Dəniz xalqları: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 99:
İlk dəfə "Dəniz xalqı" termini fransız tarixçisi Qaston Maspero tərəfindən [[1881]]-ci ildə işlədilmişdir. Misir mənbələrində isə bu xalqların adalardan və ya dənizin ortasından gəldiyi göstərilir. Bu mənbələrdə Dəniz xalqının hər bir xalqı adlarda göstərilmişdir. Dəniz xalqı haqqında məlumatlar [[Misir]] mənbələrindən, Hettlərin axtarışından və arxeoloji qazıntıların tapılmışdır.
== Mikeniya sivilizasiyası və Dəniz xalqı ==
Miken (Mykēnai) mədəniyyəti
▲Miken (Mykēnai) mədəniyyəti – [[tunc]] silahlı Hind – Avropa köçəri birliklərindən Axeylərin, təxminən e.ə.[[1900]]-cü illdə [[Yunanıstan]]ı zəbt edərək, yerli neolit cütçülər üzərində feodal-əsgəri bir suverenlik qurmasıyla başlayan bir mədəniyyətdir.Onlara "Axey Yunanlar" da deyirlər.
İzləyən əsrlərdə [[Yunanıstan]] yarımadasının bütün hakimiyyətini ələ keçərən Miken sivilizasiyasının ən parlaq dövrü e.ə. [[1400]]-cü illərlə e.ə. [[1100]]-cü illər arasında olmuşdur. Bu dövrdən başlayaraq Mikeniya kralları [[Krit]] adasındakı Minos sivilizasiyasını, həmçinin , bütün Şərqi [[Aralıq dənizi]]ndəki Minos ticarətini də idarə altına almışlar.
Miken sivilizasiyasının yazısı Miken yazısı və ya Miken yunancası kimi bilinir. [[Homer]]in [[İliada]] əsərində mövzu edilən [[Troya müharibəsi]] əsnasında Miken döyüşçüləri Qərbi Anadolu bölgəsi ərazisində məskunlaşmalarına axınlar təşkil etmişlər. Bunun nəticəsində bütün Qərbi Anadoluda məskunlaşmaları [[Troya]]ya birlik göndərərək dəstək olmuşlar. Miken sivlizasiyasının siyasi varlığı, təxminən e.ə. [[1100]]-cü ildə Makedoniyadan gələn dəmir silahlı [[Dorilər]]in axınlarıyla sona çatmışdır.▼
▲[[Homer]]in [[İliada]] əsərində mövzu edilən [[Troya müharibəsi]] əsnasında Miken döyüşçüləri Qərbi Anadolu bölgəsi ərazisində məskunlaşmalarına axınlar təşkil etmişlər.Bunun nəticəsində bütün Qərbi Anadoluda məskunlaşmaları [[Troya]]ya birlik göndərərək dəstək olmuşlar.
Müasir tədqiqatçılara görə, "Dəniz xalqı"nın vətəni məhz Mikeniya sivilizasiyasıdır.Onların axınları [[Troya müharibəsi]]ndən sonra başlamışdır.Sonra Təxminən e.ə.[[1100]]-cü ildə Mikeniya sivilizasiyasının [[Dorilər]] tərəfindən süqut etməsindən sonra "Dəniz xalqı" dənizn ortasında və adalarda məskunlaşaraq "Dəniz xalqı" adı altında tayfa birliyi yaratmışlar.Onlar [[9]] tayfadan ibarət idilər.
== Uqarit dövlətinə hücumlar ==
Uqarit dövləti [[Suriya]]nın qədim dövlətidir. Aralıq dənizi ətrafında, Ras-Şamra təpəsində yerləşmişdir. Təxminən e.ə. 6000-ci ildə burada ilk şəhərlər meydana gəlir. Onların təxminən [[200]]-ə yaxın allah və ilahələri var idi. Uqarit dövləti e.ə. XIV əsrdə Hett dövlətinin tərkibinə qatılır. Hett dövləti "Dəniz xalqı" tərəfindən hücuma məruz qaldıqda Hettlər Uqarit dövlətinin ordusundan da istifadə edirdilər. E.ə. XIII əsrin sonlarından başlayaraq "Dəniz xalqı"nın Uqarit dövlətinə hücumları başlayır. E.ə.[[1192]]-cü ildə "Dəniz xalqı" Uqarit dövlətini məğlub edir. Bu məğlubiyyətdən sonra Uqarit dövləti süqut edir. "Dəniz xalqı" demək olar ki, bütün yaşayış evlərini dağıdır. Uqarit dövlətinin "Dəniz xalqı" tərəfindən dağılmasından sonra ondan yalnız 20 metr 25 hektar sahə qalıqları qalmışdır.
