03:29, 2 may 2013 tarixindəki versiya redaktə Sortilegus (müzakirə \| töhfələr) Bürokratlar, İnzibatçılar 273.246 redaktə k 178.76.49.231 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Sortilegus tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. ← Əvvəlki redaktə		20:43, 15 sentyabr 2014 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Aksar (müzakirə \| töhfələr) 279 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 1: '''Qafiyə''' - şeirdə beytlərin və ya misraların son söz və ya səslərinin uyğunluğu, həmahəngliyi. == Qafiyənin ~~növləri~~mənşəyi və funksiyaları == Bəzi müəlliflərin fikrincə, qafiyə türk şeirinə, həmçinin digər şərq xalqlarının şeirinə ərəb şeirindən keçmişdir. Lakin tarixi çox qədim olan Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında qafiyəli nümunələrin mövcud olması həmin fikrin yanlış olduğunu göstərən kifayət qədər tutarlı faktdır.<ref name="kitabxana.net">{{cite web\|url=http://kitabxana.net/files/books/file/1410239734.doc \|başlıq=Şirvani Ədilli, '''Azərbaycan şeirində forma məsələləri.''' Bakı-2014.}}</ref> Orta əsrlərdə qafiyəşünaslıq xüsusi elm idi. Burada qafiyənin forma, məzmun, məna baxımından müxtəlif növləri öyrənilirdi. Formaca qafiyənin ən qədim şəkli qulaq qafiyəsidir. Əngəlçəngəl, saman-aman sözləri qafiyə kimi işlədilirsə, bunlar tam qafiyə olmadığı üçün qulağa qafiyə kimi gələn nöqsanlı nümunələr sayılır və belə adlandırılır. Bədihə söylənəndə, el aşıqları deyişəndə belə qafiyələrdən istifadə edilirdi. El aşıqları qulaq qafiyəsinə sınıq qafiyə də deyirlər. Lakin müasir poeziyada sınıq qafiyələrdən istifadə normal bir hala çevrilmişdir. Qafiyəsiz şeirin təsiri ilə müasir şairlərin çoxunda qafiyəyə şərti bir münasibət yaranmışdır. Qafiyənin şeirdə məhdudiyyət yaratmaqla bərabər öz funksiyaları var. Bunlara deyilişi gözəlləşdirmə, yadda saxlamanı asanlaşdırma və s. aiddir. Məhz bu funksiyalar nəticəsində qafiyə şeirdə öz əhəmiyyətini itirməmişdir. <ref name="kitabxana.net"></ref> Qafiyəşünaslıq orta əsrlərdə çox mühüm bir sahə sayılırdı və qafiyələr nitq hissələri, fonetik xüsusiyyətlər baxımından və s. cəhətdən təsnif edilmişdir. <ref>Rəhim Əliyеv. Ədəbiyyаt nəzəriyyəsi. Bаkı: Mütərcim, 2008. 360 səh.</ref>▼ == Qafiyəşünaslıq elmi == ~~== Mürəkkəb qafiyələr ==~~ ▲Qafiyəşünaslıq orta əsrlərdə çox mühüm bir sahə ~~sayılırdı~~sayılmış və qafiyələr nitq hissələri, fonetik xüsusiyyətlər baxımından və s. cəhətdən təsnif edilmişdir. <ref>[http://www.anl.az/el/alf7/er_en.pdf Rəhim Əliyеv., '''Ədəbiyyаt nəzəriyyəsi.''' Bаkı~~: Mütərcim,~~ -2008. ~~360 səh.~~]</ref> Mürəkkəb qafiyələr iki-üç və daha artıq sözdən ibarət olur. Burada [[şair]] öz dil bilgisini nümayiş etdirir, digər tərəfdən isə mürəkkəb qafiyələr misraların ritmikliyini artırır. Qafiyənin bu növü kollektiv oxuma üçün nəzərdə tutulan şeir mətnlərində daha artıq istifadə edilirdi. Eyni xüsusiyyətiaşıq şeirində də müşahidə etmək olar. [[Qəzəl]] formasında misraların uzunluğu da mürəkkəb qafiyələrin işlənməsi üçün əlverişli imkan yaradır. Klassik