlətmək” mənalarına gəlir. Ancaq Qurani Kərim bu kəlməyə, lüğəvi mənası ilə əlaqədar olan şəkildə, fərqli məna yükləyərək onu Cənabı Haqqın varlıq və birliyini qəbul etməmək onun saysız nemətlərini tanımama və onları gizlətmə mənalarında istifadə olunmuşdur. Amma Qurani Kərimdən əvvəl kəlmə bu mənada işlənməmişdir. Eyni şeyi “ الصَّلَاةُ, السُّجُودُ , النِّفَاق, التَّيَمُّمُ, الزَّكَاةُ, الصَّوْمُ ” və daha bir çox söz haqqında demək mümkündür. Qurani Kərim ərəb dilində istifadə olunub var olan bir çox kəlməyə lüğəvi mənasının istilahi məna qazandırmış, istilahi ifadələrin ortaya çıxmasında ilk əsl amil olmuşdu.
c.Ərəb Dilinin Yayılmasındakı Təsiri.
Ərəb dili, Quran nazil olmazdan əvvəl ərəb yarımadasında yaşayan müəyyən bir millətin dili idi. Ərəb yarımadasının çərçivəsində sıxılıb qalmışdı. Qurani Kərimin ərəb dili üzərə nazil olması onu səmavi bir dinin dilinə çevirmiş və ona ibadətin bir parçası vəsfini qazandırmışdı. Beləliklə hər bir müsəlman namaz, zikr, təkbir və təşəhhüd kimi ibadətlərində ərəb dilini istifadə edirdi. Fəthlər və xilafətin böyüməsi nəticəsində insanların qrup-qrup İslam Dininə yönəlməsi ilə yanaşı ərəb dili ərəb yarımadasının xaricinə çıxmağa başlayaraq müsəlmanların çata biləcəkləri qədər yayıldı. Nəticədə ərəb dili, İslamın yayılması ilə paralel olaraq yayılmağına davam edirdi. İslam Aləmində istifadə olunan dillər arasında ilk dərəcəyə yüksələrək birinci dil halına gəlmişdi.
| |||