== Misirə hücumlar ==
[[Şəkil:Luxor, Medinet Habu, Egypt, Oct 2004 B.jpg|thumb|right|250px|Mədinət-Habu (2004)]]
E.ə.[[1243]]-cü ildən başlayaraq "Dəniz xalqı"nın [[Misir]]ə hücumları başlayır. E.ə. [[1219]]-cu ildə "Dəniz xalqı" [[Nil]] çayının deltasına hücum edirlər. Lakin hücum uğursuz olur. "Dəniz xalqı" ilə [[Misir]] arasında baş verən
{{sitatın əvvəli}}''" “Dəniz xalqı” bir sıra dövlətləri zəbt etdilər.Onlar arasında Shardanes, Shekelesh, Aqwesh, Lukka, Turesh kimi tayfalar vuruşurdular ... “Dəniz xalqı” artıq Misirin qərb ərazilərinə çatmışdılar." ''{{sitatın sonu|mənbə= }}
"Dəniz xalqı" e.ə. 1173-cü ildə Misirə ikinci dəfə hücum edir. Lakin onların yürüşlərində əvvəlkindən fərqli olaraq ailələri də var idi. Döyüşçülər öz arvad və uşaqlarını gəmi ilə [[Misir]]ə yürüşə aparırdılar. Bu dəfə "Dəniz xalqı"nın tayfaları əvvəlkinə nisbətən çox idi. Onlar [[Misir]]ə həm sudan, həm də qurudan hücum etməyə hazırlaşırdılar. Misir ilə "Dəniz xalqı" arasında baş vermiş döyüş Finikiya ərazisində e.ə. [[1173]]-cü ildə (bəzi mənbələrə görə e.ə. [[1177]]) baş vermişdir. Nəhayət, döyüşün sonunda "Dəniz xalqı" III Ramzesin qoşunu tərəfindən darmadağın edilir. Bu zaman "Dəniz xalqı" bir neçə tayfaya dağılaraq, [[Aralıq dənizi]] sahilinə köç edirlər. Lakin yeganə donanma qalmışdır ki, o da Nil ətrafında hərəkət edirdi. Sonda onlar [[Misir]] qoşunu ilə qarşılaşdı. Döyüşdə III Ramzesin qoşunu qələbə qazandı. Misir qoşunu "Dəniz xalqı"na onların başqa sivilizasiyalara etdiyi vəhşilikləri edirdilər. Sağ qalan tayfaları, həmçinin, arvad və uşaqları qul etdilər. "Dəniz xalqı" bir daha əvvəlki qüdrətlərini bərpa edə bilmirlər. Bu döyüşdən sonra "Dəniz xalqı" haqqında demək olar ki, məlumat yoxdur. Yalnız qulların [[Aralıq dənizi]]nə köçərək özlərini Fələstinlilər adlandırdıqları məlumdur. Qalan tayfaların yerləşdiyi ərazilər və onlar haqqında məlumatlar hələ də ziddiyyətlidir.
"Dəniz xalqı"nın [[Misir]] ilə döyüşü III Ramzesin əmri ilə Mədinət-Habu adlanan dəfn məbədində təsvir edilmişdir. Bu dəf məbədinin divarlarında yazılırdı:
{{sitatın əvvəli}}''" Heç bir ölkə Hettdən başlayaraq onların qarşısında dura bilmədi. Onlar arasında Peleset, Tjeker, Shekelesh, Denyen və Weshesh tayfaları məhv edildilər.Onlar Amurrada düşərgə salmışdılar, onlar onun insanlarını məhv etdilər, elə bil ki, onlar olmamışlar. Onlar birbaşa Misirə hərəkət edirdilər." ''{{sitatın sonu|mənbə= }}
== İstinadlar ==
| |||