ərəb və fars qafiyəşünaslığı ərəb qrafikasının xüsusiyyətləri əsasında formalaşmışdır. Belə ki, burada əsasən qafiyədə iştirak edən ərəb qrafikası hərflərinin (samitlərin və uzun saitlərin) və hərəkələrin (qısa saitlərin) sayı, düzülüşü və tutduğu mövqeləri baxımından qafiyələrin təsnifatı aparılmış, bu hərf və hərəkələrin məhz dəqiqliklə təkrarlanması xətasız (eyibsiz, nöqsansız) qafiyələnmə hesab edilmiş, şeirdə praktiki olaraq rast gəlinən qafiyə xətaları (eyibləri, nöqsanları) özləri də təsnif olunmuşdur<ref name="kitabxana.net"></ref> Qafiyənin müasir ana dilimiz və daha dəqiq, sadə əlifba olan latın qrafikalı müasir əlifbamız əsasında öyrənilməsi isə fərqli yanaşma tələb edir. Belə ki, anadilli poeziyamızda klassik, ənənəvi qafiyənin səs əsasını – dayağını sait-samit səs cütlüyü, az hallarda samit-sait səs cütlüyü, az və xüsusi hallarda isə tək sait (uzanan və ya uzanmayan) təşkil edir. Dayaqdan sonra istənilən uzunluqlu eyni şəkilçi və ya rədif gələ bilər. Dayaqdan əvvəl isə eyni səs və ya səslərin olması qafiyələnmə üçün vacib deyil. Lakin bu hal qafiyələnmənin daha da zənginləşməsinə səbəb olur. Eyni şəkilçilərin müxtəlif sözlərə ələvə edilməsi isə həmin sözlərin qafiyələnməsi demək deyil. Lakin burada bəzi sözdüzəldici (leksik) şəkilçilər istisnadır. Məsələn, yoldaş-sirdaş sözləri qafiyə kimi qəbul olunur, halbuki onlar eyni sözdüzəldici şəkilçinin müxtəlif sözlərə əlavəsi ilə yaranmışdır.<ref name="kitabxana.net"></ref> Ədəbiyyat nəzəriyyəsində ''zəngin (tam, uzun) və yoxsul (natamam, qısa), sadə və mürəkkəb, normal və qulaq, misrasonu və daxili, cinas və adi, rədifli və rədifsiz və s.'' '''qafiyə növləri''' fərqləndirilir. '''Qafiyələnmənin''' təsnifatı isə əsasən dayağın xüsusiyyətinə və qafiyələnən sözlərin quruluşuna görə aparılır.<ref name="kitabxana.net"></ref> Dayağının xüsusiyyətinə görə qafiyələnmənin növləri: #Sait-samit səs cütlüyü (qapalı heca) dayağı ilə qafiyələnmə (güclü qafiyələnmə). #Samit-sait səs cütlüyü (açıq heca) dayağı ilə qafiyələnmə (zəif qafiyələnmə). #Tək sait dayağı ilə qafiyələnmə. (şəkilçi qəbul etmiş və etməmiş variantları var). Sözlərin quruluşuna görə qafiyələnmənin növlərini: #Söz kökü sonluqlarının qafiyələnməsi #Söz kökü sonluğu ilə şəkilçinin qafiyələnməsi. #Söz kökü sonluğu ilə kök sonluğu-şəkilçi birləşməsinin qafiyələnməsi. #Şəkilçi ilə kök sonluğu-şəkilçi birləşməsinin qafiyələnməsi. #Kök sonluğu-şəkilçi birləşmələrinin qafiyələnməsi. #Eyni sonluqlu müxtəlif şəkilçilərin qafiyələnməsi == İstinadlar == <references/> == Ədəbiyyat == #Şamil Dəlidağ (Əsgərov), '''Azərbaycan dilinin qafiyə lüğəti.''' Bakı-1997. #Əkrəm Cəfər, '''Mirzə Ələkbər Sabir şeirinin qafiyə lüğəti.''' Bakı-2006. #Tərlan Quliyev, '''Əruz və qafiyəşünaslıq tarixi.''' VIII-XVI əsrlər. Bakı- 1998. #Tərlan Quliyev, '''Anadilli əruz vəznli şeirimizin poetik inkişaf yolu.''' Bakı- 2011. #Elxan Məmmədli, '''Təcnis sənətkarlığı.''' Bakı-1998. [[Kateqoriya:Ədəbiyyat nəzəriyyəsi]] [[Kateqoriya:Ədəbiyyat]] {{Link FA\|he}}

Qafiyə: Redaktələr arasındakı fərq