|
[[Şəkil:Irena Sendlerowa 1942.jpg|320px|thumbnail|right|İrena Sendler ([[1942]]-ci il)]]
'''İrena Sendler''' ({{lang-pl|Irena Sendlerowa}}; [[15 fevral]] [[1910]], [[VarşavaOtvotsk]], [[Polşa]] — [[12 may]] [[2008]], [[Varşava]], [[Polşa]]) -— [[Varşava gettosu]]ndannda 2500-dən çox yəhudi uşağın həyatını xilas edən polşalı aktivist qadın.
== Həyatı ==
===Uşaqlığı və gəncliyi===
O, [[1910]]-cu il 15 fevral tarixində [[Varşava]] şəhərinin yaxınlığında yerləşən OtvoskOtvotsk şəhərində həkim Stanislav KjinovskininKrjijanovskinin ailəsində dünyaya göz açmışdır. Onun atası xəstəxanaya rəhbərlik edən həkim idi. O kasıbları pulsuz müalicə edirdi. Sonra ailə [[Tarçin]] adlı balaca bir yerə köçür. İrenanın valideynləri öz qızlarına hələ erkən yaşlarından bütün insanların irqindən, milliyətindən və dinindən asılı olmayaraq pis və yaxşılara bölündüyünü bildirmişdilər. Və qızları bu deyilənləri yaxşı qavramışdı. KjijanovskilərKrjijanovskilər ailəsi katolik xristian idiləridi.
İrenanın 7 yaşı olanda onun atası dünyasını dəyişir. Atasının ölümünün səbəbi onun [[1917]]-ci ildə səpmə yatalığına tutulması olmuşdur. Belə ki, onun kolleqalarıhəmkarları bu xəstəliyə tutulmuş xəstələri müalivəmüalicə etməkdən boyun qaçırmış və nəticədə xəstələrdən biri onu bu xəstəliyə yoluxdurmuşdur. Sonralar İrena ölümünə az qalmış atasının bu son sözünü tez-tez yada salırdı: ''" Əgər sən kiminsə suda boğulduğunu görürsənsə, sən üzməyi bacarmasan belə onu xilas etmək üçün suya tullanmalısan".''
Qız anasıyla ikilikdə qalmalı olurlar. Bir müddət sonra onların evinə yerli yəhudi icmasının nümayəndələri gəlirlərgəlir. Həmin adamlar pulsuz tibbi yardım üçün İrenanın atasına çox minnətdar olduqlarını bildirmiş və ailənin dolanışıqsızçətin vəziyyətində qalmasınıvəziyyətini görüb onlara kömək etməyə qərar verirlər. Onlar qızın 18 yaşı tamam olanadək onun təhsil pulunu ödəməyi təklif eləyirləredirlər. Anası o zaman yəhudilərin arasında hökm sürən aclıq barədə eşitdiyi şayiələrə görə verilən xeyirxah təklifdən imtina etmiş, amma bu barədə qızına bildirmişdir. Bu hadisə İrenada silinməz təəssürat qoymuşdur.
[[1920]]-ci ildə anası qızı ilə Varşavaya yollanır. Burada İrenanın anası kağızdan güllərin hazırlanması və salfetlərə naxış tikməklə məşğul olur. Bu onların dolanışıqlarına güclə bəs edirdi.
Müharibədən əvvəlki Polşada yaşayan yəhudilərə xəbərdarlıqlar kifayət dərəcədə çoxalmışdır. Lakin polyakların çoxusu buna qarşı çıxırdılar. Onlar arasında ən qoçaqlardan biri İrena Sendler idi. [[Polyak dili]]ni və mədəniyyətini öyrəndiyi Varşava Universitetinin mühazirə zallarında o qəsdən "yəhudilər üçün" nəzərdə tutulan skamyalarda otururdu. (Belə ki, [[1930]]-cu illərdə Universitet auditoriyalarının son sıralarında yəhudi tələbələr üçün '''''"getto skamyası"''''' adlanan xüsusi skamyalar təyin olunmuşdu. Millətçi başkəsənləri İrenanın yəhudi rəfiqəsini döydükdən sonra, o öz tələbə biletində çapı silmişdir. Bu hal ona "ari" yerlərində oturmağa icazə verirdi. Buna görə onu üç ilə təhsil almaqdan kənarlaşdırmışdılar. İrena Sendler almanların Polşaya soxulduğu anda da belə idi. O həmişə ürəyinin çağırışına görə hərəkət edirdi. ▼
▲Müharibədən əvvəlki Polşada yaşayan yəhudilərə xəbərdarlıqlar kifayət dərəcədə çoxalmışdır. Lakin polyakların çoxusu buna qarşı çıxırdılar. Onlar arasında ən qoçaqlardan biri İrena Sendler idi. [[Polyak dili]]ni və mədəniyyətini öyrəndiyi Varşava Universitetinin mühazirə zallarında o qəsdən "yəhudilər üçün" nəzərdə tutulan skamyalarda otururdu. (Belə ki, [[1930]]-cu illərdə Universitet auditoriyalarının son sıralarında yəhudi tələbələr üçün '''''"getto skamyası"''''' adlanan xüsusi skamyalar təyin olunmuşdu. Millətçi başkəsənləriNasistlər İrenanın yəhudi rəfiqəsini döydükdən sonra, o öz tələbə biletində çapı silmişdir. Bu hal ona "ari yerləri" yerlərindəndə oturmağa icazə verirdiverən möhürü silir. Buna görə onuo üç iləil müddətinə təhsil almaqdan kənarlaşdırmışdılar. İrena Sendler almanların Polşaya soxulduğu anda da belə idi. O həmişə ürəyinin çağırışına görə hərəkət edirdikənarlaşdırılır.
[[Hitler]] [[Almaniya]]sı Polşanı işğal edəndə İrenanın 30 yaşı var idi. Nasist işğalı zamanı Varşava və kiçik şəhərlərdə yaşayan yəhudiləri şəhər gettosuna heyvan sürüsü kimi qovurdular. Bu 4km2 ərazidə 500 000-dən çox yəhudini, uşaqlar və böyükləri yerləşdirirdilər. Onların yaşaması dəhşətli dərəcədə ölümcül idi.
| 