Fosfor: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 24:
}}
'''Fosfor''' ('''P''') – (yunanca "İşıqdaşıyan") D.İ. Mendeleyevin [[Kimyəvi elementlərin dövri cədvəli|elementlərin dövri sistemində]] 15-ci element.
 
Fosforun təbiətdə 3 allotropik modifikasiyası bilinməkdədir. Ağ, qara və qırmızı fosfor. Ağ fosfor zəhərlidir. Onu qızdırdıqda qırmızı fosfora çevrilir. Qırmızı fosfor kükürd və şüşə qırıntıları ilə birlikdə kibrit istehsalında istifadə olunur.
 
== Kəşfi ==
1669-cu ildə Xenninq Brand tərəfindən kəşf olunmuşdur. Belə ki, insan bədənindən qızıl əldə etmək arzusuna düşən Xenninq bu məqsədlə sidikdən istifadə etməyə başlayır. Bir neçə gün saxladıqdan sonra sidiyi kolbada yüksək temperaturda qaynadır, pasta halına düşən maddəni yenidən qaynadır və nəticədə bəyaz rəngli maddəciklər görür. Asanlıqla yanan və demək olar ki, soyuq yanan bu maddə onu heyrətləndirir. Beləliklə, "4 ünsür" (hava, od, su, torpaq) nəzəriyyəsinə güclü zərbə olan ilk element kəşf olunmuş olur.
 
Ağ fosfor 1669-cu ildə Hamburqlu ehtiyat əsgər Xenninq Brand tərəfindən kəşf olunmuşdur. Belə ki, insan bədənindən qızıl əldə etmək arzusuna düşən Xenninq bu məqsədlə sidikdən istifadə etməyə başlayır. Bir neçə gün saxladıqdan sonra sidiyi kolbada yüksək temperaturda qaynadır, pasta halına düşən maddəni yenidən qaynadır və nəticədə bəyaz rəngli maddəciklər görür. Asanlıqla yanan və demək olar ki, soyuq yanan bu maddə onu heyrətləndirir. Beləliklə, "4 ünsür" (hava, od, su, torpaq) nəzəriyyəsinə güclü zərbə olan ilk element kəşf olunmuş olur.
 
== Məlumat ==
 
Fosfor (P) – kalsium kimi sümüyün tərkibində rast gəlir. O, həmçinin sinir toхumalarında da olur. Karbohidrat, zülal və yağların həzmində iştirak edir. Fosforun əsas mənbəyi heyvan mənşəli ərzaq məhsulları hesab edilir. Lakin taхıl və paхlalı bitkilərin tərkibində də fosfor vardır. Heyvanat mənşəli məhsullardakı fosfor orqanizmdə 95%, bitki mənşəli məhsullardakı isə 55-60% mənimsənilir. Fosforun mənimsənilməsi kalsiumun mənimsənilməsindən, qidanın tərkibindəki zülalın miqdarından və digər amillərdən asılıdır. Fosforun miqdarı mq%-lə belədir: 59 Hollandiya pendiri – 544; lobya – 541; ərgin pendiri – 470; vələmir yarması – 360; malın qaraciyəri – 342 və s.<ref> Musayev N.X. "Ərzaq malları əmtəəşünaslığının nəzəri əsasları". Dərslik. Bakı, "Çaşıoğlu" nəşriyyatı, 2003 – 368 səh. </ref>